Το Κάιρο σπάνια αποτυπώνεται στη μνήμη του επισκέπτη για την καθαριότητά του. Σήμερα, όμως, η πολύβουη μητρόπολη αντιμετωπίζει πρόβλημα απορριμμάτων τόσο οξύ που έκανε τους κατοίκους να στραφούν για βοήθεια στον πρόεδρο της χώρας. «Το πρόβλημα είναι σαφές, το νιώθει και το μυρίζει ο διαβάτης κάθε δρόμου», ανέφερε χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος του υπουργείου Περιβάλλοντος, κ. Χαϊτάμ Καμάλ. «Γίνεται μεγάλη κρατική προσπάθεια για να αντιμετωπισθεί».
Ωστόσο, αυτή η κρίση δεν εκπλήττει κανέναν. Οταν η κυβέρνηση θανάτωσε όλους τους χοίρους στην Αίγυπτο, την περασμένη άνοιξη, πιστεύοντας εσφαλμένα ότι έτσι θα αντιμετώπιζε τη γρίπη των χοίρων, είχε προειδοποιηθεί για τις συνέπειες. Η αλήθεια είναι ότι πολλοί τότε έκρουσαν τον κώδωνα κινδύνου, λέγοντας ότι αυτή η μαζική «εκκαθάριση» θα είχε αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό του όγκου των απορριμμάτων. Οι χοίροι τρώνε τα οργανικά απορρίμματα. Τώρα, τα πεταμένα τρόφιμα απλά σαπίζουν στους δρόμους των μεσοαστικών συνοικιών, αλλά και των πιο φτωχών, όπως η Ιμπάμπα.
Κυβερνητικές αδυναμίες
Αυτό που ξεκίνησε σαν παρορμητική αντίδραση στον φόβο που προκαλεί η γρίπη των χοίρων, εξελίχθηκε σε μείζον κοινωνικό, περιβαλλοντικό και πολιτικό πρόβλημα. Κυρίως, όμως, αποκάλυψε τις αδυναμίες μιας κυβέρνησης, οι αποφάσεις της οποίας εκτελούνται χωρίς να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι συνέπειες και χωρίς ποτέ κανείς να παρακολουθεί και να ελέγχει την εξέλιξή τους.
«Το βασικό πρόβλημα στην Αίγυπτο είναι η παρακολούθηση», εξηγεί ο Σαμπίρ Αμπντέλ Αζίζ Γκαλάλ, διευθυντής του τμήματος Λοιμωδών Νοσημάτων στο υπουργείο Γεωργίας. «Λαμβάνεται μία απόφαση και παρακολουθείται η εξέλιξη της κατάστασης για μία μικρή περίοδο. Στη συνέχεια, όμως, ασχολούμαστε με κάποιο διαφορετικό θέμα και ξεχνάμε την πρώτη μας απόφαση. Αυτό συμβαίνει πάντα. Στην ουσία, υπάρχουν δύο συστήματα για να κάνεις τη δουλειά σου στην Αίγυπτο. Το πρώτο είναι το κυβερνητικό, όπου ακολουθείς τους διαύλους της γραφειοκρατίας, και το δεύτερο είναι λίγο «κάν’ το μόνος σου». Στη δεύτερη περίπτωση, ο περισσότερος κόσμος βασίζεται σε γνωριμίες και δωροδοκίες για να καταφέρει να κάνει γρήγορα τη δουλειά του, όπως παραδείγματος χάρη, να πάρει μια άδεια ανοικοδόμησης, να πάρει δίπλωμα οδήγησης κ.ά.»
Η κυβέρνηση είχε εκμισθώσει τις υπηρεσίες ξένων εταιρειών περισυλλογής απορριμμάτων και οι εταιρείες έκριναν ότι έπρεπε να τοποθετήσουν μεγάλους κάδους σε όλη την πόλη. Δεν μπόρεσαν, ωστόσο, να κατανοήσουν τις συνήθειες που επικρατούν εδώ. Ο κόσμος δεν πηγαίνει στους κάδους τα σκουπίδια του. Συνήθως περιμένει να τα παραδώσει σε κάποιον άνθρωπο που θα του χτυπήσει την πόρτα γι’ αυτό τον σκοπό.
Οι «ζαμπελίν»
Για περισσότερο από μισό αιώνα οι συλλέκτες απορριμμάτων ήταν οι «ζαμπελίν», μια κοινότητα Αιγυπτίων χριστιανών που ζούσαν στα βράχια στην ανατολική πλευρά του Καΐρου. Μάζευαν τα σκουπίδια, πωλούσαν τα ανακυκλώσιμα υλικά και τάιζαν με τα οργανικά απορρίμματα τους χοίρους τους, τους οποίους τελικώς έσφαζαν και έτρωγαν.
Η θανάτωση όλων των χοίρων ήταν το πιο ανόητο πράγμα που μπορούσε να γίνει. Οταν εμφανίστηκε η γρίπη των χοίρων, ο πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ διέταξε να θανατωθούν όλοι οι χοίροι για να σταματήσει η μετάδοση της νόσου. Οι ειδικοί σε όλο τον κόσμο επέμεναν ότι ο ιός δεν μεταδίδεται από τα ζώα, αλλά η αιγυπτιακή κυβέρνηση αντέταξε το επιχείρημα ότι η θανάτωση δεν στόχευε στον περιορισμό της νόσου. Στόχος ήταν να καθαρίσει τη ρυπαρή γειτονιά των «ζαμπελίν».
Ολα αυτά συνέβησαν τον Μάιο. Σήμερα, οι δρόμοι αυτής της συνοικίας είναι γεμάτοι με σκουπίδια, πάνω από τα οποία υπερίπτανται νέφη από μύγες, περισσότερες από ποτέ. Και, βέβαια, οι «ζαμπελίν» σταμάτησαν να φροντίζουν για την τύχη των οργανικών απορριμμάτων. «Αφού μας σκότωσαν τα γουρούνια, ας καθαρίσουν αυτοί την πόλη», λέει ο Μουσά Ρατέμπ, που παλιότερα ήταν συλλέκτης απορριμμάτων και είχε και τους δικούς του χοίρους.
Και ενώ οι υπάλληλοι των εταιρειών συλλογής απορριμμάτων σταμάτησαν να εργάζονται λόγω διαφωνιών με τις δημοτικές αρχές, το ανεπίσημο σύστημα που εξασφάλιζε μια σχετική καθαριότητα στην πόλη, οι «ζαμπελίν», δεν αποκαταστάθηκαν, ούτε πρόκειται να συμβεί αυτό.
Την προηγούμενη εβδομάδα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι τα σχολεία δεν πρόκειται να ανοίξουν πριν από τις πρώτες ημέρες του Οκτωβρίου, ώστε η πόλη να καταφέρει να προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο εμφάνισης πανδημίας της νέας γρίπης. Πρόκειται για μία απόφαση που θα μπορούσε να ληφθεί οποιαδήποτε στιγμή μέσα στο καλοκαίρι. Οι αξιωματούχοι του υπουργείου Υγείας και άλλων φορέων, ωστόσο, τονίζουν ότι δεν το θεώρησαν απαραίτητο και συμβούλευσαν την κυβέρνηση να μην προβεί σε αυτή την κίνηση. Φαίνεται ότι την απόφαση έλαβε η προεδρία και την εφάρμοσαν άλλοι διοικητικοί φορείς που μάλιστα ζήτησαν και από τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, που ήδη λειτουργούσαν, να κλείσουν.
Πολλοί δήμοι αποφάσισαν να μειώσουν τους μαθητές που φοιτούν σε κάθε τάξη κατά το ήμισυ και τα παιδιά να πηγαίνουν στα σχολεία μόνον τρεις ημέρες της εβδομάδας. Ωστόσο, και αυτές οι αποφάσεις αποδοκιμάστηκαν από τους αρμόδιους φορείς.
Η αλήθεια είναι ότι πάντα οι δρόμοι του Καΐρου ήταν γεμάτοι με σκουπίδια και παιδιά. Οι χοίροι θανατώθηκαν, τα σχολεία έκλεισαν. Και σήμερα η κατάσταση έχει χειροτερέψει.