Ο Τομ Ντόνιλον, ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του προέδρου Ομπάμα, έχει τη φήμη του «διεκπεραιωτή», πράγμα που σημαίνει ότι διευθύνει με συγκροτημένο τρόπο ένα σύστημα λήψεως αποφάσεων στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας (ΣΕΑ). Σημαίνει επίσης ότι ως «πολιτικός ανήρ» έχει ειδική αντίληψη του Καπιτωλίου και των μέσων ενημέρωσης.
Τώρα, αντιμέτωπος με την εξελισσόμενη κρίση της «Αραβικής Ανοιξης», ο Ντόνιλον χρειάστηκε να μεταλλαχθεί πλήρως σε «πολιτικό άνδρα», συντονίζοντας την κυβερνητική στρατηγική για μια επανάσταση, που θα αλλάξει τον χάρτη της εξωτερικής πολιτικής για δεκαετίες.
Η αμερικανική στρατηγική είναι αυτή τη στιγμή έργο υπό εξέλιξη. Αυτή είναι η συναινετική λύση στην οποία κατέληξαν κάποιοι κορυφαίοι παρατηρητές του Ντόνιλον, εντός και εκτός κυβέρνησης. Ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας προσπάθησε να μετασχηματίσει τη διαισθαντική υποστήριξη του προέδρου Ομπάμα προς τους Αραβες επαναστάτες σε συγκροτημένη πολιτική γραμμή. Καθώς όμως η κρίση εξελισσόταν, ρήγμα εκδηλώθηκε μεταξύ των αμερικανικών συμφερόντων και αξιών. Και κάποιες φορές το ΣΕΑ φάνηκε να παραπαίει μεταξύ των δύο.
«Εστιάζουν την προσοχή μάλλον στο τι παίζει παρά στο τι θα κάνουν», λέει ένας παλιός φίλος του Ντόνιλον. Τον χαρακτηρίζει «πολύ έξυπνο πολιτικό ον», που έβαλε σε τάξη τη διαδικασία του προγραμματισμού. «Ομως, ο Τομ είναι πολιτικό ον και όχι θεωρητικός της στρατηγικής», προειδοποιεί.
Ενας άλλος «κοντινός» αποδίδει στον Ντόνιλον το χάρισμα του «θεματοφύλακα των αξιών κατά τη διαδικασία της λήψεως αποφάσεων». Ανησυχεί όμως μήπως ο Λευκός Οίκος παραείναι προσηλωμένος στη «διαχείριση μηνυμάτων».
Οι εξεγέρσεις στην Αίγυπτο, το Μπαχρέιν, τη Λιβύη, την Υεμένη και τώρα στη Συρία ενσαρκώνουν την αντίφαση μεταξύ αμερικανικών αξιών και συμφερόντων. Εξού και ο Ομπάμα ακολούθησε διαφορετικές τακτικές. Προκειμένου για την Αίγυπτο και τη Λιβύη, ο Λευκός Οίκος τίμησε τις αρχές του και στήριξε την εξέγερση και την αλλαγή. Στο Μπαχρέιν και την Υεμένη, η αμερικανική κυβέρνηση, αν και συμπαθώς διακείμενη προς τη μεταρρύθμιση, ταύτισε τα συμφέροντά της με τη σταθερότητα της Σαουδικής Αραβίας και με μια Υεμένη, που δεν συμμαχεί με την Αλ Κάιντα.
Το ένστικτό μου μού λέει ότι ο Λευκός Οίκος έχει δίκιο να είναι ρεαλιστής, και ως εκ τούτου να αποφεύγει τις πολλές δημόσιες ανακοινώσεις προθέσεων. Η κρίση βρίσκεται σε εξέλιξη, κάθε χώρα είναι διαφορετική περίπτωση, η ενιαία μονολιθική πολιτική θα ήταν λάθος.
Η μεγαλύτερη δοκιμασία θα προέλθει ίσως από τη Συρία, όπου ο πρόεδρος Μπασάρ αλ Ασαντ επέλεξε την ανελέητη καταστολή. Εν προκειμένω, οι αμερικανικές αξίες και τα συμφέροντα λογικά συμπίπτουν, συγκλίνουν στην ανατροπή του Ασαντ, Αραβα συμμάχου του Ιράν, που συντηρεί ένα αντιαμερικανικό καταπιεστικό καθεστώς. Και εδώ όμως ελλοχεύει ο κίνδυνος. Η πτώση του Ασαντ ενδέχεται να οδηγήσει σε εθνοτική αιματοχυσία. Μέχρι στιγμής, λοιπόν, ο Ντόνιλον φαίνεται να πορεύεται στη μέση, ώστε να διασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατόν ευελιξία για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο γραφείο του, στη Δυτική Πτέρυγα, την περασμένη εβδομάδα, ο Ντόνιλον περιέγραψε το βασικό στρατηγικό του πλαίσιο. Τον περασμένο Ιανουάριο, ο Ομπάμα κάλεσε τους συμβούλους του, που τότε ήταν απασχολημένοι με άλλα θέματα και τους ζήτησε να ασχοληθούν «αμέσως» με τα τρέχοντα.
Ο Ντόνιλον αναφέρεται σε τέσσερις κατευθυντήριες γραμμές: Πρώτον, η αραβική εξέγερση αποτελεί «ιστορικό γεγονός, αντίστοιχο με την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ή τη σταδιακή κατάρρευση της αποικιοκρατίας στη Μέση Ανατολή μετά το 1945. Δεύτερον, «καμία χώρα δεν είναι άτρωτη στην αλλαγή». Τρίτον, η επανάσταση έχει άμεση σχέση με την κακή διακυβέρνηση, τα δημογραφικά και τη νέα τεχνολογία στην επικοινωνία. Τέταρτον, «πρόκειται για επιτόπια γεγονότα, που δεν υπαγορεύονται ούτε από τις ΗΠΑ ούτε από το Ιράν ούτε από καμία άλλη εξωτερική δύναμη».
Ο Ντόνιλον υπογράμμισε επίσης ότι η διαδικασία της αλλαγής μόλις άρχισε. «Βρισκόμαστε στα πρώτα κεφάλαια», λέει, προειδοποιώντας ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να προβούν σε βιαστικές ενέργειες, για τις οποίες θα μετανιώσουν στη συνέχεια, καθώς οι καταστάσεις αλλάζουν και νέοι παίκτες έρχονται στο προσκήνιο.
Αριστη εμπειρία για τον Ντόνιλον ήταν το πρόσφατο ταξίδι του στη Σαουδική Αραβία, τραυματισμένη από την εγκατάλειψη του Μουμπάρακ από τον πρόεδρο Ομπάμα και την αρχική υποστήριξη των Αμερικανών προς τους σιίτες διαδηλωτές του Μπαχρέιν. Ο Ντόνιλον είχε δίωρη συνάντηση με τον βασιλιά Αμπντάλα και του επέδωσε επιστολή τού προέδρου Ομπάμα, στην οποία εκείνος αναφέρεται σε δεσμούς 70 χρόνων, «ριζωμένους σε κοινά στρατηγικά συμφέροντα».
Τώρα τον Ντόνιλον τον απασχολεί η Συρία. Δεν συζητά λεπτομέρειες της πολιτικής, λέει όμως ότι η κυβέρνηση θα μείνει πιστή στις βασικές αρχές της αντίθεσης προς την ωμή βία και την καταστολή και προς την υποστήριξη της αλλαγής. Λέει ότι ο Ασαντ διέπραξε ολέθριο σφάλμα αντιδρώντας στην αλλαγή. Ομως, προκειμένου για κάποια επέμβαση τύπου Λιβύης, ο Ντόνιλον μοιάζει ιδιαίτερα επιφυλακτικός ως προς το εφικτόν ή το λογικόν του εγχειρήματος.