Στο προοίμιο της πολύπαθης Ευρωπαϊκής Συνθήκης, που ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2003, οι συνταγματικοί νομοθέτες εμφανίζονταν πεπεισμένοι ότι οι λαοί της Γηραιάς Ηπείρου έχουν πλέον υπερβεί «τις παλαιές τους διχόνοιες» και, από εδώ και στο εξής, θα σφυρηλατήσουν «όλο και πιο στενά ενωμένοι» το κοινό τους πεπρωμένο.
Λίγους μήνες νωρίτερα, η αλληλεγγύη στην οποία αναφέρεται το κείμενο και αποτελεί τη λυδία λίθο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, είχε δοκιμαστεί με αφορμή το Ιράκ, όταν οι χώρες της Ενωσης απέτυχαν να υιοθετήσουν ενιαία στάση απέναντι στην αμερικανική εισβολή. Στη συνέχεια, το ενιαίο νόμισμα, η κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική, αλλά και το ίδιο το «Ευρωσύνταγμα» δημιούργησαν νέα σημεία τριβής μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. Σήμερα, η δίνη της οικονομικής κρίσης απειλεί να υψώσει ένα νέο «Σιδηρούν Παραπέτασμα» μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Φέρεντς Γκιουρτσάνι, πριν από την πρόσφατη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες.
Τι ακριβώς εννοούσε με αυτήν του τη δήλωση ο κ. Γκιουρτσάνι; Οι χώρες του πάλαι ποτέ Ανατολικού Μπλοκ «αντιμετωπίζουν ένα δεύτερο μεγάλο κύμα ύφεσης», μετά από εκείνο που ακολούθησε την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων, εξηγεί η πρόεδρος της Ουγγρικής Εθνοσυνέλευσης, Καταλίν Ζίλι, η οποία επισκέφθηκε τη χώρα μας τη Δευτέρα. Η κρίση επιδεινώνεται λόγω της αποσπασματικής αντιμετώπισής της από κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. χωριστά. Αντ’ αυτού, προσθέτει η κυρία Ζίλι, η Ενωση θα όφειλε να επιδείξει αλληλεγγύη σε αυτές τις δύσκολες ώρες. Αυτό «απαίτησε» εμμέσως με τη δήλωσή του ο Ούγγρος πρωθυπουργός. «Σε διαφορετική περίπτωση, θα γίνει πραγματικότητα η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων».
Συνάντηση – προειδοποίηση
Εντούτοις, η Ουγγαρία, όπως και άλλες χώρες της λεγόμενης «νέας» Ευρώπης, έχουν ήδη ενισχυθεί με δισεκατομμύρια Ευρώ, τόσο από τις Βρυξέλλες, όσο και από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. «Η χρηματική αρωγή από μόνη της δεν αρκεί», αντιτείνει η κυρία Ζίλι, αρνούμενη παράλληλα ότι υφίσταται διαχωρισμός μεταξύ «παλαιάς» και «νέας» Ευρώπης, τόσο στον οικονομικό όσο και στον διπλωματικό τομέα. «Η Ε.Ε. πρέπει να αποδείξει ότι αναλαμβάνει την ευθύνη της εξεύρεσης λύσεων στο οικονομικό αδιέξοδο», ώστε οι αντικειμενικές διαφοροποιήσεις να μην καταλήξουν σε ολοκληρωτικό διχασμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τομέας των αγροτικών επιδοτήσεων, όπου τα κονδύλια που έχουν διανεμηθεί στα καινούργια κράτη-μέλη φτάνουν μόλις το 25% των συνολικών πόρων της Κ.Α.Π, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία που παραθέτει η κυρία Ζίλι.
Γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους, Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχία, Βουλγαρία, Ρουμανία και βαλτικές χώρες, είχαν ξεχωριστή συνάντηση πριν από την τελευταία Σύνοδο Κορυφής προκειμένου να διαμορφώσουν κοινό μέτωπο. Η στάση αυτή δεν συνιστά και de facto διαχωρισμό, αλλά σίγουρα αποτελεί «προειδοποίηση», όπως υπογραμμίζει με νόημα η πρόεδρος της Ουγγρικής Βουλής.
Τι πρέπει να γίνει επομένως για να αποφύγει η Ευρώπη το ρήγμα; Καταρχήν, οι ισχυρές χώρες της Ε.Ε πρέπει να αντιληφθούν «τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όσοι βρίσκονται έξω από τη ζώνη του Ευρώ». Δεύτερον, πρέπει να αναζητηθούν λύσεις «πέρα και έξω από τις παλιές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ σοσιαλιστικού, φιλελεύθερου και συντηρητικού υποδείγματος». Τρίτον, η Ουγγαρία έχει ήδη καταθέσει πρόταση για τη δημιουργία ανεξάρτητου Πανευρωπαϊκού μηχανισμού εποπτείας και ελέγχου του χρηματοπιστωτικού συστήματος, ενός «Ευρωπαϊκού νυχτοφύλακα» που θα αποτρέψει την επανάληψη της κρίσης που βιώνουμε σήμερα. Η κυρία Ζίλι εμφανίζεται αισιόδοξη ότι οι άξονες αυτοί θα υιοθετηθούν από την Ε.Ε και σύντομα η Ευρώπη όχι μόνο θα ανακάμψει, αλλά θα επανακτήσει και τη χαμένη της αλληλεγγύη.