Οσο οι ενεργειακά πλούσιες χώρες αισθάνονται ενισχυμένες από τις υψηλές τιμές πετρελαίου, τόσο χρησιμοποιούν αμβλύ εργαλείο για να κάνουν αισθητή την επιρροή τους. Πείτε το, η δύναμη του αγωγού. Νέοι, υπερμεγέθεις αγωγοί σχεδιάζονται για τη Νότια Αμερική, τη Μέση Ανατολή, τη Ρωσία και την Αφρική και πετρελαιοπαραγωγές χώρες, τους χρησιμοποιούν για να σφυρηλατήσουν πολιτικές συμμαχίες, να τιμωρήσουν εχθρούς και να αποσπάσουν υποχωρήσεις από πελάτες.
Πολιτικό πλεονέκτημα
«Οι αγωγοί σημαίνουν πολιτικό πλεονέκτημα», αναφέρει ο Φρανκ Βεράστρο του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών, στην Ουάσιγκτον. Σε πρόσφατη επίσκεψη στη Λιθουανία, ο αντιπρόεδρος Ντικ Τσένι επέκρινε τη Ρωσία ότι χρησιμοποιεί το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο ως «εργαλεία εκφοβισμού και εκβιασμού». Αργότερα, σε μια στάση στο Καζακστάν, παρότρυνε τις ενεργειακά πλούσιες χώρες της Κεντρικής Ασίας να παρακάμψουν εντελώς τη Ρωσία, κατά τον σχεδιασμό των αγωγών τους προς τη Δύση.
Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έθεσε φέτος ζήτημα ασφάλειας της ενέργειας, σε συνομιλίες με βιομηχανικές χώρες. Ωστόσο, την ημέρα, που ανέλαβε την προεδρία της Ομάδας των Οκτώ (G8) έκοψε τη ροή φυσικού αερίου προς την Ουκρανία, λόγω διαφωνίας για την τιμή, παγώνοντας όχι μόνο τη γείτονά της, αλλά και χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο καταχείμωνο.
Εν τέλει, επετεύχθη συμβιβασμός και η Ουκρανία συμφώνησε να πληρώνει περισσότερο για το αέριό της, που μέχρι τότε επιχορηγείτο από τη Ρωσία. Οι γείτονες της Ρωσίας συνειδητοποίησαν μια σκληρή πραγματικότητα: όποιος ελέγχει τις κάνουλες, έχει και το πάνω χέρι.
Η κατασκευή τεράστιων πετρελαιοφόρων στη δεκαετία του ’50 επέτρεψαν στους παραγωγούς να μεταφέρουν πετρέλαιο οπουδήποτε στον κόσμο και απελευθέρωσαν τους καταναλωτές από τα καπρίτσια του ενός και μοναδικού πωλητή. Σήμερα, περίπου τα δύο τρίτα του πετρελαϊκού εμπορίου μεταφέρεται με τάνκερ. Ωστόσο, τα πράγματα έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια: η αυξημένη ζήτηση πιέζει τα ενεργειακά δίκτυα, τα αποθέματα δεν ανταποκρίνονται στην κατανάλωση και δημιουργούνται εντάσεις. Σήμερα, κάθε σταγόνα μετράει. «Οι αγωγοί παίζουν κρίσιμο ρόλο, σε μια εποχή αυξημένης στενότητας στις ενεργειακές αγορές, τρομοκρατικών απειλών στις ενεργειακές δομές και πολιτικής εκμετάλλευσης των ενεργειακών πηγών», υποστηρίζει η Αν Κορίν του Ινστιτούτου για την Ανάλυση της Παγκόσμιας Ασφάλειας, ερευνητικού κέντρου με έδρα την Ουάσιγκτον.
Πάρτε την περίπτωση του Ιράν, που θέλει να κατασκευάσει αγωγό φυσικού αερίου προς την Ινδία κι επιπλέον εξετάζει την επέκτασή του στην Κίνα. Το έργο, που εκτείνεται σε μήκος 2.500 χλμ. κι έχει κόστος 7 δισ. δολάρια προσφέρει στο Ιράν μια τεράστια αγορά για τα σημαντικά αποθέματα αερίου, ενώ παράλληλα βοηθά την Ινδία να αντιμετωπίσει τις αυξημένες ενεργειακές ανάγκες της. Ο αγωγός θα προσθέσει επίσης στην πολιτική αύρα του Ιράν.
Και μειονεκτήματα
Υπάρχουν όμως και μειονεκτήματα. Ο αγωγός πρέπει να διασχίσει το Βελουχιστάν του Πακιστάν, μια προοπτική που ανησυχεί την Ινδία, δεδομένης της κρατούσας παρανομίας στην περιοχή. Κι ενώ η σημερινή πακιστανική ηγεσία καλωσορίζει την προτεινόμενη πορεία, επειδή θα ωφεληθεί από το ιρανικό αέριο, ένας αγωγός θα μπορούσε να προσφέρει στις μελλοντικές κυβερνήσεις ζωτικής σημασίας μέσο πίεσης της Ινδίας. Οι ΗΠΑ επίσης αντιτίθενται σφόδρα στα σχέδια.
Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες έπεισε τους γείτονές του να στρέψουν το βλέμμα σ’ έναν αγωγό 9.600 χλμ. που συνδέει τη χώρα του με τη Βραζιλία και την Αργεντινή. Τον έχει ονομάσει El Gran Gasoducto del Sur, Ο Μεγάλος Αγωγός Αερίου του Νότου.
Με προβλεπόμενο κόστος 23 δισ. δολαρίων, η πρόταση προκαλεί ελάχιστη οικονομική αίσθηση· αλλά το σχέδιο του Τσάβες δεν αποσκοπεί μόνο στη μεταφορά πετρελαίου. Μεταφέρει επίσης ένα πολιτικό μήνυμα. Ο αγωγός θα πρέπει να «θεωρηθεί ένα από τα θεμελιώδη βήματα προς την ενοποίηση της Νότιας Αφρικής», σύμφωνα με την Petroleos de Venezuela, την κρατική εταιρεία πετρελαίου.
Η Ρωσία χειρίζεται επιδέξια την εξισορρόπηση των οικονομικών αναγκών της και του ρόλου της ως ενεργειακής δύναμης. Οταν μελετούσε την κατασκευή αγωγού πετρελαίου προς την Ανατολική Θάλασσα ή κατ’ ευθείαν στην Κίνα, οι αρμόδιοι Ρώσοι αξιωματούχοι περίμεναν δύο χρόνια πριν αναλάβουν δεσμεύσεις. Στην αρχή ευνόησαν το Πεκίνο, αλλά στη συνέχεια άλλαξαν σχέδια κι επέλεξαν μια πιο μακρινή και δαπανηρή οδό, προκειμένου να εξυπηρετήσουν όχι μόνο τις αγορές της Κίνας, αλλά και αυτές της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ.