Ο Στίβεν Μπόσγουορθ, πρύτανης του Fletcher School του Πανεπιστημίου του Tufts στη Βοστώνη, συνδυάζει το απόσταγμα εμπειρίας μιας μακράς διπλωματικής καριέρας με την ελευθερία έκφρασης που εγγυάται η ακαδημαϊκή θέση. Το αποτέλεσμα είναι μια διεισδυτική, χωρίς υπεκφυγές συζήτηση για τις στρατηγικές εξελίξεις στην περιοχή του ενδιαφέροντός του, την Ανατολική Ασία.
– Μετά την πυρηνική δοκιμή της Πιονγιάνγκ, ποια είναι η αμερικανική πολιτική απέναντι στη Βόρεια Κορέα, η αλλαγή καθεστώτος ή η αναζήτηση διαπραγματευτικής λύσης;
– Από το 2002, είχε το πάνω χέρι η πτέρυγα που προωθεί την αλλαγή καθεστώτος. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ίσως με την πυρηνικη δοκιμή έχουν ενισχυθεί αυτοί που προτιμούν τη βελτίωση των σχέσεων. Για την ώρα πάντως η εξέλιξη που περιμένουμε είναι να επιστρέψει η Βόρεια Κορέα στις εξαμερείς διαπραγματεύσεις.
– Είναι όμως οι ΗΠΑ διατεθειμένες να διαπραγματευθούν σοβαρά;
– Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα. Δεν έχω ακόμα πειστεί ότι είμαστε έτοιμοι για κάτι τέτοιο.
– Ως αρμόδιος για την εφαρμογή της προηγούμενης συμφωνίας με τη Βόρεια Κορέα, μπορείτε να μας πείτε τι πήγε στραβά;
– Το 1994 επρόκειτο να φτιάξουμε πυρηνικούς αντιδραστήρες ειδικού σχεδιασμού για να δοθούν στη Βόρεια Κορέα με αντάλλαγμα να παγώσει και μετά να διαλύσει τα πυρηνικά της προγράμματα. Η ειρωνεία είναι ότι για τη Βόρεια Κορέα, η συμφωνία αφορούσε εξαρχής λιγότερο τα πυρηνικά και περισσότερο την πολιτική. Είμαι πεπεισμένος ότι αυτό που πραγματικά ήθελε η Β. Κορέα ήταν μια φυσιολογική πολιτική σχέση με τις ΗΠΑ. Ομως, για λόγους εσωτερικής αμερικανικής πολιτικής ήταν πολύ δύσκολο για τις ΗΠΑ και δεν επιδιώχθηκε στη διάρκεια της θητείας Κλίντον, ενώ εγκαταλείφθηκε τελείως όταν ήρθε η κυβέρνηση Μπους. Είναι πολύ δύσκολο να διαπραγματευθεί κανείς με το βορειοκορεατικό καθεστώς, το έχω κάνει και ξέρω, όμως αυτό δεν είναι δικαιολογία.
– Είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ να παραχωρούν τον κύριο ρόλο στις εξαμερείς διαπραγματεύσεις στην Κίνα;
– Πιθανώς αυτό δεν συμφέρει τις ΗΠΑ. Υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι η Κίνα έχει επιρροή πάνω στη Βόρεια Κορέα. Ομως, οι Κορεάτες αυτό το θεωρούν προσβλητικό, έχουν 2.000 χρόνια εμπειρία αντίστασης στην Κίνα. Εξάλλου, μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να προσφέρουν αυτό που οι Βορειοκορεάτες λένε ότι θέλουν, την εγγύηση πως δεν θα τους επιτεθούμε.
Η ιαπωνική χειραφέτηση
– Ανησυχούν οι ΗΠΑ ότι ο νέος δυναμισμός της Ιαπωνίας θα οδηγήσει στο μέλλον σε χειραφέτηση από τις ΗΠΑ;
– Κάποιοι Αμερικανοί ανησυχούν λίγο γι’ αυτό. Η κυβέρνηση Μπους ενθαρρύνει πολύ ενεργά την Ιαπωνία να αναλάβει περισσότερες ευθύνες στον δυτικό Ειρηνικό. Η Ιαπωνία έστειλε τις ναυτικές της δυνάμεις για να μας υποστηρίξει στο Αφγανιστάν, συνεργαζόμαστε μαζί τους στην αντιπυραυλική άμυνα. Εχω αρκετή εμπιστοσύνη στο ότι η Ιαπωνία δεν θα κάνει κάτι τρελό, γιατί γνωρίζουν το συμφέρον τους. Ο ακρογωνιαίος λίθος της προσέγγισής τους παραμένει το ότι, για το ορατό μέλλον, η ισχυρή σχέση με τις ΗΠΑ είναι η καλύτερη εγγύηση εθνικής ασφαλείας. Η Ιαπωνία είναι ακόμα πολύ σημαδεμένη από τις εμπειρίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ιδίως της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι.
– Στρέφεται η πυρηνική συμφωνία ΗΠΑ – Ινδίας εναντίον της Κίνας;
– Κάποιοι το ερμηνεύουν έτσι. Εγώ δεν νομίζω. Εχουμε πολλούς λόγους να έχουμε καλές σχέσεις με την Ινδία, πέρα από τον παράγοντα Κίνα. Θα ήταν λάθος να αντιμετωπίζουμε την Ινδία ως αντίβαρο προς την Κίνα. Κάποιοι ανησυχούν για το πόσο η πυρηνική συμφωνία συνάδει με το διεθνές καθεστώς για τη μη διάδοση των πυρηνικών, που δέχεται πιέσεις εδώ και καιρό. Ομως, έχουμε συμφέρον να διατηρούμε καλές σχέσεις με την Ινδία, ιδίως στο θέμα του εμπορίου και των επενδύσεων.
– Περιγράψετε τη σχέση ΗΠΑ – Κίνας σε 20 χρόνια.
– Ελπίζω ότι σε 20 χρόνια θα έχει γίνει πιο πολυσχιδής απ’ ό,τι είναι τώρα. Είναι μια δύσκολη σχέση γιατί έχει πολλές διαστάσεις, αλλά ώς τώρα δεν έχει πάει άσχημα. Η Κίνα θέλει καλές σχέσεις με ΗΠΑ, ο επιχειρηματικός και ο τραπεζικός τομέας στις ΗΠΑ επιθυμούν βαθιά να συνεργαστούν με την Κίνα, ενώ κάποιοι στο Πεντάγωνο κάνουν τη δουλειά τους, που είναι να φτιάχνουν σχέδια για το ενδεχόμενο να γίνει η Κίνα στρατιωτικό προβλημα. Ενας τομέας στον οποίο θα μπορούσαμε να έρθουμε εύκολα σε σύγκρουση είναι φυσικά τα στενά της Ταϊβάν.
– Ακόμη;
– Ναι. Η Ταϊβάν μάς απασχολεί από το 1949. Ως τώρα, μεταθέτουμε με επιτυχία το πρόβλημα στο μέλλον. Ελπίζουμε ότι μελλοντικά οι οικονομικοί δεσμοί στις δύο όχθες των στενών της Ταϊβάν θα κάνουν το πρόβλημα λιγότερο εκρηκτικό και ώς ένα βαθμό αυτό έχει ήδη γίνει. Δεν βλέπω το στρατόπεδο της ανεξαρτησίας να ενισχύεται, ούτε όμως και να τα παρατάει, γι’ αυτό και λέω ότι το ζήτημα της Ταϊβάν θα εξακολουθήσει να μας απασχολεί.
Η πραγματική απειλή
– Τι στόχο έχει η αντιπυραυλική ασπίδα που αναπτύσσουν οι ΗΠΑ; Εναντίον τίνος στρέφεται;
– Πολύ καλή ερώτηση, νομίζω ότι τελικά πρέπει να οριστεί ως κάτι που στρέφεται εναντίον της Κίνας. Νομίζω ότι η αντιπυραυλική άμυνα είναι μια από τις μεγαλύτερες τρέλες της εποχής μας. Αν πραγματικά ανησυχεί κανείς για πυραυλική επίθεση πρέπει να φτιάξει ένα πολύ πιο περίπλοκο και πολύ πιο αποτελεσματικό σύστημα απ’ αυτό που κατασκευάζουμε τώρα. Σε κάθε περίπτωση, η πραγματική πυρηνική απειλή για τις ΗΠΑ δεν είναι από πυραύλους. Είναι από τρομοκρατικές οργανώσεις και μπορεί να έρθει με κοντέινερ από πλοίο. Δεν φτιάχνουμε το σύστημα κατά της Βόρειας Κορέας. Δεν πιστεύουμε ότι η Β. Κορέα θα μας επιτεθεί με πυρηνικά όπλα. Στον βαθμό που έχουν κατασκευάσει πυρηνικά όπλα, τα έχουν για αποτροπή, για διαπραγματευτικό όπλο, όχι για να φτάσουν και να πλήξουν τις ΗΠΑ.
– Γιατί λοιπόν κατασκευάζουν οι ΗΠΑ το σύστημα αυτό και το τοποθετούν στην Ιαπωνία;
– Γιατί υπάρχει μια ομάδα στις ΗΠΑ που έχει πειστει ότι πρέπει να γίνει, δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί. Είναι μια ιδέα που έχει μεγάλη δυναμική. Εχουμε ξοδέψει δισ. δολάρια ακόμα δεν έχουμε αποτελεσματικό σύστημα και ακόμα δεν ξέρουμε ποια είναι η πραγματική απειλή. Το πρόβλημα είναι ότι αν πράγματι στοχεύει την Κίνα, οι Κινέζοι ξέρουν ότι μπορούν να υπερνικήσουν το σύστημα κατασκευάζοντας περισσότερους πυραύλους.
– Αυτό κάνουν;
– Οχι ακόμα, γιατί δεν πιστεύουν ότι το σύστημα λειτουργεί. Παρ’ όλο που δεν ξέρουμε τι πραγματικά γίνεται στην Κίνα, δεν έχουμε ενδείξεις ότι κάνουν το απαιτούμενο ποσοτικό άλμα στο οπλοστάσιό τους.
Εμπειρος διπλωμάτης
Ο πρύτανης του Fletcher School στο Πανεπιστήμιο του Tufts Στίβεν Μπόσγουορθ.
Ο Στίβεν Μπόσγουορθ υπηρέτησε ως πρέσβης των ΗΠΑ στη Νότια Κορέα την περίοδο 1997-2001, ενώ νωρίτερα διηύθυνε τον KEDO, τον οργανισμό που επρόκειτο να εφαρμόσει την ατυχήσασα συμφωνία για την εγκατάλειψη του πυρηνικού προγράμματος της Βόρειας Κορέας. Είναι πρύτανης του Fletcher School στο πανεπιστήμιο του Tufts και βρέθηκε στην Αθήνα στα τέλη Νοεμβρίου, προσκεκλημένος του ιδρύματος «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής».