Τον λαϊκισμό στην αμερικανική πολιτική σκηνή ευνόησαν και ενίσχυσαν το Fox News, τα άλλα συντηρητικά μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, που μίλησε στο περιοδικό The Atlantic και τον διευθυντή του, Τζέφρι Γκόλντμπεργκ. Τα μέσα αυτά ενθάρρυναν την εξάπλωση του λαϊκιστικού μηνύματός του, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις του στην ίδια τη δημοκρατία. «Δεν θεωρώ ότι οι πλατφόρμες έχουν την αποκλειστική ευθύνη, καθώς το φαινόμενο του λαϊκισμού προϋπήρχε των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέσα αυτά, όμως, τον ενίσχυσαν», λέει ο πρώην πρόεδρος, που ετοιμάζεται να δημοσιεύσει τον πρώτο τόμο των απομνημονευμάτων του, υπό τον τίτλο «Μία Γη της Επαγγελίας». «Η εκλογή μου προκάλεσε ανησυχία σε πολλούς, άλλοτε συνειδητά και άλλοτε ασυνείδητα. Πολλοί επέλεξαν να εκμεταλλευθούν την ανησυχία αυτή και φθάσαμε στο σημείο αναλυτές του Fox News και σκιτσογράφοι να με παρομοιάζουν με Αφρικανό φύλαρχο», λέει ο Ομπάμα.
Οι απειλές που αντιμετωπίζει σήμερα η αμερικανική δημοκρατία είναι πολλές και δεν οφείλονται όλες στον Ντόναλντ Τραμπ. «Δεν μου κάνει εντύπωση που κάποιος σαν τον Τραμπ απέκτησε τόση επιρροή στην πολιτική σκηνή. Ο Τραμπ είναι ένα σύμπτωμα και η κατάλληλη θρυαλλίδα. Αν, όμως, έπρεπε οπωσδήποτε να έχουμε ένα δεξιό λαϊκιστή για πρόεδρο, περίμενα να είναι κάποιος λίγο πιο γοητευτικός από τον Τραμπ. Οταν σκέφτομαι τον εμβληματικό άνδρα πρωταγωνιστή στην αμερικανική κουλτούρα σκέφτομαι τον Τζον Γουέιν, τον Γκάρι Κούπερ ή τον Κλιντ Ιστγουντ. Οι ήρωες αυτοί ήταν προπάντων ειλικρινείς, πιστοί στον λόγο τους, υπεύθυνοι και ξένοι προς κάθε μεμψιμοιρία. Ο Τραμπ δεν έχει σχέση με αυτό το πρότυπο, είναι ένα κακομαθημένο πλουσιόπαιδο, καθ’ έξιν ψεύτης και συστηματικά ανεύθυνος», λέει ο πρώην πρόεδρος, που αποκλείει κάθε εμπλοκή ή ρόλο στην επερχόμενη κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν.
Ο Ομπάμα υπογραμμίζει ότι μεγαλύτερη ανησυχία τού προκαλεί η πορεία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και του ευρύτερου συντηρητικού κινήματος, παρά ο χαρακτήρας του Τραμπ. «Δεν μπορούσα να πιστέψω πόσο εύκολα συνθηκολόγησαν στον τραμπικό λαϊκισμό άνθρωποι με μακρά εμπειρία στην Ουάσιγκτον, οι οποίοι δήλωναν προσηλωμένοι σε αξίες και θεσμούς», λέει ο Ομπάμα. Τη στροφή του κόμματος προς τον λαϊκισμό χρονολογεί ο πρώην πρόεδρος στο 2008 και τις προεκλογικές εμφανίσεις της Σάρα Πέιλιν ως υποψήφιας αντιπρόεδρου του Τζον Μακέιν. «Ο παλμός των προεκλογικών εμφανίσεων της Πέιλιν, σε σχέση με εκείνων του Μακέιν, ήταν εντυπωσιακός. Τότε άρχισα να συνειδητοποιώ πόσο δημοφιλείς είχαν αρχίσει να γίνονται οι θεωρίες συνωμοσίας, ο κρυφός ρατσισμός και οι ακροδεξιές απόψεις», λέει ο Ομπάμα.
«Μεγάλο ποσοστό πολιτών πιστεύει ότι το Δημοκρατικό Κόμμα είναι “βιτρίνα” δικτύου παιδεραστών, με τις απόψεις αυτές να έχουν αρχίσει να ριζώνουν. Αυτή η κακόπιστη προσπάθεια αλλοίωσης της έννοιας του δικαίου και της αλήθειας προήλθε από συγκεκριμένα μέσα ενημέρωσης και ακροδεξιούς ιδεολόγους, όπως είναι ο Στιβ Μπάνον», λέει ο πρώην πρόεδρος, που σπεύδει ωστόσο να τονίσει την αισιοδοξία του για την επικράτηση της αλήθειας και την ίδια την εξέλιξη της
ανθρωπότητας.
«Ο Τζένγκις Χαν, που ηγήθηκε υπερδύναμης στην εποχή του, συνήθιζε να σφαγιάζει το σύνολο του πληθυσμού των πόλεων που είχε κατακτήσει, εφόσον αυτές είχαν προβάλει αντίσταση. Αν συγκρίνουμε τα επίπεδα βίας, διαφθοράς, αυταρχισμού και ξεκάθαρης παράνοιας με τη σημερινή μας κατάσταση, είναι εμφανές ότι προοδεύουμε. Αν εξετάσουμε τη χρυσή εποχή των ΗΠΑ αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, βλέπουμε ότι όλοι οι οικονομικοί δείκτες ήταν ανοδικοί και ότι η ζωή των Αμερικανών βελτιωνόταν. Αυτό δεν ίσχυε, όμως για τους μαύρους, τις γυναίκες ή για τους ομοφυλόφιλους.
Εχω καταλήξει να πιστεύω ότι η ανθρωπότητα είναι ικανή να επιδείξει περισσότερη ανθρωπιά, λογική, δικαιοσύνη και ανεκτικότητα. Αυτό, ασφαλώς, δεν είναι νομοτελειακό. Υπάρχουν πάντα πιθανότητες οπισθοδρόμησης. Αν, όμως, υπάρχουν αρκετοί καλόπιστοι άνθρωποι, πρόθυμοι να εργασθούν υπέρ των αξιών αυτών, τότε τα πράγματα μπορεί να πάνε καλύτερα. Το αμερικανικό πείραμα είναι σημαντικό, όχι γιατί κάποιο ατύχημα της Ιστορίας μας έκανε το ισχυρότερο κράτος στον κόσμο, αλλά καθώς η Αμερική αποτελεί το πρώτο πραγματικό κοινωνικό πείραμα δημιουργίας μιας πολυπολιτισμικής, πολυεθνικής δημοκρατίας. Ακόμη δεν είμαστε σίγουροι για την επιτυχία του εγχειρήματός μας.
Υπό τις παρούσες περιβαλλοντικές συνθήκες, εν μέσω κλιματικής αλλαγής, πρέπει επειγόντως να μάθουμε να συμβιώνουμε και να προσπαθήσουμε να εξαλείψουμε το σύστημα κάστας που οδηγεί στη διαίρεση των κοινωνικών τάξεων. Η εποχή κατά την οποία οι χωρικοί του Μεσαίωνα κοίταζαν με θαυμασμό το κάστρο του ηγεμόνα, πάντα από απόσταση, έχει παρέλθει. Οι χωρικοί διαθέτουν σήμερα έξυπνα κινητά τηλέφωνα και μπορούν να δουν ακριβώς τι τρώει ο ηγεμόνας. Κάποιοι από αυτούς θα αρχίσουν να αναρωτιούνται: “Γιατί αυτός και όχι εγώ;”. Εχει τελειώσει η εποχή που το χρώμα του δέρματος, το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή το θρήσκευμα καθόριζαν τη θέση του ανθρώπου στην κοινωνία.
Γράφοντας το βιβλίο συνειδητοποίησα ότι η θεώρησή μου για το μέλλον της ανθρωπότητας είναι πιο αισιόδοξη. Η Μισέλ είναι σαφώς πιο απαισιόδοξη. Ισως αυτό να οφείλεται στην καταγωγή μας: Χαβάη εναντίον Σικάγο.
Οταν εξελέγην στην προεδρία το 2008, παρά την οξύτατη οικονομική κρίση, η ευρωπαϊκή ήπειρος απολάμβανε πρωτοφανή επίπεδα οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας στην ιστορία της. Δεν μπορεί κανείς να ισχυρισθεί ότι η Ευρώπη είναι σήμερα σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι το 1800 ή τη δεκαετία του 1920. Αυτό πάλι δεν αναιρεί το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή ήπειρος βίωσε ανείπωτο πόνο και τραγωδίες και ανθρώπινη τρέλα, προτού τα πράγματα βελτιωθούν. Το ερώτημα είναι πόσο ακόμη πόνο πρέπει να υπομείνουμε, πόσο περισσότερο ρατσισμό, πόση απανθρωπιά, πόσες απογοητεύσεις, πόσες χαμένες ζωές, μέχρι τα πράγματα να βελτιωθούν ξανά;
Οσοι διαβάσουν τις αναμνήσεις μου θα αντιληφθούν το άγχος και την απογοήτευση που καμιά φορά νιώθω. Το αντιμετωπίζω με μαύρο χιούμορ. Θα τα περιγράψω όλα αυτά στον δεύτερο τόμο, που θα αρχίζει με την επίθεση στο δημοτικό σχολείο του Σάντι Χουκ και την άρνηση του Κογκρέσου να νομοθετήσει κατά της οπλοκατοχής. Μου ήταν αδύνατο να διανοηθώ ότι μία κοινωνία θα παρέμενε άπραγη απέναντι στη δολοφονία εξάχρονων μαθητών και θα συνέχιζε να αδιαφορεί για τον θάνατο νέων Αφροαμερικανών.
Σε κάποια στιγμή, η Μισέλ γύρισε προς το μέρος μου και μου είπε: “Δεν είναι απίστευτο ότι μας φοβούνται;”. Είναι αναμφισβήτητο ότι η εκλογή μου σηματοδότησε μετατόπιση στο κέντρο βάρους της εξουσίας. Η παρουσία μου και μόνο, προκαλούσε ανησυχία και αμηχανία σε πολλούς. Δεν θεωρώ, όμως, ότι το φυλετικό ζήτημα υπήρξε αποφασιστικός παράγοντας. Το θέμα αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης στη χώρα εδώ και δεκαετίες, όπως και το ζήτημα των τάξεων, παρότι δεν μας αρέσει να μιλάμε για τάξεις».