Η συντριβή του πολέμου των έξι ημερών και η ισραηλινή κατοχή. Ο Μαύρος Σεπτέμβρης στην Ιορδανία. Οι σφαγές από τους Ισραηλινούς εχθρούς και τους Σύρους «αδελφούς» στον Λίβανο. Το τεράστιο κόστος της πρώτης και της δεύτερης Ιντιφάντα. Στα σαράντα χρόνια της κατοχής, οι Παλαιστίνιοι βρέθηκαν πολλές φορές σε σκοτεινά τούνελ. Ποτέ όμως σε τόσο βαθύ και ασφυκτικό, χωρίς την παραμικρή, έστω και πολύ μακρινή, ακτίνα ελπίδας, όσο σε αυτό που τους βύθισαν οι ηγεσίες της Φατάχ και της Χαμάς, την εβδομάδα που πέρασε.
Η πικρή αλήθεια ότι οι πιο σκληροί πόλεμοι είναι οι εμφύλιοι δεν θα μπορούσε να βρει περισσότερο τραγική επιβεβαίωση. Σε 113 ανέρχονται οι νεκροί του εφιαλτικού πενθήμερου. Αιχμάλωτοι εκσφενδονίστηκαν, δεμένοι χειροπόδαρα, στο οδόστρωμα από ταράτσα δεκαωκταόροφου κτιρίου. Ακόμη και νοσοκομείο έγινε πεδίο μάχης. Τα δύο στρατόπεδα χωρίστηκαν από ποτάμι αίματος και άβυσσο μίσους.
Στο πολιτικό επίπεδο, τα παλαιστινιακά εδάφη χωρίστηκαν στα δύο: η λωρίδα της Γάζας έχει περιέλθει υπό τον απόλυτο έλεγχο της Χαμάς, ύστερα από την ολοκληρωτική, στρατιωτική επικράτηση των μαχητών της σε βάρος των δυνάμεων ασφαλείας της Φατάχ. Αντιθέτως, η Δυτική Οχθη διοικείται από τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, ο οποίος έπαυσε τον νικητή των βουλευτικών εκλογών, ισλαμιστή πρωθυπουργό Ισμαήλ Χανίγια και κήρυξε στρατιωτικό νόμο. Οι μόνες δημοκρατικές εκλογές σε αραβικό έδαφος κατέληξαν σε ένα ισλαμικό… «Χαμαστάν» στη Γάζα και μια δικτατορική εξουσία του Αμπάς, στη Δυτική Οχθη.
Διαστάσεις εθνικής αυτοκτονίας
Η δημιουργία ανεξάρτητου, παλαιστινιακού κράτους εξοστρακίζεται ακόμη πιο μακριά, στο αόρατο μέλλον. Το Ισραήλ θα μπορεί για πρώτη φορά να επικαλείται το στερεότυπο επιχείρημα ότι «δεν διαθέτει συνομιλητή», χωρίς αυτό να ακούγεται ως προσχηματική υπεκφυγή. Αντί να πιέζεται η διεθνής κοινότητα για ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Ισραηλινών- Παλαιστινίων, θα πασχίζουν οι Αραβες να βρουν κάποια ειρηνευτική φόρμουλα μεταξύ… Φατάχ και Χαμάς! Αντιμέτωπη με αυτήν την κατάπτωση, που παίρνει διαστάσεις εθνικής αυτοκτονίας, εκατομμύρια Παλαιστίνιοι, στα κατεχόμενα, στους προσφυγικούς καταυλισμούς και στη διασπορά, θα αναπολούν τον Γιασέρ Αραφάτ και θα αναλογίζονται πόσο φαρδιά έπεσαν στους διαδόχους του τα παπούτσια του.
Φυσικά, το μπαρούτι είχε συσσωρευθεί από καιρό και οι σποραδικές αναφλέξεις ήταν μόνιμο φαινόμενο, ακόμη και μετά τη συμφωνία της Μέκκας, που επετεύχθη χάρη στην πίεση της Σαουδικής Αραβίας και οδήγησε στον σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Ωστόσο, αυτό που πυροδότησε τη μοιραία κλιμάκωση της τελευταίας εβδομάδας, ήταν η εκτόξευση πέντε όλμων εναντίον της κατοικίας του Χανίγια, στον προσφυγικό καταυλισμό Σάτι της Γάζας, από θερμοκέφαλους της Φατάχ. Από καθαρή τύχη, δεν σκοτώθηκε κανείς, αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει.
Η Χαμάς απάντησε με σαρωτική, καλά οργανωμένη επίθεση σε όλη τη Λωρίδα της Γάζας. Αν και η Φατάχ διέθετε περισσότερους άνδρες και πολύ καλύτερο εξοπλισμό, δεν απέφυγε τη συντριβή, καθώς δεν διέθετε ενιαία ηγεσία και πολιτική βούληση. Αρκετά σημαίνοντα στελέχη της στη Γάζα τάχθηκαν εναντίον της τυφλής ρήξης με τη Χαμάς που προωθούσε ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Αμπάς και προνομιακός συνομιλητής Αμερικανών και Ισραηλινών, Μοχάμεντ Νταχλάν. Επιπλέον, τόσο ο Νταχλάν όσο και άλλα ηγετικά στελέχη της Φατάχ απουσίαζαν τις κρίσιμες ώρες στην Αίγυπτο ή στη Ραμάλα και καλούσαν τους μαχητές τους να αντισταθούν μέχρι τελευταίας σφαίρας μέσω… κινητού τηλεφώνου! Αποτέλεσμα ήταν να καταλάβει η Χαμάς, εντός δύο εικοσιτετραώρων, όλα τα αρχηγεία των παλαιστινιακών ενόπλων δυνάμεων και το προεδρικό μέγαρο του ίδιου του Αμπάς στη Γάζα.
Οι εμφύλιες συγκρούσεις θορύβησαν τα γειτονικά αραβικά κράτη, και ιδίως την Αίγυπτο. Το κοσμικό καθεστώς Μουμπάρακ δεν επιθυμεί, βεβαίως, να επικρατήσουν οι ισλαμιστές πλάι στα σύνορά του, αλλά δεν θα ήθελε και να εξαγριωθούν, με την εξόντωση της Χαμάς, οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι», που αποτελούν την πιο απειλητική, αντιπολιτευτική δύναμη στην Αίγυπτο (όπως και στην Ιορδανία). Με αιγυπτιακή μεσολάβηση, Αμπάς και Χανίγια επικοινώνησαν τηλεφωνικά το βράδυ της Τετάρτης σε μια τελευταία απόπειρα συμβιβασμού. Ωστόσο, ο Χανίγια, εκμεταλλευόμενος τη στρατιωτική υπεροχή της Χαμάς, έθεσε την εξόφθαλμα μαξιμαλιστική αξίωση να του παραδοθεί ο πλήρης έλεγχος των παλαιστινιακών δυνάμεων ασφαλείας. Οι διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν και ο διχασμός είχε πια δρομολογηθεί. Ο Αμπάς εξασφάλισε την κάλυψη της ηγεσίας της Φατάχ και της πλειοψηφίας της εκτελεστικής επιτροπής της PLO (αν και οι οργανώσεις της Αριστεράς καταδίκασαν και τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές) και προχώρησε στην κήρυξη στρατιωτικού νόμου.
Η επόμενη μέρα
Δεν πρόλαβε ο Μαχμούντ Αμπάς να κηρύξει κατάσταση πολιορκίας, και η Κοντολίζα Ράις του τηλεφώνησε για να του εκφράσει τη συμπαράσταση των ΗΠΑ, ακολουθούμενη από αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του Ισραήλ. Από την Παρασκευή, Ουάσιγκτον, Βρυξέλλες και Τελ Αβίβ συζητούν το ενδεχόμενο άρσης του εμπάργκο για τη Δυτική Οχθη, όχι όμως και για τη Γάζα, ελπίζοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα σταθεροποιήσουν την κυριαρχία του Αμπάς και θα οδηγήσουν σε ασφυξία την ντε φάκτο κυβέρνηση της Χαμάς. Πρόκειται, όμως, για παιχνίδι πολύ υψηλού ρίσκου.
Πρώτα απ’ όλα, ουδείς σχεδιασμός για το μέλλον των παλαιστινιακών εδαφών μπορεί πλέον να αγνοεί τη Χαμάς, η οποία προβάλλει ιδιαίτερα ενισχυμένη μετά τη διπλή νίκη της – την πολιτική, στις εκλογές, και τη στρατιωτική, στη Γάζα. Αν μάλιστα καταφέρει, όπως είναι πολύ πιθανό, να εξασφαλίσει ασφάλεια θέτοντας τέλος στην ανομία και στο χάος των ενόπλων φατριών στη Γάζα, το κύρος της θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο. Στο προπαγανδιστικό μέτωπο, η Χαμάς θα εκμεταλλευθεί τα πολυάριθμα ντοκουμέντα περί μυστικής συνεργασίας στελεχών της Φατάχ και Ισραήλ, τα οποία, όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, έπεσαν στα χέρια της ύστερα από την κατάληψη των στρατηγείων των αντιπάλων της.
Επειτα, η επιβολή στρατιωτικού νόμου από τον Αμπάς είναι νεκρό χαρτί για τη Λωρίδα της Γάζας. Ο μόνος τρόπος να αλλάξει η κατάσταση θα ήταν μια μαζική εισβολή του ισραηλινού στρατού ή η διά της βίας εγκατάσταση πολυεθνικής «ειρηνευτικής δύναμης» στη Γάζα. Το τελευταίο έχει ήδη προταθεί από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν. Αναρωτιέται κανείς, όμως, ποια χώρα του κόσμου θα έστελνε στρατιώτες της να πολεμήσουν τη Χαμάς. Ας αφήσουμε που μια τέτοια κίνηση θα εξόργιζε τη συντριπτική πλειοψηφία των Παλαιστινίων.
Παρατεταμένη κρίση
Τέλος, η όποια εξουσία του Αμπάς στη Δυτική Οχθη εμφανίζεται επισφαλής. Στις μεγαλύτερες πόλεις (Ναμπλούς, Χεβρώνα κ.ά.) η Χαμάς υπερτερεί, εκλογικά, της Φατάχ, η κυριαρχία της οποίας περιορίζεται στο τρίγωνο Ραμάλα-Ιεριχώ-Βηθλεέμ, σε ένα λιλιπούτειο… «Ραμαλστάν», που προστατεύεται από τις κατοχικές δυνάμεις του Ισραήλ.
Με αυτά τα δεδομένα, κανένα από τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα δεν μπορεί να ελπίζει σε ολοκληρωτική επικράτηση. Η κρίση θα παραταθεί, με κίνδυνο να κακοφορμίσει στη Γάζα, η οποία κινδυνεύει να μετατραπεί σε έναν τεράστιο προσφυγικό καταυλισμό στο έσχατο όριο απόγνωσης, και να επεκταθεί, με ένοπλες συγκρούσεις, βεντέτες και ξεκαθαρίσματα λογαριασμών, στη Δυτική Οχθη.
Οσο για την κυβέρνηση του Ισραήλ, για την ώρα έχει κάθε λόγο να τρίβει τα χέρια της. Οι πιο συνετές φωνές, όμως, θυμούνται τι συνέβη στον Λίβανο, όπου η ισραηλινή εισβολή εκμεταλλεύθηκε, σε πρώτο χρόνο, τις εμφύλιες συγκρούσεις, αλλά μόνο για να επωάσει, μεσοπρόθεσμα, τον εφιάλτη της Χεζμπολάχ. Στα παλαιστινιακά εδάφη, το Ισραήλ πολέμησε τον Αραφάτ για να γιγαντώσει τη Χαμάς και τώρα πολεμάει τη Χαμάς με κίνδυνο να γεννήσει, αύριο, έναν ακόμη πιο αδυσώπητο εχθρό.
Η «βόμβα» Ντε Σότο
Πέραν των ηγεσιών της Φατάχ και της Χαμάς, πελώριες ευθύνες για την ενθάρρυνση των εμφυλίων συγκρούσεων στα παλαιστινιακά εδάφη φέρουν το Ισραήλ και η Δύση. Αυτό τόνισε και στη μυστική έκθεση-βόμβα προς το Συμβούλιο Ασφαλείας ο απερχόμενος, ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ, Αλβαρο ντε Σότο. Ο Περουβιανός διπλωμάτης αναφέρει επί λέξει ότι, επιβάλλοντας εμπάργκο στους Παλαιστίνιους μετά την εκλογική νίκη της Χαμάς, ΗΠΑ και Ισραήλ «μετέτρεψαν το Κουαρτέτο από μηχανισμό διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Παλαιστινιακού σε σώμα επιβολής κυρώσεων σε μια ελεύθερα εκλεγμένη κυβέρνηση ενός λαού υπό κατοχή». Τόνισε ρητά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «εξώθησαν τη Χαμάς και τη Φατάχ στη σύγκρουση», αναφέροντας ότι ανώτατος Αμερικανός διπλωμάτης υποδέχθηκε τις ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των δύο οργανώσεων με το σχόλιο: «Μου αρέσει αυτή η βία»! Οπως δήλωσε ο ανεξάρτητος υπουργός Εξωτερικών των Παλαιστινίων, Ναμπίλ Αμρ, «αν κλείσετε δύο αδέλφια σε ένα στενό κελί, χωρίς φαγητό, αργά ή γρήγορα θα τσακωθούν μεταξύ τους». Εξ άλλου, ο βρετανικός Economist απεκάλυψε ότι οι Αμερικανοί δαπάνησαν τους τελευταίους μήνες 59 εκατομμύρια δολάρια για τον εξοπλισμό και την εκπαίδευση των πραιτωριανών της προεδρικής φρουράς του Αμπάς, με αποστολή την εξόντωση του ενόπλου τμήματος της Χαμάς.