Δολοφονικός, γνήσια βρετανικός, ο σαρκασμός των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» του Λονδίνου σε κύριο άρθρο τους με τίτλο «Ο θρίαμβος του Κορέα – Οι ΗΠΑ πρέπει να μάθουν να ζουν με τον νέο σύμμαχο του Τσάβες», την Τρίτη: «Οχι περισσότερο από μια εβδομάδα πριν, ο Νίκολας Μπερνς, ανώτερος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ισχυρίστηκε ότι η πολιτική παλίρροια είχε στραφεί εναντίον του Ούγκο Τσάβες, του ριζοσπάστη αντιαμερικανού προέδρου της Βενεζουέλας. Οι εκλογές της Κυριακής στον Ισημερινό υποδηλώνουν ότι αυτή η εκτίμηση ίσως υπήρξε πρόωρη» έγραφαν, μετά την οριστικοποίηση της σαρωτικής επικράτησης στις προεδρικές εκλογές της χώρας του αριστερού υποψηφίου Ραφαέλ Κορέα. Ενός πολιτικού που έχει το γραφείο του διακοσμημένο με τα πορτρέτα του Τσάβες και του Μοράλες της Βολιβίας, που έχει δηλώσει ότι δεν θα ανανεώσει τη συμφωνία παραμονής στον Ισημερινό της αμερικανικής βάσης Μάντρα που λήγει το 2009 (πρόκειται για τη μεγαλύτερη βάση των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική), που έχει θέσει υπό αμφισβήτηση τις σχέσεις της χώρας του με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα – ασχέτως φυσικά από το αν θα υλοποιήσει όντως κάποια από αυτές και άλλες παρόμοιες εξαγγελίες και υποσχέσεις του.
Η ουσία είναι πως ο Κορέα αποτελεί τον δεύτερο ανεπιθύμητο για την Ουάσιγκτον υποψήφιο που εκλέγεται πρόεδρος λατινοαμερικανικής χώρας μέσα στον Νοέμβριο. Το κακό για τις ΗΠΑ αναμένεται μάλιστα να τριτώσει σήμερα, σε διάστημα 25 ημερών, αν επαληθευτούν τα προγνωστικά και επανεκλεγεί ο Ούγκο Τσάβες πρόεδρος της Βενεζουέλας, την οποία ήδη κυβερνά εδώ και μια οκταετία. «Κατά κάποιο τρόπο η άνοδος του Κορέα δείχνει πόσο ποικίλη και επίμονη έχει καταστεί η αριστερίζουσα φουσκοθαλασσιά στη Λατινική Αμερική» επισήμαιναν και οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» την Τετάρτη. Η σοβαρή αμερικανική εφημερίδα έχει δίκιο. Σε ολόκληρη τη Νότια Αμερική δεν έχουν παραμείνει πλέον παρά μόνο δύο(!) δεξιές φιλοαμερικανικές κυβερνήσεις – στην Κολομβία και στην Παραγουάη. Στο Περού η Ουάσιγκτον υποχρεώθηκε τον Ιούνιο να υποστηρίξει τον κεντροαριστερό Αλάν Γκαρσία, τον οποίο πολεμούσε με πάθος όταν ήταν πάλι πρόεδρος τη δεκαετία του ’80, προκειμένου να αποτρέψει την εκλογή ενός ακόμη πολιτικού φίλου του Τσάβες.
Η Νότια Αμερική στα… ροζ
Από εκεί και πέρα τα πάντα κινούνται αυτήν την εποχή σε φόντο… ροζ με αποχρώσεις κόκκινου. Παντού έχουμε κεντροαριστερές κυβερνήσεις με διαφόρων διαβαθμίσεων ριζοσπαστιμό, ανεπιθύμητο για τις ΗΠΑ. Εντονο στην περίπτωση της Βενεζουέλας του Ούγκο Τσάβες και της Βολιβίας του Εβο Μοράλες. Ανύπαρκτο στην περίπτωση της Μισέλ Μπατσελέ στη Χιλή, του Λούλο στη Βραζιλία ή του Ταμπαρέ στην Ουρουγουάη. Ενδιάμεσο στην περίπτωση του αριστερού περονιστή Νέστορ Κίρχνερ της Αργεντινής, ο οποίος κινείται πολύ προσεκτικά πάνω στο έδαφος της εκρηκτικής κοινωνικής δυσαρέσκειας που προκάλεσε η κατάρρευση της αργεντίνικης οικονομίας το 2001 λόγω της δογματικής προσκόλλησης και εφαρμογής των νεοφιλελεύθερων δογμάτων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Με ενδιαφέρον αναμένονται τα πρώτα δείγματα γραφής της πολιτικής που θα ακολουθήσει ο νέος πρόεδρος του Ισημερινού, όταν θα αναλάβει τα καθήκοντά του στις 15 Ιανουαρίου, προκειμένου να φανεί αν θα καταταγεί στον σκληρό πυρήνα των Τσάβες – Μοράλες ή σε κάποια μετριοπαθέστερη ομάδα.
Η πολιτική και κοινωνική κατάσταση στον Ισημερινό είναι εκρηκτική. Τα τελευταία δέκα χρόνια η χώρα γνώρισε οκτώ(!) προέδρους, τρεις από τους οποίους ανατράπηκαν από λαϊκές διαδηλώσεις. H κρίση του πολιτικού συστήματος είναι βαθύτατη, καθώς και το Κογκρέσο θεωρείται από τους πολίτες ως πλήρως διεφθαρμένο. Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι ο Κορέα θα ολοκληρώσει τη θητεία του, καθώς δείχνει αποφασισμένος να συγκρουστεί με το Κογκρέσο για να πετύχει ριζικές αλλαγές στις εξουσίες του νομοθετικού σώματος μέσω Συνταγματικής Συνέλευσης. Αν το πετύχει θα ριζοσπαστικοποιηθεί και ίσως επιβιώσει, αν αποτύχει είναι βέβαιη η πρόωρη ανατροπή του.
Αιτία, ο νεοφιλελευθερισμός
Και ενώ έτσι έχει η κατάσταση στη Νότια Αμερική, ήρθε και η νίκη του Ντανιέλ Ορτέγκα στη Νικαράγουα, για να σηματοδοτήσει την εκ νέου εμφάνιση του «αριστερού μικροβίου» και στην Κεντρική Αμερική. Η αλήθεια είναι πως ο Ορτέγκα «εκποίησε» πολιτικά και ιδεολογικά τα πάντα από το αριστερό παρελθόν του για να εκλεγεί πρόεδρος, αλλά οι Αμερικανοί φοβούνται ότι απλώς υποκρίνεται και θα ασκήσει αριστερή πολιτική μόλις αναλάβει τα καθήκοντά του. Δεν κρύβουν την ανησυχία τους για το ενδεχόμενο ο Τσάβες, ο Μοράλες, ο Ορτέγκα και ο νεοεκλεγείς Κορέα να σχηματίσουν ένα «σκληροπυρηνικό» μπλοκ υπό την ιδεολογική σκέπη της Κούβας του Κάστρο.
Πέρα από φραστικά πυροτεχνήματα, αυτές οι χώρες είναι πολύ μικρές και πολύ κοντά στις ΗΠΑ για να προβούν σε πραγματικά αντιαμερικανικές πράξεις – άλλο φυσικά η άρνησή τους να δρουν ως ανδρείκελα της Ουάσιγκτον. Το βέβαιο όμως είναι η καθολική απόρριψη από τους εκλογείς της Λατινικής Αμερικής των κομμάτων και των υποψηφίων προέδρων που εμφανίζονται ως φορείς του νεοφιλελευθερισμού. Η ήπειρος κυβερνήθηκε στη βάση ακραίων νεοφιλελεύθερων αρχών που επέβαλαν οι ΗΠΑ και το ΔΝΤ από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 ώς τα τέλη της δεκαετίας του ’90 και τα αποτελέσματα υπήρξαν καταστροφικά για τα μεσαία και ιδίως τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.
Τα στηρίγματα αντέχουν
Αυτή η αριστερή στροφή δεν σημαίνει, φυσικά, ότι οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να χάσουν τον έλεγχο της Λατινικής Αμερικής. Ενας τέτοιος ισχυρισμός θα ήταν αστείος. Πολύ περισσότερο δε που το συνολικό κλίμα της Λ. Αμερικής το δίνουν τρεις χώρες: οι πληθυσμιακοί γίγαντες της Βραζιλίας (180 εκατ. πληθυσμός) και του Μεξικού (100 εκατ.), συν την Αργεντινή (38 εκατ.) η οποία έχει ένα ιδιαίτερο πολιτικό βάρος. Και οι τρεις αυτές χώρες παραμένουν υπό ισχυρότατη αμερικανική επιρροή είτε άνευ όρων (Μεξικό, Βραζιλία) είτε με κάποιες διαφοροποιήσεις (Αργεντινή). Αν σε αυτές προστεθούν και οι άλλες δύο μεγάλες χώρες, η Κολομβία (42 εκατ.) και το Περού (28 εκατ.), αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς ότι τα στηρίγαμα των ΗΠΑ στη Λ. Αμερική αντέχουν ακόμη την πίεση.
Η αλήθεια, βέβαια, είναι πως δεν βρίσκονται σε άριστη κατάσταση. Στο Μεξικό χρειάστηκε νοθεία για να επικρατήσει ο συντηρητικός υποψήφιος Φελίπε Καλντερόν του αριστερίζοντος Λόπες Οβραδόρ, ο οποίος αρνείται να αποδεχθεί την ήττα του, αυτοανακηρύχθηκε «νόμιμος πρόεδρος» και θα κάνει δύσκολη τη ζωή του Καλντερόν. Στη Βραζιλία, ο Λούλα δείχνει να ερωτοτροπεί με κάπως λιγότερο «πειθαρχημένη» προς το ΔΝΤ και τις ΗΠΑ γραμμή, τώρα που κέρδισε την επανεκλογή του. Στο Περού ο Αλάν Γκαρσία νίκησε δύσκολα και πολύ εύκολα μπορεί να χάσει τον έλεγχο της κατάστασης, ενώ στην Κολομβία το αντάρτικο συνεχίζει να υπάρχει, αν και σαφώς πιο περιθωριοποιημένο από παλαιότερα.
Στις χώρες αυτές οι μέρες δεν είναι δύσκολες για τις ΗΠΑ, όχι όμως και ανέμελες.