O συνοριακός χάρτης της Βαλκανικής αλλάζει από σήμερα με την προσθήκη ενός ακόμη κράτους, του Μαυροβουνίου. Οι εκτιμήσεις και οι δημοσκοπήσεις για το δημοψήφισμα στη λιλιπούτεια αυτή Δημοκρατία της πρώην Γιουγκοσλαβίας συγκλίνουν στην επικράτηση των υποστηρικτών του διαζυγίου από τη Σερβία.
Οπως μεταδίδεται από την Ποντγκόριτσα και το Βελιγράδι, ένα αποτέλεσμα υπέρ της παραμονής στην Ομοσπονδία, χωρίς να αποκλείεται, θα αποτελούσε μάλλον μεγάλη έκπληξη. Αν υπερισχύσει το «ναι», το Μαυροβούνιο θα είναι από τα μεσάνυχτα ανεξάρτητο, συγκροτώντας το μικρότερο κράτος της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με μόλις 600.000 κατοίκους. Πρακτικά η απόσχιση δεν αναμένεται να ανατρέψει ισοροπίες στη δυτική Βαλκανική, ούτε να σηματοδοτήσει δυναμικές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις που θα δυναμίτιζαν την περιφερειακή σταθερότητα.
Το Βελιγράδι
Οι Σέρβοι του Βελιγραδίου δεν πρόκειται να χύσουν μαύρο δάκρυ για την απόφαση των Μαυροβουνίων να εγκαταλείψουν το ούτως ή άλλως ετοιμόρροπο κοινό σπίτι της «Σερβίας-Μαυροβουνίου», ενώ η διεθνής κοινότητα εμφανίζεται έτοιμη να αναγνωρίσει ένα ανεξάρτητο κράτος στην εύφλεκτη περιοχή, με έδρα την Ποντγκόριτσα.
Αλλωστε, με το σημερινό δημοψήφισμα επισφραγίζεται -ή όχι- η de jure ανεξαρτησία, γιατί de fakto το Μαυροβούνιο λειτουργεί ως ξεχωριστό κράτος από το 1988.
Οι υποστηρικτές της ανεξαρτησίας, συσπειρωμένοι γύρω από την υπό τον πρωθυπουργό Μίλο Τζουγκάνοβιτς πολιτική ηγεσία, υπενθυμίζουν τα δεινά στα οποία, όπως υποστηρίζουν, έσυρε το Βελιγράδι τους Μαυροβούνιους, κατά τη μακρά συμβίωσή τους, και προβάλλουν το όραμα της ευρωπαϊκής προοπτικής.
Οσοι δεν θέλουν το διαζύγιο επικαλούνται τους ιστορικούς δεσμούς Σέρβων και Μαυροβουνίων, υπογραμμίζοντας το «αδελφικό αίμα» που κυλάει στις φλέβες τους και επισημαίνοντας τους «μύριους κινδύνους» που όπως ισχυρίζονται θα κληθεί να αντιμετωπίσει το μικροσκοπικό καραβάκι στο μοναχικό ταξίδι του στην ταραγμένη Βαλκανική.
Οι δημοσκόποι και οι Δυτικοί διπλωμάτες στην Ποντγκόριτσα καταγράφουν δυναμική πλειοψηφίας υπέρ της ανεξαρτησίας στον πληθυσμό και εκτιμούν ότι εύκολα ή δύσκολα η πρόταση θα συγκεντρώσει το 55% που η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει θέσει ως όριο για να αναγνωρίσει το νεόκοπο κράτος.
Αλλά και στην περίπτωση που το ποσοστό κινηθεί στην «γκρίζα ζώνη», ξεπεράσει δηλαδή το 50% αλλά δεν πιάσει το 55%, πληροφορίες από τις Βρυξέλλες και από διπλωματικές πηγές στο Μαυροβούνιο, αναφέρουν ότι υπάρχει έτοιμο σενάριο επιβολής της ανεξαρτησίας.
Σύμφωνα με αυτό η κυβέρνηση Τζουγκάνοβιτς επικαλούμενη την ύπαρξη πολιτικής πλειοψηφίας υπέρ της ανεξαρτησίας ενδέχεται να ζητήσει τη μεσολάβηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης για «βελούδινο διαζύγιο, κατά τα πρότυπα της Τσεχοσλοβακίας, την οποία ο Χαβιέ Σολάνα, κουμπάρος στον προβληματικό γάμο που γέννησε το εξάμβλωμα «Σερβία και Μαυροβούνιο», φέρεται πρόθυμος να παράσχει.
Με ή χωρίς την πλειοψηφία του 55% το Μαυροβούνιο από αύριο θα πάρει, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, τη δική του θέση στη συνοριακή γεωγραφία της περιοχής αλλά και της Ευρώπης. Αφήνει μια Σερβία στη μοναξιά της, από μιαν άποψη φτωχότερη και, κυρίως, για πρώτη φορά στην ιστορία της αποκλεισμένη από κάθε θαλάσσια πρόσβαση.
Ενα μωσαϊκό εθνοτήτων που συμβιώνουν αρμονικά
Οι μισοί περίπου απο τους κατοίκους του δηλώνουν Μαυροβούνιοι, ένα ποσοστό γύρω στο 30% θεωρούν εαυτούς Σέρβους, το 15% είναι Βόσνιοι μουσουλμάνοι, 7% Αλβανοί και 1% Κροάτες.
Στη μικροσκοπική δημοκρατία της πρώην Γιουγκοσλαβίας το καθεστώς του Τίτο, αλλά και των διαδόχων του είχαν επιφυλάξει τον ρόλο του τουριστικού θερέτρου. Οι παραλίες της θεωρούνται οι καλύτερες στις Δαλματικές Ακτές και είναι γεμάτες με βίλες της γιουγκοσλαβικής νομενκλατούρας.
Ως εκ τούτου ο τουρισμός υπήρξε ανέκαθεν η βασική πηγή πλούτου του Μαυροβουνίου, ενώ την οικονομία του ενισχύουν η υποτυπώδης κτηνοτροφία, αρκετές βιομηχανίες, ένα εργοστάσιο αλουμίνας με 7.000 εργαζόμενους, το οποίο πουλήθηκε προσφάτως στους Ρώσους και ένα σιδηρουργίας με 3.000 εργαζόμενους. Η κυβέρνηση, στο πλαίσιο της φιλελευθεροποίησης της οικονομίας, αποκρατικοποιεί μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, το αεροδρόμιο της Ποντγκόριτσα και το λιμάνι. Ολα δείχνουν ότι η οικονομία του νεόκοπου κράτους θα στηριχθεί στον τουρισμό και την παροχή υπηρεσιών.
Πολλά λέγονται για την εξασφάλιση εσόδων από το λαθρεμπόριο τσιγάρων και ποτών μέσω του λιμένα του Μπαρ, υπό την ανοχή της πολιτικής ηγεσίας και του ίδιου του Μίλο Τζιουγκάνοβιτς. Η εισαγγελία του Μπάρι της Ιταλίας, μάλιστα, έχει σχηματίσει δικογραφία εις βάρος του Μαυροβούνιου πρωθυπουργού για εμπλοκή σε λαθρεμπορία τσιγάρων, την οποία ωστόσο δεν έχει ενεργοποιήσει ώστε να εκδοθεί διεθνές ένταλμα σύλληψής του.
Περιπετειώδης πορεία
Το Μαυροβούνιο ανακηρύχθηκε -όπως και η Σερβία- ανεξάρτητο κράτος το 1878 από το συνέδριο του Βερολίνου. Στη διαδρομή του χρόνου οι σχέσεις τους πέρασαν περιόδους καχυποψίας και συγκρούσεων αλλα και συμμαχιών και συνεργασιών.
Στις 13 Νοεμβρίου του 1918, με την κατάλυση της Αυστροουγγαρίας, η εθνοσυνέλευση των Μαυροβουνίων αποφάσισε την ένωση με τη Σερβία και έκτοτε συμβίωσαν ειρηνικά, πρώτα στο Ενωμένο Βασίλειο Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων στην αρχή και στη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας στη συνέχεια. Με την απαρχή της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας το 1991, υπήρξαν αποσχιστικά σκιρτήματα και στο Μαυροβούνιο, πλην όμως υπερίσχυσε η «αδελφοσύνη» των δύο λαών και η Ποντγκόριτσα ακολούθησε ώς ένα σημείο το Βελιγράδι στον περιπετειώδη δρόμο που την έσυρε στη συνέχεια ο Μιλόσεβιτς.
Απο το 1998 όμως η ηγεσία υπό τον Μίλο Τζουγκάνοβιτς, πρώην προστατευόμενο του Μιλόσεβιτς, άρχισε να αναθεωρεί τις σχέσεις με το Βελιγράδι, δημιουργώντας τις βάσεις για ανεξαρτησία.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Μαυροβούνιοι ηγέτες έτυχαν της θερμής πολιτικής και οικονομικής συμπαράστασης της Δύσης, η οποία ενισχύοντας τις αποσχιστικές τάσεις του Μαυροβουνίου αποδυνάμωνε τον Μιλόσεβιτς. Ετσι, όταν την άνοιξη του 2003, διαλύθηκε και επισήμως η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας και αντικαταστάθηκε από το θνησιγενές μόρφωμα «Σερβία και Μαυροβούνιο», γνωστό και ως «Σολανία» -καθότι ήταν εμπνεύσεως του Χαβιέρ Σολάνα, στην πραγματικότητα το Μαυροβούνιο ήταν ήδη ένα οργανωμένο κράτος.
Είχε δικό του νόμισμα, το γερμανικό μάρκο στην αρχή και το ευρώ στη συνέχεια, δική του αστυνομία, δικά του οικονομικά υπουργεία, δική του τράπεζα, τα γιουγκοσλαβικά δηνάρια δεν «περνούσαν» στην αγορά, ούτε τα αντάλλασσαν οι τράπεζες. Αλλα και αυτοί οι λεγόμενοι «κοινοί θεσμοί», ο ομοσπονδιακός πρόεδρος, τα υπουργεία Εξωτερικών και Αμυνας, ουδέποτε λειτούργησαν. Τα πάντα λοιπόν ήταν έτοιμα από καιρό και οι υποστηρικτές της ανεξαρτησίας περίμεναν το σημερινό δημοψήφισμα.