Το πρόσφατο κύμα διαμαρτυρίας που εκδηλώθηκε από τους αυτόχθονες στη Λατινική Αμερική και κορυφώθηκε φέτος με την εκλογή του Ινδιάνου Εβο Μοράλες ως προέδρου της Βολιβίας σκιαγραφεί την επισφαλή θέση της ελίτ των «λευκών εποίκων» που κυριάρχησε στην ήπειρο επί τόσους πολλούς αιώνες. Τα χαρακτηριστικά των ευρωπαϊκών χωρών από τις οποίες προέρχονταν αυτοί οι λευκοί έποικοι τον 19ο και τον 20ό αιώνα είναι κοινώς γνωστά. Οι έποικοι εξολόθρευσαν ή έδιωξαν τους αυτόχθονες και οικειοποιήθηκαν τη γη τους.
Εκμεταλλεύθηκαν τα εργατικά χέρια όσων παρέμειναν εκεί, διασφάλισαν για τον εαυτό τους ευρωπαϊκό βιοτικό επίπεδο και μεταχειρίσθηκαν όσους αυτόχθονες επέζησαν με ακραία προκατάληψη θεσπίζοντας νόμους που τους αφαιρούσαν κάθε δικαίωμα και τους καθόριζαν ως πολίτες δεύτερης ή και τρίτης κατηγορίας.
Φυλετικό μίσος
Η Λατινική Αμερική έχει αυτά τα χαρακτηριστικά της «αποικιοκρατίας των εποίκων», όπως είθισται να χαρακτηρίζεται στις συζητήσεις περί της βρετανικής αυτοκρατορίας. Αν και στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, η δουλεία καταργήθηκε τη δεκαετία του 1830, στη Λατινική Αμερική (και τις ΗΠΑ) εξακολούθησε να ισχύει για πολλές δεκαετίες μετά. Οι λευκοί έποικοι είχαν μια μοναδική ικανότητα στο να καταπιέζουν διαφορετικές ομάδες πληθυσμού, κατάσχοντας τη γη των αυτόχθονων και χρησιμοποιώντας τους σκλάβους που είχαν εισαγάγει. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των αποικιοκρατικών αυτών κοινωνιών ήταν ο ρατσιστικός φόβος και το μίσος των εποίκων, που ένιωθαν να απειλούνται συνεχώς από τους πάμπτωχους αυτόχθονες, των οποίων τη γη είχαν κατάσχει. Ωστόσο, το φυλετικό μίσος των εποίκων της Λατινικής Αμερικής καταλαμβάνει ένα μικρό μέρος του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε συνήθως την ιστορία και την κοινωνία της αμερικανικής ηπείρου.
Ακόμη και οι πολιτικοί και οι ιστορικοί της αριστεράς έχουν προτιμήσει να θέσουν το θέμα σε όρους κοινωνικών τάξεων και όχι φυλών. Η σθεναρή αντιπάθεια που τρέφει η αντιπολίτευση για το πρόσωπό του οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο φυλετικό μίσος. Ανάλογο μίσος ήταν εκείνο που εκδηλώθηκε τη δεκαετία του 1970 εναντίον του Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή και του Χουάν Περόν στην Αργεντινή. Στα μάτια της λευκής ελίτ, ο Αλιέντε διέπραξε ασυγχώρητο έγκλημα όταν κινητοποίησε τους «ρότος», τους «σπασμένους» δηλαδή, όπως τους αποκαλούσαν στα ισπανικά με τον υποτιμητικό χαρακτηρισμό που έδωσαν οι λευκοί στην τεράστια αυτή τάξη των πάμπτωχων Χιλιανών. Το ίδιο ισχύει και για τους «μαυροκέφαλους» που τάχθηκαν στο πλευρό του Περόν. Ο παραλληλισμός αυτός έγινε πιο ορατός όταν ήρθαν στο προσκήνιο οργανώσεις αυτόχθονων αφυνπνίζοντας τους φόβους των λευκών.
Η εξόντωση των Ινδιάνων
Ενας εκπρόσωπος των εποίκων, ο Περουβιανός συγγραφέας Μάριο Βάργας Λιόσα κατηγόρησε τα κινήματα των αυτόχθονων ότι προκαλούσαν «κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές», απηχώντας τις κραυγές των ρατσιστών διανοουμένων του 19ου αιώνα που προειδοποιούσαν για μια επιλογή ανάμεσα «στον πολιτισμό και τη βαρβαρότητα».
Η συνειδητή εξόντωση των αυτόχθονων πληθυσμών κατά τον 19ο αιώνα ίσως να έγινε σε μεγαλύτερη κλίμακα από οποιοδήποτε άλλο εγχείρημα των Ισπανών και των Πορτογάλων κατά την πρώτη αποικιοκρατική περίοδο. Εκατομμύρια Ινδιάνοι έχασαν τη ζωή τους γιατί δεν είχαν ανοσία στις ευρωπαϊκες ασθένειες και όμως, οι πρώτοι αποικιοκράτες τούς χρειάζονταν για να καλλιεργούν εδώδιμα είδη. Η σφαγή των Ινδιάνων είχε σαν αποτέλεσμα να είναι ελεύθερο πολύ μεγαλύτερο μέρος γης για να εγκατασταθούν οι αποικιοκράτες.
Επιτέλους, όμως, δρομολογείται η αλλαγή. Τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών ερμηνεύονται, εν μέρει δικαιολογημένα, ως στροφή προς την αριστερά, εφόσον πολλές από τις καινούργιες κυβερνήσεις των χωρών της Λατινικής Αμερικής έχουν επαναφέρει προοδευτικές θέσεις από τη δεκαετία του 1960. Αν, όμως, εξετάσει κανείς τις πολιτικές αυτές εξελίξεις από κάποια απόσταση, θα αντιληφθεί ότι αποτελούν εναντίωση στην παράδοση της κυριαρχίας των λευκών αποικιοκρατών στη Λατινική Αμερική. Μπορεί τώρα να διακρίνει κανείς το περίγραμμα ενός νέου αγώνα, στον οποίο θα διευθετηθούν οριστικά οι λογαριασμοί.