Για να το θέσουμε επιεικώς, λίγους μήνες μετά τις ταραχώδεις εκλογές του Ιουνίου, η πολιτική κατάσταση στο Ιράν παραμένει ζοφερή. Κάποιες ενδείξεις για το πού μπορεί να οφείλεται αυτή η εικόνα θα μπορούσαν να ανιχνευτούν στις πρόσφατες εκκαθαρίσεις στις μυστικές υπηρεσίες του Ιράν.
Η αναταραχή υποδηλοί ότι ο πρόεδρος της χώρας Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ επιχειρεί να θέσει υπό τον πλήρη έλεγχό του το καθεστώς, διακινδυνεύοντας ακόμη και να ψυχρανθεί με ορισμένους πανίσχυρους συντηρητικούς εταίρους του. Ο θρησκευτικός ηγέτης αγιατολάχ Χαμενεΐ εξακολουθεί να παραμένει η καθοριστική φωνή του Ιράν. Η νομιμότητά του όμως κάποια στιγμή επλήγη και ο ίδιος χρειάστηκε να καταβάλει προσπάθειες, προκειμένου να τιθασεύσει τον Αχμεντινετζάντ. Παρά ταύτα, ο Χαμενεΐ παραμένει πρώτος τη τάξει ηγέτης του Ιράν.
Ο επικεφαλής του υπουργείου Μυστικών Υπηρεσιών και Ασφάλειας, ένας τραχύς κληρικός, ονόματι Γκόλαμ Χοσεΐν Μοσενί Εζέι, με το υποκοριστικό «η οχιά», καθαιρέθηκε στα τέλη Ιουλίου. Τον «αποκεφαλισμό» του Μοσενί Εζέι ακολούθησε η απομάκρυνση τεσσάρων ανώτατων αξιωματούχων του υπουργείου, σε μια κίνηση που, σύμφωνα με Αμερικανούς αναλυτές, θύμιζε σταλινικές μεθόδους. Καθ’ οδόν ο Αχμεντινετζάντ απέκτησε, πιθανότατα, ορισμένους επικίνδυνους εχθρούς.
Οπως εκτιμά ο Μαρκ Φλάουερ, πρώην στέλεχος της CIA, ο οποίος σήμερα είναι πρόεδρος στο «Σπίτι της Περσίας», το πραξικόπημα στις μυστικές υπηρεσίες κατέδειξε ότι ο Αχμεντινετζάντ κινείται με τέτοιο τρόπο, ώστε να θέσει υπό τον έλεγχό του την κυβέρνηση.
Νέος υπουργός διορίστηκε ο Χαϊντάρ Μοσλεχί, κληρικός, ο οποίος διατηρεί στενές σχέσεις με τον Αχμεντινετζάντ και τους Φρουρούς της Επανάστασης. Το γεγονός αυτό οδηγεί ορισμένους αναλυτές στο να υποστηρίξουν ότι ο Αχμεντινετζάντ και το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης συνεχίζουν το εσωτερικό πραξικόπημα, το οποίο ξεκίνησε με τους δόλιους χειρισμούς των εκλογών της 12ης Ιουνίου και τη μετέπειτα βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων που ακολούθησαν.
Προς ενίσχυση της θέσης που κάνει λόγο για «εσωτερικό πραξικόπημα» των δύο, θα πρέπει να επισημανθεί η μακρά διχόνοια ανάμεσα στο υπουργείο Μυστικών Υπηρεσιών και το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης, το οποίο διαθέτει τη δική του ομάδα κατασκόπων. Οπως, μάλιστα, διατείνεται Αμερικανός αναλυτής, το υπουργείο θεωρεί τον εαυτό του κοινωνικά ανώτερο σε σχέση με τους Φρουρούς. Ο ίδιος αναλυτής πιστεύει ότι ο Αχμεντινετζάντ και το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης επιθυμούν να ταπεινώσουν την ελίτ του υπουργείου.
Αλλά για σταθείτε: όπως συμβαίνει πάντα με το Ιράν, τα πράγματα είναι περισσότερο περίπλοκα απ’ ό,τι φαίνονται. Ο Γκόλαμ Χοσεΐν Μοσενί Εζέι δεν εκδιώθηκε από το υπουργείο Μυστικών Υπηρεσιών πριν προηγουμένως διοριστεί γενικός εισαγγελέας του Ιράν, ύστερα από πρόταση του νέου επικεφαλής του Δικαστικού Σώματος, αγιατολάχ Σαντέλ Λαριτζανί. Ο τελευταίος θεωρείται σύμμαχος-κλειδί του Χαμενεΐ και ο αδελφός του Αλι είναι πρόεδρος του ιρανικού Κοινοβουλίου!
Σε πρόσφατες ιδιωτικές επαφές με τη Δύση, ορισμένοι εξέχοντες Ιρανοί πολιτικοί υπογράμμισαν το εξής: ο Αχμεντινετζάντ επιδιώκει να εδραιωθεί στην εξουσία, αλλά βρίσκεται αντιμέτωπος με την αυξανόμενη αντίδραση της κυβερνητικής ελίτ. Σύμφωνα με τους ίδιους Ιρανούς πολιτικούς, ο Χαμενεΐ παραμένει ο αποφασιστικός παίκτης και ενώ σε γενικές γραμμές στηρίζει τις θέσεις του Αχμεντινετζάντ, έχει απορρίψει ορισμένες από τις επιλογές του, όπως η προσπάθειά του να διορίσει στη θέση του πρώτου αντιπροέδρου τον στενό του σύμβουλο Εσφαντιάρ Μασχαΐ.
Ολες αυτές οι ραδιουργίες αναδεικνύουν τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν οι ΗΠΑ στην προσπάθειά τους να ακολουθήσουν μια βιώσιμη πολιτική έναντι του Ιράν σ’ ένα ταραχώδες μετεκλογικό τοπίο. Ηδη η κυβέρνηση έχει απομακρυνθεί από την προσέγγιση που τήρησε προεκλογικά, η οποία στόχευε σε μια πιο παθητική στάση, όπου το Ιράν καλείτο να κάνει το επόμενο βήμα. «Κρατάμε την πόρτα ανοικτή, αλλά είναι στο χέρι τους να την περάσουν», δήλωσε πρόσφατα ανώτατος αξιωματούχος της αμερικανικής κυβέρνησης. Σημαίνον πολιτικό πρόσωπο του Ιράν δήλωσε σε Δυτικό διαμεσολαβητή ότι η κυβέρνηση Ομπάμα, ενδεχομένως ασυναίσθητα, ενεθάρρυνε το «πλιάτσικο» της εξουσίας του καθεστώτος, στέλνοντας δύο επιστολές στον Χαμενεΐ πριν από τις εκλογές του Ιουνίου. Η πρώτη ήταν μια γενική πρόσκληση για διάλογο, στην οποία ο Χαμενεΐ έκανε ένα μήνα να απαντήσει και η απάντησή του δεν ήταν ουσιαστική. Η δεύτερη επιστολή επιβεβαίωνε την πρόθεση των Ηνωμένων Πολιτειών να δεσμευτούν. Σύμφωνα με τον Ιρανό πολιτικό που έδωσε αυτή την πληροφορία, η στάση της Ουάσιγκτον ενεθάρρυνε τον Χαμενεΐ και τον Αχμεντιντετζάντ να πιστέψουν ότι είχαν τα χέρια τους ελεύθερα ώς τις εκλογές του Ιουνίου.
Ενας άλλος επίσης εξέχων Ιρανός πολιτικός, στενός συνεργάτης του Χαμενεΐ συμβούλευσε πρόσφατα Δυτικό διαμεσολαβητή ότι αν οι ΗΠΑ επιθυμούν αλλαγή στις σχέσεις τους με την Τεχεράνη θα πρέπει να βρουν τρόπο άμεσης επικοινωνίας με τον Χαμενεΐ, παρακάμπτοντας την κυβερνητική οδό του Αχμεντινετζάντ. Ιδού, λοιπόν, το παζλ για την ομάδα του Ομπάμα.
Στην Τεχεράνη, λέει ο εξέχων Ιρανός πολιτικός, επικρατεί η άποψη ότι η Αμερική έχει τρεις επιλογές για το Ιράν: να δεσμευτεί, να διατηρήσει την ψυχραιμία της ή να επιτεθεί. «Η εντύπωση που επικρατεί στο επιτελείο της Τεχεράνης είναι ότι η Αμερική δεν έχει αποφασίσει τι θέλει να πράξει», καταλήγει ο Ιρανός αξιωματούχος. Κι αυτή είναι προφανώς σωστή εκτίμηση. Σ’ αυτό το θέμα, όπως και σε πολλά άλλα, η αμερικανική κυβέρνηση είναι κοντά στο να πάρει τις αποφάσεις της.