Στα τέλη του Αυγούστου, ο Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι έβαλε τις τελευταίες πινελιές σε μια μυστική συμφωνία με το Ιράν. Η Τεχεράνη θα έδινε απαντήσεις για το πυρηνικό της πρόγραμμα σε αντάλλαγμα για σειρά παραχωρήσεων. Χωρίς προηγούμενη αναγγελία και στρατηγική για τα ΜΜΕ, ο δρ Ελ Μπαραντέι έδωσε εντολή για δημοσιοποίηση του σχεδίου εκείνο το βράδυ. Και ύστερα περίμενε.
«Εισβολή» διπλωματών
Την επόμενη μέρα, διπλωμάτες από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Βρετανία, τη Γερμανία εισέβαλαν στο γραφείο του, σ’ έναν ουρανοξύστη της Βιέννης, για να διαμαρτυρηθούν. Μίλησαν για ανεύθυνη παρέμβαση, για υπονόμευση της στρατηγικής του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ο δρ Ελ Μπαραντέι, αιγυπτιακής καταγωγής δικηγόρος, ήταν ευγενικός αλλά ανένδοτος. «Εάν οι Ιρανοί θέλουν να δώσουν απαντήσεις, τι πρέπει να κάνω εγώ, να τους πω όχι;»
Σχεδόν πέντε χρόνια από τότε που αντιστάθηκε στην πολιτική Μπους κατά του Ιράκ και ύστερα κέρδισε, γι’ αυτούς τους μπελάδες, το Νομπέλ Ειρήνης, ο πρόεδρος της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, Ελ Μπαραντέι και βρίσκεται τώρα στο επίκεντρο της θυελλώδους αντιπαράθεσης της Δύσης με το Ιράν.
Για τους επικριτές του στη Δύση, είναι ένοχος για σοβαρές διπλωματικές αμαρτίες, κυρίως για την αφελή γενναιοδωρία του προς την Τεχεράνη. Ακόμη και μέλη του ίδιου του προσωπικού του τον αμφισβητούν. Ωστόσο, παρ’ ότι ο Ελ Μπαραντέι περιγράφεται ως μεθυσμένος με την εξουσία του Νομπέλ, εκείνο που τον κρατά στο προσκήνιο είναι η ακλόνητη αλήθεια: Σ’ αυτόν στηρίζονται οι ελπίδες όλων.
Οταν ο δρ Ελ Μπαραντέι παρέλαβε το Νομπέλ Ειρήνης τον Δεκέμβριο του 2005, άδραξε την ευκαιρία για να αναπτύξει το φιλόδοξο πρόγραμμά του για την ενίσχυση των φτωχών, τη σωτηρία του περιβάλλοντος, την καταπολέμηση της εγκληματικότητας και την αντιμετώπιση των κινδύνων που ενέχει η παγκοσμιοποίηση. «Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε όλες αυτές τις απειλές, χτίζοντας περισσότερα τείχη, φτιάχνοντας μεγαλύτερα όπλα και στρατούς», είπε.
Γόνος μεσοαστικής οικογένειας στο Κάιρο, φοίτησε σε ιδιωτικό σχολείο, ανατράφηκε με Γαλλίδα παραμάνα και σπούδασε διεθνές δίκαιο στη Νέα Υόρκη. Κατά την αναρρίχησή του στη διπλωματική ιεραρχία εγκαταστάθηκε στη Βιέννη, όπου έγινε νομικός σύμβουλος της ΙΑΕΑ και αρμόδιος για τις εξωτερικές σχέσεις. Η ανάδειξή του στην προεδρία, το 1997, ήταν έκπληξη. Η θητεία του άρχισε με μετριοπαθή εκστρατεία αναδιοργάνωσης της υπηρεσίας. Υστερα ήρθε το Ιράκ. Τον Μάρτιο του 2003, ο Ελ Μπαραντέι δήλωσε στο Συμβούλιο Ασφαλείας ότι μετά εκατοντάδες επιθεωρήσεις σε διάστημα τριών μηνών, η επιτροπή του δεν βρήκε κανένα στοιχείο. Δεκατρείς ημέρες μετά, η ημέρα της εισβολής, ήταν «η χειρότερη μέρα της ζωής του».
«Παθιασμένος» ειρηνευτής
Εξήντα πέντε χρόνων σήμερα, ο πρόεδρος της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας δεν δείχνει να επηρεάζεται, αντίθετα, μάλλον ενέργεια αντλεί, από την κριτική των αντιπάλων του. Ενα είδος πεπρωμένου, υπαινίσσεται, τον ώθησε στο ρόλο του ειρηνευτή. Αποκαλεί «τρελούς» όσους υποστηρίζουν τον πόλεμο στο Ιράκ, ενώ σε πρόσφατες συνεντεύξεις του περιέγραψε εαυτόν «κοσμικό πάπα», με αποστολή να αποτρέψει τον αλληλοσπαραγμό. Και είναι αυτός ακριβώς ο ρόλος που εξοργίζει τους αντιπάλους του. Εχει υπερβεί, καταγγέλλουν, τα όρια των αρμοδιοτήτων του. Η νέα συμφωνία, λένε, θα δώσει χρόνο στο Ιράν να αναπτύξει πυρηνικά όπλα. Ο Ελ Μπαραντέι εξοργίζει μεν, αλλά είναι απαραίτητος.