Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας αντλεί τη νομιμοποίησή του από κορυφαία ιστορικά γεγονότα, όπως τη Μεγάλη Πορεία, την αντίσταση κατά των Ιαπώνων κατακτητών και, τέλος, την επιτυχημένη επανάσταση που έφερε τον Μάο Τσε Τουνγκ θριαμβευτή στο Πεκίνο το 1949.
Παρότι μια τέτοια ηρωική ιστορία, με τα εκατομμύρια μάρτυρες και τις απίστευτες θυσίες, δεν θα έπρεπε να απαιτεί νέα νομιμοποίηση του μονοκομματικού καθεστώτος, το επερχόμενο 17ο συνέδριο, που θα διεξαχθεί στο Πεκίνο στα μέσα Οκτωβρίου, θα ασχοληθεί διεξοδικά με το θέμα του εκδημοκρατισμού. Ουδείς αναμένει βέβαια από τον Κινέζο πρόεδρο Χου Τζιντάο μια μεταμόρφωση σαν κι εκείνη του Γκορμπατσόφ, το Κ.Κ. Κίνας πρέπει να βρει ιδεολογική φόρμουλα, που θα συμβιβάζει τις απαιτήσεις της διαρκώς διογκούμενης μεσαίας τάξης της χώρας, με εκείνες της ολοένα και πιο ριζοσπαστικοποιημένης τάξης των αγροτών. Το κόμμα αξιοποιεί έτσι τη ρητορική της δημοκρατίας, σε μια προσπάθεια να προλάβει τη διαφθορά και τις λαϊκές αντιδράσεις. 0Την ίδια ώρα, το συνέδριο αναμένεται να επιβεβαιώσει τις κρατικές δεσμεύσεις για διαφάνεια, παρά την κριτική που του ασκεί μερίδα της κινεζικής κοινωνίας, η οποία διαμαρτύρεται για τη διστακτική φύση των κομματικών μεταρρυθμίσεων. Αν και οι μεταρρυθμίσεις αυτές δεν πρόκειται να εισαγάγουν τον πολυκομματισμό, οι αναλυτές εκτιμούν πως θα δώσουν νέα πίστωση χρόνου στο κόμμα.
«Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις αφορούν τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των τοπικών κομματικών στελεχών. Δεν θεωρώ ότι αποτελούν πρόκριμα εκδημοκρατισμού, αλλά μέθοδο ενίσχυσης της κεντρικής πολιτικής γραμμής», εκτιμά ο καθηγητής Τζόζεφ Φιούσμιθ, του Πανεπιστημίου της Βοστώνης.
Ηπιες αλλαγές
Μετά την πάταξη του κινήματος της πλατείας Τιενανμέν, το καλοκαίρι του 1989, και την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων του Ανατολικού Μπλοκ, οι Κινέζοι ηγέτες έχουν χάσει κάθε διάθεση -που ίσως είχαν- για ριζικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις.
Ο κ. Χου και ο προκάτοχός του, Ζιάνγκ Ζεμίν, τελειοποίησαν τη «συνταγή», που τους επιτρέπει να διατηρούνται στην εξουσία χάρη σε προσεκτικό μείγμα οικονομικής ανάπτυξης, πατριωτικών εκκλήσεων για ανόρθωση του διεθνούς κύρους της Κίνας, ελάχιστης ανοχής σε αντιφρονούντες και περίτεχνων -αλλά προσεκτικών- αμφισβητήσεων της πρωτοκαθεδρίας του κόμματος. Η «συνταγή» αποδείχθηκε αποτελεσματική, μέχρι σήμερα.
Η κυβέρνηση απέδειξε την ικανότητά της να συμβιβάζεται, καταργώντας πρόσφατα τη μισητή φορολογία των αγροτών, που είχε προκαλέσει σοβαρές ταραχές σε πολλές επαρχίες. «Η Δημοκρατία είναι καλό πράγμα», είναι ο τίτλος βιβλίου του καθηγητή Γιου Κεπίνγκ, του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, θεωρούμενου και ως ένας από τους στενότερους συμβούλους του προέδρου Χου. «Κάθε έκφανση της πολιτικής διαδικασίας πρέπει να εκφράζει τη λαϊκή βούληση και να ελέγχεται από αυτήν», γράφει ο Γιου, που ευαγγελίζεται σημαντική χαλάρωση των πολιτικών απαγορεύσεων, θεωρώντας κάτι τέτοιο αναπόφευκτο, καθώς η οικονομία της αγοράς δημιουργεί πολίτες, που αγωνιούν για τα ιδιοκτησιακά και νομικά τους δικαιώματα.
Παρά τη δημοκρατική ρητορική, όμως, το κόμμα κώφευσε στις εκκλήσεις για δραστικό περιορισμό της ισχύος της ηγεσίας του και ενίσχυσης της συμμετοχικής δημοκρατίας.
Κομματική ηγεσία
Ο γηραιός ιδεολόγος του κόμματος, Χσιέ Τάο, προκάλεσε αναταραχή νωρίτερα φέτος, αφού εξέδωσε δοκίμιο, στο οποίο χαρακτήριζε τον σοβιετικό σοσιαλισμό «τραγικό σφάλμα», καλώντας σε υιοθέτηση του σκανδιναβικού «σοσιαλδημοκρατικού» μοντέλου. Στελέχη της κομματικής προπαγάνδας έσπευσαν να διοργανώσουν ημερίδες και συνεντεύξεις Τύπου, για να καταδικάσουν τις απόψεις του Χσιέ.
Λίγους μήνες αργότερα, ανώτατα κομματικά στελέχη παρακολούθησαν απόρρητο ντοκιμαντέρ για την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, που κατηγορούσε ευθέως τις μεταρρυθμίσεις του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ για το χάος και τα οικονομικά προβλήματα της χώρας. Ο πρωθυπουργός Ουέν Τζιαμπάο έχει δηλώσει ξεκάθαρα ότι η διενέργεια εκλογών για τα ανώτατα αξιώματα απέχει πολύ στο μέλλον. Ο πρόεδρος Χου τόνισε πρόσφατα σε βαρυσήμαντη ομιλία του ότι οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις «πρέπει να ενισχύουν την εξουσία της κομματικής ηγεσίας».
Αντί για ριζικές μεταρρυθμίσεις, οι Κινέζοι ηγέτες επιλέγουν αθόρυβα πειράματα σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, με κύριο στόχο την ενίσχυση του κομματικού -αλλά και λαϊκού- ελέγχου πάνω στα στελέχη του Κ.Κ, σε μια προσπάθεια καταπολέμησης της διαφθοράς και των κρουσμάτων κατάχρησης εξουσίας. Οι προσπάθειες αυτές περιλαμβάνουν την αύξηση του αριθμού των υποψηφίων σε τοπικές εκλογές, την πραγματοποίηση δημόσιων συζητήσεων για την έγκριση υποψήφιων κομματικών στελεχών, αλλά και τη διενέργεια «λαϊκών συμβουλίων» για τη συζήτηση προϋπολογισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης και τη λήψη άλλων σημαντικών αποφάσεων.
Την τάση αυτή επιβεβαιώνει και ο Χε Ζενγκέ, στέλεχος του Κινεζικού Κέντρου Συγκριτικής Πολιτικής, με σημαντικό συμβουλευτικό ρόλο: «Το «μαύρο κουτί» της λήψης αποφάσεων στην Κίνα αρχίζει να αποκτά διαφάνεια. Η τάση αυτή θα συνεχισθεί».
Τα στοιχεία του 17ου Συνεδρίου
Ημερησία διάταξη: Το συνέδριο, που διεξάγεται κάθε πέντε χρόνια, θα εκλέξει πάνω από 350 μόνιμα και έκτακτα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής.
Η πρώτη ολομέλεια της Κ.Ε. θα εκλέξει τα 24 μέλη του Πολιτικού Γραφείου.
Ο πρόεδρος Χου Τζιντάο αναμένεται να επανεκλεγεί στο αξίωμα του γ.γ. του ΚΚΚ για άλλη μία πενταετία.
Πού θα διεξαχθεί:Τα κρατικά ΜΜΕ δεν προβαίνουν σε εκτιμήσεις για τη διάρκεια του συνεδρίου. Το προηγούμενο, στο οποίο ο Χου αναδείχθηκε διάδοχος του Ζιανγκ Ζεμίν, διήρκεσε μία εβδομάδα.
Τόπος διεξαγωγής της ολομέλειας είναι η επιβλητική Μεγάλη Αίθουσα του Λαού, αν και οι σημαντικές αποφάσεις θα παρθούν σε ιδιωτικές συναντήσεις σε δωμάτια ξενοδοχείων.
Οι σύνεδροι: Το 1ο Συνέδριο του Κ.Κ. διεξήχθη το 1921 στη Σαγκάη και διέθετε μόλις 13 συνέδρους, μεταξύ τους και ο νεαρός Μάο Τσε Τουνγκ. Το 17ο Συνέδριο θα συγκεντρώσει 2.217 συνέδρους, που εξελέγησαν από τοπικές κομματικές επιτροπές. Ποσοστό 30% των συνέδρων είναι προσεκτικά επιλεγμένοι «πολίτες – πρότυπα» από κάθε κοινωνική τάξη, όπως αγρότες, εργάτες, δάσκαλοι, ιατροί και επιστήμονες.
Είκοσι επιχειρηματίες θα εκπροσωπήσουν την ιδιωτική πρωτοβουλία.