Οι ηφαιστειακές εκρήξεις δεν είναι άγνωστο φαινόμενο στην Ισλανδία. Γιατί, λοιπόν, η πρόσφατη δραστηριότητα του ηφαιστείου Εϊγιαφαλαγιοκέλ παρέλυσε τις εναέριες συγκοινωνίες και τι προμηνύει αυτό για το μέλλον; Είναι βέβαιο ότι τις επόμενες δεκαετίες θα ζήσουμε πολύ ισχυρότερες εκρήξεις.
Τα ηφαίστεια του πλανήτη μας χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Το πιο συνηθισμένο και επικίνδυνο είναι το είδος που βρίσκεται στα σημεία όπου η μία τεκτονική πλάκα ακουμπά πάνω στην άλλη, όπως είναι τα ηφαίστεια που βρίσκονται στο λεγόμενο Δακτυλίδι της Φωτιάς, στον Ειρηνικό Ωκεανό. Σε ένα άλλο είδος ανήκουν όσα είναι απομονωμένα σε κάποιες «θερμές» εστίες όπου αναβλύζει μάγμα από τα έγκατα της Γης. Τέτοια ηφαίστεια απαντώνται στη Χαβάη. Τέλος, υπάρχουν τα ηφαίστεια στους πυθμένες των ωκεανών, στα σημεία όπου η μία τεκτονική πλάκα απομακρύνεται από την άλλη. Στα σημεία αυτά δημιουργείται νέος φλοιός. Η Ισλανδία βρίσκεται κυριολεκτικώς πάνω στην τομή από όπου αναβλύζει μάγμα από τα σωθικά της Γης, στο σημείο όπου οι τεκτονικές πλάκες στον πυθμένα του ωκεανού απομακρύνονται η μία από την άλλη.
Στην Ισλανδία υπάρχουν 33 μεγάλα ηφαίστεια τα οποία εκρήγνυνται, σε τακτά διαστήματα, μετά το τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων.
Η τέφρα που απελευθέρωσε η έκρηξη του ηφαιστείου ήταν απειροελάχιστων διαστάσεων, υποστηρίζει ο Θορβαλντούρ Θόρνταρσον, Ισλανδός ηφαιστειολόγος. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, είναι μάλλον σπάνιο. Συνήθως τα σωματίδια της τέφρας έχουν διαστάσεις 50 έως 100 microns (0,05 έως 0,1 χιλιοστών). Αλλά όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές σε απόσταση 50 χλμ. ανατολικά του κρατήρα, το 24% των σωματιδίων ηφαιστειακής τέφρας είχαν διαστάσεις που δεν ξεπερνούσαν τα 10 microns.
Η προηγούμενη έκρηξη του ίδιου ηφαιστείου διήρκεσε από τα τέλη του 1821 έως τις αρχές του 1823. Υπήρχε και τότε αρκετή ποσότητα ιξώδους (πυκνής) λάβας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι διαρκώς απελευθερωνόταν στην ατμόσφαιρα πολύ λεπτή ηφαιστειακή τέφρα. Αν και η τελευταία δραστηριότητα διαρκέσει τόσα χρόνια θα έχει εξάρσεις και διακοπές, ενώ κυμαινόμενη θα είναι και η ποσοτητα πάγου και ύδατος που καλύπτει το ηφαίστειο. Μάλιστα πολλά στοιχεία υποδεικνύουν ότι το νερό βρήκε νέους τρόπους να διοχετεύεται μακριά από την περιοχή του κρατήρα. Και, βέβαια, δεν θα φυσάει διαρκώς βορειοδυτικός άνεμος. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ακόμα και μία επανάληψη της έκρηξης του 1821 – 1823 δεν θα προκαλέσει την ακύρωση των εναέριων μεταφορών στην ευρώπη.
Ισως πιο επικίνδυνα να είναι τα άλλα ηφαίστεια της Ισλανδίας, όπως το μεγαλύτερο Κάτλα, που βρίσκεται μόλις 25 χιλιόμετρα από αυτό που εξερράγη πρόσφατα. Σήμερα παρακολουθείται διαρκώς με σεισμογράφους και συστήματα GPS που μπορούν να καταγράψουν άμεσα οποιαδήποτε αλλοίωση του φλοιού της Γης.
Εν αναμονή
Συνήθως, το Κάτλα εκρήγνυται κατά περιόδους που κυμαίνονται από τα 30 έως τα 80 χρόνια. Η τελευταία έκρηξή του ήταν το 1918 και συνεπώς πρέπει να περιμένουμε οσονούπω την επόμενη. Η λάβα που θα απελευθερωθεί μπορεί να είναι 100 φορες περισσότερη από αυτή της έκρηξης του Εϊγιαφαλαγιοκέλ και να προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερο χάος. Επίσης οι ισχυρές εκρήξεις ισλανδικών ηφαιστείων είναι δυνατόν να μεταβάλουν τα μετεωρολογικά πρότυπα, να διακόψουν τους μουσώνες και ακόμα να περιορίσουν τη ροή του Νείλου.
Η Ισλανδία έχει και άλλους κρυμμένους «θησαυρούς», όπως είναι παραδείγματος χάριν το ηφαίστειο Οραφαγιοκούλ που εξερράγη το 1362. Σύμφωνα με τους ειδικούς η έκρηξη ίσως να ήταν ισχυρότερη από αυτήν του Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, που ήταν η ισχυρότερη του 20ού αιώνα. Η έκρηξη του ηφαιστείου Λάκι το 1783 απελευθέρωσε δηλητηριώδη αέρια σε ολοκληρη την Ευρώπη, ενώ υπάρχουν φόβοι ότι κάτω από τους αιώνιους πάγους κρύβονται και άλλα ηφαίστεια.