H εκστρατεία του Τούρκου πρωθυπουργού με στόχο την εκδίωξη των στελεχών της εθνικής αστυνομίας και των ανώτατων δικαστικών προσέκρουσε στον πρώτο τοίχο διεθνούς κριτικής την περασμένη Τρίτη, όταν οι Βρυξέλλες διεμήνυσαν στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι θα πρέπει να επανασυντάξει το επίμαχο νομοσχέδιο αν θέλει να συμμορφωθεί με τις ευρωπαϊκές αρχές. Ηταν το πρώτο ταξίδι του Ερντογάν στις Βρυξέλλες τα τελευταία πέντε χρόνια, μόλις λίγες εβδομάδες αφότου ξέσπασε το μεγαλύτερο σκάνδαλο διαφθοράς των τελευταίων ετών στην Τουρκία. Για την ακρίβεια, του είπαν ότι το νομοσχέδιό του, που εκχωρεί αυξημένες αρμοδιότητες της εκτελεστικής εξουσίας έναντι δικαστών και εισαγγελέων, αντίκειται στις συνταγματικές αρχές της Ευρώπης περί διάκρισης των εξουσιών.
Ο πρωθυπουργός επέμεινε στις θέσεις του και εξέφρασε την αφοσίωσή του στη διάκριση των εξουσιών. Ισχυρίστηκε όμως ότι οι δικαστές δεν δρουν ανεξάρτητα στην Τουρκία και ότι το νομοσχέδιό του θα τους υποχρεώσει να το πράξουν. «Το δικαστικό σώμα δεν θα έπρεπε να υπερβαίνει την καθορισμένη αποστολή και εντολή του», ανέφερε χαρακτηριστικά. «Οταν μία εξουσία αρχίζει να εμπλέκεται στα χωράφια της άλλης, η χώρα αυτή χάνει την ποιότητα της δημοκρατίας της», συμπλήρωσε.
Κατά τη γνώμη του, το πρόβλημα θα μπορούσε να επιλυθεί νομοθετικά. Η θεραπεία περιλαμβάνει την τοποθέτηση του υπουργού Δικαιοσύνης –ενός διορισθέντος και στενού συνεργάτη του– σε μία θέση που εξασφαλίζει την πειθαρχία και ενδεχομένως την απομάκρυνση, αν αυτό κρίνεται αναγκαίο, δικαστών και εισαγγελέων. Η σθεναρή υποστήριξη των αμφιλεγόμενων πολιτικών του από τον Ερντογάν ήρθε μετά τους ισχυρισμούς του για διαφθορά ευρείας κλίμακας και μάλιστα στην καρδιά της κυβέρνησής του. Στο σκάνδαλο εμπλέκεται και η οικογένεια του ίδιου του πρωθυπουργού. Αποκηρύσσοντας την έρευνα γύρω από τις αιτιάσεις διαφθοράς ως ξένο σχέδιο ανατροπής της κυβέρνησής του, προχώρησε στην αποπομπή ανώτατων στελεχών της αστυνομίας και την επέκταση του ελέγχου που ασκεί στο δικαστικό σώμα. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2.000 στελέχη της αστυνομίας, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων σε καίριες θέσεις στον τομέα των ερευνών και της συγκέντρωσης πληροφοριών, απομακρύνθηκαν ή μετατέθηκαν τον περασμένο μήνα.
Μετά τις συνομιλίες με τον Ερντογάν, ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, τόνισε ότι «όποια κι αν είναι τα προβλήματα, οι λύσεις πρέπει να συνάδουν με το κράτος δικαίου και τη διάκριση των εξουσιών».
Ο πόλεμος του Ερντογάν με τους δικαστές και την αστυνομία της Τουρκίας αποδίδεται στην ανελέητη μάχη εξουσίας με τον ισλαμιστή κληρικό Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος διοικεί ένα δίκτυο θρησκευτικών σχολών και πολιτιστικών κέντρων στην Τουρκία και φέρεται ότι έχει υψηλά ιστάμενους υποστηρικτές μέσα στις κρατικές δομές ασφάλειας και δικαιοσύνης. «Αυτή είναι η καρδιά του προβλήματος», λέει ένας ανώτατος αξιωματούχος της Ε.Ε., που συνδιαλέγεται συχνά με Τούρκους ομολόγους του. «Πρόκειται για σοβαρή οπισθοχώρηση. Εχει γίνει ζημιά στο κράτος δικαίου στην Τουρκία. Καταστήσαμε σαφείς τις ανησυχίες μας», διευκρίνισε.
Ο Γερμανός ΥΠΕΞ, Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ, προειδοποίησε τη Δευτέρα ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Ε.Ε. με την Τουρκία θα έπρεπε ίσως να παγώσουν λόγω της συμπεριφοράς του Ερντογάν. Οι διαπραγματεύσεις ξανάρχισαν τον Νοέμβριο μετά αναστολή 40 μηνών, εξαιτίας ποικίλων διαφωνιών. Ο Ερντογάν, ο οποίος κυριαρχεί στην τουρκική πολιτική σκηνή, ύστερα από 11 χρόνια παραμονής στην εξουσία έχει γίνει ιδιαίτερα αυταρχικός από τον περασμένο Μάιο, όταν αμφισβητήθηκε για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό η εξουσία του από ένα κύμα αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, που διαλύθηκαν με υπερβολική άσκηση αστυνομικής βίας.
Το αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο προωθείται αυτές τις μέρες στην Εθνοσυνέλευση. Το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, το ρεπουμπλικανικό CHP, αλλά και το εθνικιστικό ΜΗΡ ζήτησαν να περάσει το κείμενο από την κοινοβουλευτική επιτροπή που εξετάζει τη συνταγματικότητα των νομοσχεδίων. Επιφυλάξεις, άλλωστε, έχει διατυπώσει και ο ίδιος ο πρόεδρος, Αμπντουλάχ Γκιουλ, ο οποίος θα πρέπει να υπογράψει τον νέο νόμο.
Βροχή οι γροθιές μέσα στο Κοινοβούλιο
Oι μεταρρυθμίσεις, που προωθεί ο Ερντογάν, προκαλούν τέτοια πάθη ώστε η τουρκική Εθνοσυνέλευση να μετατρέπεται πλέον συχνά σε ρινγκ. Τελευταίο κρούσμα βίαιων συγκρούσεων μεταξύ βουλευτών ήταν αυτό που σημειώθηκε την προηγούμενη Πέμπτη. Ο αντιπρόεδρος του CHP, Μπουλέν Τετσάν, τραυματίστηκε μάλιστα κατά την αντιπαράθεση και διακομίστηκε στο νοσοκομείο.
Οι γροθιές άρχισαν να πέφτουν βροχή όταν ένας βουλευτής αναφέρθηκε στην κλήτευση του γιου του Ερντογάν στο πλαίσιο της έρευνας, που συγκλονίζει το κυβερνών κόμμα. Το σκάνδαλο έχει πυροδοτήσει ανησυχίες για τις οικονομικές προοπτικές της χώρας και έχει οδηγήσει σε κατάρρευση την τουρκική λίρα, η οποία καταρρίπτει το ένα αρνητικό ρεκόρ μετά το άλλο. «Η Τουρκία καταστρέφει εαυτήν με αυτήν τη διένεξη», εκτίμησε ο Μουχαρέμ Γιλμάζ, επικεφαλής της ανώτατης επιχειρηματικής ένωσης της χώρας, αναφερόμενος στη διαμάχη Ερντογάν – Γκιουλέν.
Η κατρακύλα του εθνικού νομίσματος προκάλεσε, την περασμένη εβδομάδα, την παρέμβαση της κεντρικής τράπεζας. Εως σήμερα η κεντρική τράπεζα προτιμούσε να παρεμβαίνει προχωρώντας σε ενέσεις ρευστότητας με πωλήσεις συναλλαγματικών της διαθεσίμων, ύψους πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων ανά ημέρα, ώστε να επιτυγχάνεται η ανάσχεση της πτώσης του εθνικού νομίσματος. «Είναι η πρώτη φορά από τον Ιανουάριο του 2012 που η κεντρική τράπεζα παρενέβη απευθείας στις αγορές και απαίτησε από τις τράπεζες να πωλήσουν (ξένα) νομίσματα», εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Ντενίζ Τσιτσέκ, οικονομολόγος της Finansbank.