ΛΙΣΣΑΒΩΝΑ. Υπογράφηκε χθες σε λαμπρή τελετή στο παρεκκλήσι της Μονής των Ιερωνυμιτών, στην πορτογαλική πρωτεύουσα, η μεταρρυθμιστική συνθήκη της Ε. Ε. Η συνθήκη καθιερώνει θεσμικές αλλαγές, υποκαθιστώντας ώς ένα βαθμό το Ευρωσύνταγμα που είχε απορριφθεί με δημοψηφίσματα στη Γαλλία και την Ολλανδία το 2005.
Υπό τους ήχους της Ωδής στη Χαρά, οι αρχηγοί κρατών και οι υπουργοί Εξωτερικών της κάθε χώρας προσυπέγραψαν ανά ζεύγη το τελικό κείμενο της συνθήκης. Ο μοναδικός ΥΠΕΞ που ανέβηκε στο βάθρο χωρίς τον πολιτικό του προϊστάμενο ήταν ο Βρετανός Ντέιβιντ Μίλιμπαντ. Υποκύπτοντας στις ευρωσκεπτικιστικές πιέσεις, ο Βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν επικαλέστηκε υπερφορτωμένο πρόγραμμα και «έστησε» τους υπόλοιπους 26 ομολόγους του. Ο Μπράουν υπέγραψε το κείμενο αργότερα, μόνος του.
«Η Ενωση γίνεται πιο διαφανής και πιο δημοκρατική» δήλωσε ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας και προεδρεύων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ζοζέ Σόκρατες. Το αξίωμα του Σόκρατες πρόκειται να καταργηθεί, στην τωρινή του μορφή, όταν η συνθήκη τεθεί σε εφαρμογή. Η συνθήκη αντικαθιστά τον θεσμό της εξάμηνης εναλλασσόμενης προεδρίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (συμβούλιο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων) με μια νέα θέση προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ανανεώσιμης θητείας 2,5 ετών.
Θέση υπουργού Εξωτερικών
Η εναλλασσόμενη εξάμηνη προεδρία διατηρείται στο συμβούλιο υπουργών. Μία από τις σημαντικότερες θεσμικές καινοτομίες της συνθήκης, που προβλεπόταν και στο Ευρωσύνταγμα, είναι η καθιέρωση της θέσης υπουργού Εξωτερικών της Ε. Ε. Ο ΥΠΕΞ, που θα ονομαστεί Ανώτατος Αντιπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, συνδυάζει το σημερινό αξίωμα του εκπροσώπου Εξωτερικής Πολιτικής (Σολάνα) και της επιτρόπου Εξωτερικών Υποθέσεων (Μπενίτα Βάλντνερ).
Επίσης, η συνθήκη μειώνει τον αριθμό των επιτρόπων από 27, που είναι σήμερα, στα 2/3 του αριθμού των κρατών, αφήνοντας, ουσιαστικά, τις μικρές και μεσαίες χώρες κατά περιόδους χωρίς επίτροπο. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθιερώνει την αρχή της «διπλής πλειοψηφίας» (55% των κρατών, δηλαδή σήμερα 15 κράτη συν 65% του πληθυσμού), ενώ διευρύνει τους τομείς συναπόφασης του Ευρωκοινοβουλίου και δίνει ρόλο στα εθνικά κοινοβούλια.
Η συνθήκη δίνει επίσης περισσότερες εξουσίες στην Ε. Ε. στους τομείς της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, πρώτον, επιτρέποντας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να κρίνει αν ένας νόμος κράτους-μέλους στον τομέα αυτό συμμορφώνεται με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και, δεύτερον, καθιερώνοντας την απόφαση κατά πλειοψηφία αντί της ομοφωνίας.
Το τρίτο σκέλος του Ευρωσυντάγματος, που επαναλάμβανε όλες τις πολιτικές της Ενωσης (οικονομικές, ανταγωνισμού, αγροτικές κ. ο. κ.) και τους έδινε χαρακτήρα συνταγματικής επιταγής, έχει αφαιρεθεί από τη 250 σελίδων συνθήκη. Επίσης δεν γίνεται αναφορά στον όρο σύνταγμα και στα σύμβολα της Ευρώπης. Αντίθετα, στη συνθήκη έχει προσαρτηθεί τροποποιημένη η χάρτα των δικαιωμάτων (μέρος Β΄ Ευρωσυντάγματος) παρά τις αντιρρήσεις της Βρετανίας, η οποία εξασφάλισε ότι δεν θα δεσμεύεται από άρθρα όπως αυτά που κατοχυρώνουν το δικαίωμα στην απεργία. Η χάρτα των δικαιωμάτων αφορά μόνο την ευρωπαϊκή νομοθεσία και όχι τους νόμους των κρατών-μελών. Κατόπιν επιμονής της Γαλλίας, η αναφορά στον «ελεύθερο ανταγωνισμό» ως σκοπό της ένωσης αφαιρέθηκε, ενώ στο κείμενο αναφέρεται ότι «η ένωση συμβάλλει στην προστασία των πολιτών της».
Η επικύρωση της συνθήκης θα γίνει διά της κοινοβουλευτικής οδού στις 26 χώρες και διά δημοψηφίσματος στην Ιρλανδία.