«Νομίζω ότι το καλύτερο είναι ο αφρός», λέει ο Ντάγκλας Μάρτιν, καθώς τακτοποιεί έναν αριθμό κομματιών από βιολιά στο εργαστήριό του, στο νότιο Μέιν. Κάθε κομμάτι αφρού είναι ένα προσχέδιο για ένα πειραματικό όργανο που έχει κατασκευάσει ή ετοιμάζεται να κατασκευάσει, σε κανένα όμως δεν χρησιμοποιεί ερυθρελάτη και σφένδαμο που χρησιμοποιείται παραδοσιακά τα τελευταία 500 χρόνια για την κατασκευή βιολιών. Ο κ. Μάρτιν κυνηγάει έναν ανορθόδοξο στόχο: την κατασκευή του ιδανικού βιολιού χωρίς όμως να χρησιμοποιήσει τις παραδοσιακές φόρμες κατασκευής ακουστικών οργάνων. Ενα τραπέζι ήταν καλυμμένο με βιολιά κατασκευασμένα από ξύλο μπάλσα και ίνες γραφίτη. Ορισμένα είχαν τις γνωστές καμπύλες και τη στενή μέση, άλλα ήταν κυβοειδή ή είχαν έντονες ραβδώσεις σαν να είχαν κατασκευαστεί τα μέσα έξω.
Με ίνες γραφίτη
Θα μπορούσε κανείς να τον θεωρήσει εκκεντρικό, όμως δεν είναι ο μόνος. Από την Αυστραλία μέχρι τη Γερμανία και το Μάουι παρατηρείται μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο που χρησιμοποιείται η επιστήμη και τα νέα υλικά προκειμένου να ανακαλυφθούν νέα όρια στην κατασκευή μουσικών οργάνων. Μουσικοί και παραδοσιακοί κατασκευαστές παρακολουθούν με προσοχή την προσπάθεια αυτή. Την περασμένη χρονιά ο κ. Μάρτιν παρουσίασε ένα πρωτότυπο, το Balsa 4, σε ένα ετήσιο σεμινάριο κατασκευαστών βιολιών στις ΗΠΑ. Η απόκριση του βιολιού όταν το έπαιξαν και το δοκίμασαν εντυπωσίασε τους παρευρισκομένους, λένε αρκετοί από όσους ήταν παρόντες. Ο Τζόζεφ Κέρτιν, βραβευμένος κατασκευαστής βιολιών, έγραψε για το πρωτότυπο βιολί του κ. Μάρτιν ότι «το παραδοσιακό βιολί έγινε παρελθόν τον Ιούλιο του 2005». Σε μια συνέντευξή του ο κ. Κέρτιν είπε ότι αυτό είναι μια παιγνιώδης υπερβολή. Θα περάσει ακόμη αρκετός καιρός, προσθέτει, προτού η μπάλσα και οι ίνες γραφίτη γίνουν τα συνηθισμένα υλικά για την κατασκευή οργάνων. Ομως ο κ. Μάρτιν και οι άλλοι πειραματιστές έχουν κάθε δικαίωμα να αμφισβητούν την παραδοσιακή θεωρία για την κατασκευή ακουστικών οργάνων με παραδοσιακά υλικά, καταλήγει.
Ορισμένα από τα νέα όργανα πωλούνται μαζικά, άλλα είναι πρωτότυπα. Σε κάθε περίπτωση όμως το ζητούμενο από ένα όργανο είναι ο ήχος του να συνδυάζει ακαμψία και ελαφράδα. Αυτός ο συνδυασμός αυξάνει την ικανότητα ενός οργάνου να μετατρέπει την ενέργεια μιας παλλόμενης χορδής σε ευχάριστο ήχο. Σε αυτό το σημείο μπαίνουν στο παιχνίδι τα νέα υλικά. Στρώματα από ίνες γραφίτη και μορφοποιημένη μπάλσα είναι πολύ άκαμπτα, αλλά πολύ λιγότερο πυκνά από τα παραδοσιακά υλικά. Αυτόν τον μήνα ο βιολονίστας Ινγκολφ Τούρμπαν συνέκρινε το τελευταίο δημιούργημα του εξέχοντος κατασκευαστή βιολιών Μάρτιν Σλέσκε που ήταν κατασκευασμένο από γραφίτη και ερυθρελάτη με ένα βιολί στραντιβάριους του 1721 και είπε στον Σλέσκε ότι προτιμά το νέο. «Δεν είναι πλέον σαν να παίζεις βιολί, αλλά σαν να τραγουδάς».
Σαρωτές λέιζερ
Μερικοί κατασκευαστές οργάνων και ερευνητές χρησιμοποιούν την επιστήμη προκειμένου να αποκωδικοποιήσουν τα δεκάδες είδη δονήσεων και ηχητικών κυμάτων που συνδυάζονται σε μια κιθάρα ή ένα βιολί για να παράγουν τον χαρακτηριστικό τους ήχο. Ο Τζορτζ Μπίσινγκερ, φυσικός στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Καρολίνας, συνεργάζεται με τον κ. Κέρτιν και άλλους κατασκευαστές χρησιμοποιώντας ιατρικά όργανα απεικόνισης, σαρωτές λέιζερ, μικρόφωνα και υπολογιστές προκειμένου να μετρήσει πώς τα μέρη ενός βιολιού αντιδρούν στην ενέργεια που παράγεται από ένα δοξάρι, από τα δάχτυλα ή στο εργαστήριο, από τα επαναλαμβανόμενα χτυπήματα ενός μικροσκοπικού σφυριού.
Ο ήχος που παράγεται εξαρτάται από πολλές αλληλοσυνδεόμενες παραμέτρους, όπως τη δύναμη που ασκήθηκε στις χορδές, την ακαμψία, την πυκνότητα και το σχήμα των τμημάτων που σχηματίζουν το όργανο, και ορισμένες φορές περιέχει δεκάδες διακριτές αρμονικές και υπερτόνια. Ορισμένοι ήχοι απλώνονται στον αέρα ομοιόμορφα, άλλοι -ιδίως οι ψηλές νότες σε ένα βιολί- κατευθύνονται προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, οδηγημένοι από το σχήμα του οργάνου.
Ο καθηγητής Μπίσινγκερ δηλώνει ότι τα πειράματα με την μπάλσα και τα νέα υλικά βοηθούν ουσιαστικά στην εξερεύνηση των ορίων του ήχου του βιολιού, αλλά έχουν ακόμη πολύ δρόμο μπροστά τους μέχρι να καταφέρουν να ανταγωνιστούν τα παραδοσιακά όργανα που έχουν δοκιμαστεί τα προηγούμενα 300 χρόνια και αντέχουν τη δοκιμασία ενός σόλο του Παγκανίνι.