Το 1944 ήταν πλέον φανερό ότι η Γερμανία έχανε τον πόλεμο και ότι η κατάρρευση του «χιλιετούς» Ράιχ που οραματιζόταν ο «αρχηγός» του, δεν θα αργούσε πολύ. Στο προσκήνιο βρέθηκε πάλι το ακανθώδες «πολωνικό ζήτημα», που είχε «λυθεί» αρχικά με το σύμφωνο Μολότωφ – Ρίμπεντροπ τον Αύγουστο του 1939. Λίγο πριν από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα παιζόταν, αυτήν τη φορά στην πολωνική πρωτεύουσα, ένα άλλο μοιραίο παιχνίδι. Πρωταγωνιστές του δεν θα ήταν ο Γερμανός και ο Σοβιετικός δικτάτορας, αλλά ο πολωνικός λαός, με κύριο διακύβευμα το μεταπολεμικό καθεστώς της χώρας.
Για τους Γερμανούς εθνικοσοσιαλιστές, η Πολωνία ήταν το πρώτο βήμα για την κατάκτηση του πολυπόθητου «ζωτικού χώρου» (Lebensraum).
Μετά τον διαμελισμό της το φθινόπωρο του 1939, τα βορειοδυτικά, «πρωσικά» κυρίως, τμήματά της ενσωματώθηκαν στο Ράιχ, ενώ τα ανατολικά εδάφη της περιήλθαν υπό σοβιετική κατοχή. Η ενδιάμεση περιοχή με τη Βαρσοβία και τη Κρακοβία αποτέλεσε την «Γενική Διοίκηση για τα κατεχόμενα πολωνικά εδάφη» (Generalgouvernement fr die deutschbesetzteGebiete), με επικεφαλής τον αγέρωχο δικηγόρο Χανς Φρανκ (Hans Frank), ο οποίος και θα τη μεταχειριζόταν ως προσωπικό του φέουδο και τους «υπηκόους» του ως «υπανθρώπους». Η «Γενική Διοίκηση» έγινε το πρώτο εργαστήριο των εθνοφυλετικών πειραμάτων της «αρίας φυλής» στην Ευρώπη – θα επακολουθούσαν τα κατεχόμενα εδάφη της Σοβιετικής Ενωσης.
Σύμφωνα με τα γερμανικά σχέδια, οι Πολωνοί ήταν προορισμένοι για γεωργοί – είλωτες. Ο Χίτλερ είχε διατάξει την εξόντωση της αστικής ελίτ, ώστε ο απλός λαός να στερηθεί την φυσική του ηγεσία. Ενδεικτικό είναι ότι οι Γερμανοί έκλεισαν σχολεία, πανεπιστήμια, επιστημονικά ιδρύματα, θέατρα, μουσεία, βιβλιοθήκες και εφημερίδες, επιδιώκοντας έτσι να υποβιβάσουν το πνευματικό και πολιτιστικό του επίπεδο. Με ιδιαίτερο μίσος στράφηκαν κατά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, την οποία θεωρούσαν εστία του πολωνικού εθνικισμού. Ο κλήρος υπέστη συστηματικές διώξεις και πολλές εκκλησίες έκλεισαν. Πρωταγωνιστικό ρόλο στην άσκηση της τρομοκρατίας έπαιξαν οι μονάδες της «Υπηρεσίας Ασφαλείας» (Sicherheitsdienst, SD): με βάση ονομαστικές λίστες, δολοφόνησαν χιλιάδες Πολωνούς πολίτες, όπως διανοούμενους, ιερείς, έμπορους, εργάτες και συνδικαλιστές. Επρόκειτο για τις πρώτες μαζικές δολοφονίες αμάχων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
* Ο κ. Βάιος Καλογρηάς είναι διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου Μάιντς.