Επί δεκαετίες οι ΗΠΑ, θεσμικοπολιτικά, χαρακτηρίζονταν από δύο στοιχεία. Αφενός, τη κοινή λαϊκή πίστη στους θεσμούς. (Αλλωστε με αυτήν οικοδομήθηκε το συγκεκριμένο έθνος.) Αφετέρου τον κεντρομόλο δικομματισμό: Πραγματιστικά/διαχειριστικά και χωρίς ιδεολογικές πολώσεις τα δύο κόμματα –αμφότερα στη 10ετία του ’50 πρόσφεραν την προεδρική τους υποψηφιότητα στο ίδιο πρόσωπο, τον Αϊζενχάουερ– είχαν προσομοιωθεί προς δύο μπουκάλες με διαφορετική ετικέτα αλλά εσωτερικά εξίσου άδειες… Και τα δύο στοιχεία κλονίστηκαν τα τελευταία 20 χρόνια.
Πρώτον, η δικαστική παρεμπόδιση της επανακαταμέτρησης ψήφων το 2000 έδειξε να επιβεβαιώνει τους Λεβίτσκι και Ζίμπλατ στα περί δολοφονίας των δημοκρατιών με δικαστικές αποφάσεις. Και κλόνισε τη λαϊκή εμπιστοσύνη στην ευθυδικία και την ανεξαρτησία των δικαιοδοτικών θεσμών. Παράλληλα, αυτά τα χρόνια δύο φορές νίκησαν σε προεδρικές εκλογές οι μειοψηφήσαντες –κάτι που δεν είχε ποτέ συμβεί στον 20ό αιώνα– και Ρεπουμπλικανοί πρόεδροι κυβέρνησαν τη μισή τελευταία 30ετία, έχοντας πλειοψηφήσει μόνο μία φορά σε οκτώ εκλογές, κάτι που εν πολλοίς υπονόμευσε τη λαϊκή πίστη στη λογική των θεσμών. Αυτοί, ωστόσο, δεν μπορούν να μεταβληθούν, γιατί ο εξορθολογισμός τους προσκρούει στα συμφέροντα και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και των πολιτειακών κομματικών στελεχών γενικώς, αλλά και σε αυτά των πολύ μικρών πολιτειών. (Αρκούν δε 13 τέτοιες –ουσιαστικά ούτε το 3% του εθνικού πληθυσμού– για να παρεμποδίσουν κάθε συνταγματική αλλαγή. Μάλιστα, οι εν εξελίξει δημογραφικές μεταβολές, αν δεν οδηγήσουν σε αλλαγή πολιτικού προσανατολισμού του Τέξας, μπορεί να κάνουν στο εγγύς μέλλον δύσκολη τη νίκη Δημοκρατικών υποψηφίων προέδρων χωρίς προβάδισμα κοντά στα 10 εκατομμύρια ψήφων.)
Δεύτερον, την τελευταία 20ετία, ο δικομματισμός μετετράπη σε ακραία πολωμένο, με το Δημοκρατικό Κόμμα να κυριαρχείται από σοσιαλισμό και ακραίο «δικαιωματισμό», το δε Ρεπουμπλικανικό να παραδίδεται σε ό,τι πιο αντιδραστικό και πρωτόγονο έχει η κοινωνία. Μετά την οικονομική κρίση του 2008 και κυρίως επί Τραμπ, στην οικονομικοϊδεολογική πόλωση προστέθηκε κοινωνική, φυλετική, πολιτισμική, θρησκευτική και γεωγραφική, που εξελίχθηκε σε σύγκρουση της –και– πνευματικής αγριότητας κατά του πολιτισμού, αφού τα «τραμπικά» χρόνια της υγειονομικής κρίσης η πρωτόγονη Αμερική στράφηκε κατά της επιστήμης και του ορθολογισμού.
Ευλόγως διαπιστώθηκε, επομένως, πως «η Αμερική δεν είναι άρρωστη επειδή κυβερνάται από τον Τραμπ, κυβερνάται από τον Τραμπ επειδή είναι άρρωστη». Το πρόβλημα, όμως, είναι πως ο σημερινός πρόεδρος τροφοδότησε όσο δεν θα μπορούσε άλλος το διχαστικό υπόστρωμα. «Θα μετρούσαμε λιγότερους νεκρούς από την COVID, αν δεν καταμετρούσαμε τις “μπλε” πολιτείες», είπε ο –εκ του ρόλου του– εκφραστής της εθνικής ενότητας!
Ηδη προ των εκλογών του 2016 ο Τραμπ είχε δώσει ένα νέο περιεχόμενο στο «Δημοκρατικό πολίτευμα: είναι αυτό όπου οι κυβερνώντες αναδεικνύονται με εκλογές, το αποτέλεσμα των οποίων είναι σεβαστό (εάν μας είναι αρεστό)». Τώρα, δε, προκαλεί θεσμικοψυχολογικό δράμα (κάτι που δεν έκαναν οι πλειοψηφήσαντες Αλ Γκορ και Χ. Κλίντον): εξαπολύει στους δρόμους τους γνωμακολούθους του, υποδαυλίζει ουσιαστικά οδομαχίες, αλλάζει μετεκλογικά(!) με προσωπικά προσκείμενους φανατικούς όλη την πολιτική και φυσική ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων, εμφανίζεται ως θύμα σκοτεινών κύκλων και αφήνει φήμες εφιαλτικές να πλανώνται. Γιατί;
Επειδή καθοδηγείται από το υπερτροφικό Εγώ του;
Επειδή πραγματικά προετοιμάζει ένα δικαστικοστρατιωτικό πραξικόπημα; (Μη επικύρωση κάποιων αποτελεσμάτων από Ρεπουμπλικανούς κυβερνήτες, «επικύρωση» της μη επικύρωσης από το Supreme Court, στρατιωτική καταστολή της διαμαρτυρίας…)
Επειδή θέλει να διαπραγματευθεί ατιμωρησία για ποινικές εμπλοκές του; Στις οποίες θα μπορούσε να προστεθεί –πέραν των γνωστών, συχνά «πιπεράτων»– η παράδοση μυστικών εθνικής ασφαλείας στον Λαβρόφ! Που προκάλεσε θυελλώδη αντίδραση κορυφαίων στρατηγών και στην οποία πρόσφατα αναφέρθηκε ακόμη και ο Μακ Μάστερ, πρώην σύμβουλός του επί θεμάτων εθνικής ασφαλείας. Ή ακόμη να συνεξετασθεί με τη διευκόλυνση της γεωπολιτικής επιρροής που κατακτά η Μόσχα, κατευθύνοντας σε διάφορα πεδία την Τουρκία…
Συμπέρασμα. Η υγιής Αμερική έκανε, όπως το 2008, τεράστια προσπάθεια θεραπείας. Ωστόσο τα καρκινικά κύτταρα έχουν ευρέως διαχυθεί στο σώμα της. Μεσοπρόθεσμα άδηλη η έκβαση της μάχης.
* Ο κ. Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.