ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ-ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Αλλη μία εβδομάδα εντατικών διαπραγματεύσεων για τη μελλοντική εμπορική σχέση Ευρωπαϊκής Ενωσης – Ηνωμένου Βασιλείου πέρασε και ακόμα δεν υπάρχει λευκός καπνός. Η αποχώρηση του Ντόμινικ Κάμινγκς, του αρχιερέα του Vote Leave και πιο ισχυρού συμβούλου του Μπόρις Τζόνσον, το περασμένο Σαββατοκύριακο, δημιούργησε προσδοκίες σε ορισμένους κύκλους ότι ο Βρετανός πρωθυπουργός ήταν έτοιμος να μετακινηθεί ώστε να επιτευχθεί συμφωνία. Εως αργά την Παρασκευή, κάτι τέτοιο δεν είχε επιβεβαιωθεί.
Εν τω μεταξύ, ένα νέο κρούσμα COVID-19, την Πέμπτη, στην ομάδα του επικεφαλής διαπραγματευτή της Ευρωπαϊκής Ενωσης Μισέλ Μπαρνιέ, οδήγησε σε σύντομη αναστολή των διά ζώσης συνομιλιών.
Οι προθεσμίες πλέον είναι ασφυκτικές: η περίοδος μετάβασης, που ήταν μέρος της περυσινής Συμφωνίας Αποχώρησης, λήγει στις 31 Δεκεμβρίου. Αν δεν έχει υπάρξει συμφωνία έως τότε, οι εμπορικές σχέσεις των δύο πλευρών από το νέο έτος θα διεξάγονται με όρους Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Ο συμβιβασμός, επιπλέον, δεν μπορεί να προκύψει την τελευταία στιγμή, καθώς θα πρέπει στη συνέχεια να εξεταστεί από σειρά επιτροπών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (συνολικά 11 εξέτασαν την περυσινή Συμφωνία Αποχώρησης), να μεταφραστεί στις 23 άλλες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και να ψηφίσει επ’ αυτού η Ολομέλεια του σώματος. Σύμφωνα με τον Guardian, η προγραμματισμένη ημερομηνία για την ψηφοφορία –η 16η Δεκεμβρίου– ήδη έχει εγκαταλειφθεί και συζητιέται η 28η Δεκεμβρίου ως πιθανή εναλλακτική λύση.
Η μη συμφωνία θα αποτελέσει βαρύ πλήγμα για κράτη-μέλη όπως, πάνω από όλα, η Ιρλανδία, αλλά επίσης το Βέλγιο και η Ολλανδία – κυρίως όμως για τη βρετανική οικονομία. Στις υπηρεσίες, που αποτελούν το 80% της βρετανικής οικονομίας και των 46% των συνολικών εξαγωγών, το 41% της εξαγωγικής δραστηριότητας αφορά την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αντίστοιχα, το 48% των βρετανικών εξαγωγών αγαθών το 2018 είχε προορισμό την Ε.Ε., ενώ μόνο το 6% των εξαγωγών των κρατών-μελών της Ε.Ε. είχε προορισμό το Ηνωμένο Βασίλειο (μεταξύ των κρατών-μελών, η Ελλάδα έχει τον δεύτερο χαμηλότερο δείκτη εξαγωγών αγαθών, ως ποσοστό του ΑΕΠ, προς το Ηνωμένο Βασίλειο σε όλη την Ε.Ε.).
Αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες αποφεύγουν οποιαδήποτε πρόβλεψη σχετικά με την κατεύθυνση στην οποία θα κινηθεί ο Μπόρις Τζόνσον, αλλά επιμένουν ότι η επιλογή, αν θέλει η βρετανική οικονομία να παραμείνει ευθυγραμμισμένη με την ευρωπαϊκή ή αν επιθυμεί να ακολουθήσει άλλο μονοπάτι, είναι δική του.
Ζητούν σχέδιο Β
Σε κάθε περίπτωση, πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν να αυξηθεί η ετοιμότητα των κρατών-μελών για το σχέδιο Β – τη λήξη της περιόδου μετάβασης χωρίς νέα εμπορική συμφωνία. Στην τηλεδιάσκεψη των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης την Πέμπτη, o Εμανουέλ Μακρόν και ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, μεταξύ άλλων, παρότρυναν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιταχύνει τις προετοιμασίες της για την εφαρμογή μέτρων εκτάκτου ανάγκης για να αποφευχθούν σκηνές χάους την 1η Ιανουαρίου.
Ο ίδιος ο Τζόνσον, που βρίσκεται σε καραντίνα αφού ήλθε σε επαφή με βουλευτή του κόμματός του που διαγνώσθηκε θετικός στον κορωνοϊό, μιλώντας σε εξ αποστάσεως συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου την Τρίτη, δήλωσε ότι δεν προτίθεται να συμβιβαστεί σε θέματα «βασικών αρχών».
Είπε στους υπουργούς του ότι εκκρεμούν ακόμη «σημαντικά ζητήματα» για να υπάρξει συμφωνία, ειδικά όσον αφορά τους ίσους όρους ανταγωνισμού (το περιώνυμο level-playing field, δηλαδή το καθεστώς κρατικών ενισχύσεων) και τα αλιευτικά δικαιώματα. «Εργαζόμαστε σκληρά για να βρούμε λύσεις που σέβονται την κυριαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι μια συμφωνία είναι εφικτή και έχει μείνει πλέον πολύ λίγος χρόνος».
Το ζήτημα των δικαιωμάτων των αλιέων από κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης να συνεχίσουν να ψαρεύουν σε βρετανικά ύδατα παραμένει αγκάθι –ίσως το πιο δύσκολο– στις διαπραγματεύσεις. Αυτό, παρότι, σύμφωνα με το Bloomberg, αφορά αγαθά αξίας μόλις 650 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως (η συνολική «ψαριά» των Ευρωπαίων σε βρετανικά νερά), ενώ το διμερές εμπόριο αγγίζει το μισό τρισεκατομμύριο ευρώ. Οι διαπραγματεύσεις για το θέμα αυτό δεν έχουν σημειώσει πρόοδο από το καλοκαίρι και ο υπουργός Εξωτερικών της Ιρλανδίας Σάιμον Κόβενεϊ σχολίασε την περασμένη εβδομάδα ότι «δεν βρίσκονται σε καλό σημείο».
Σύμφωνα με ανάλυση του Μουτζτάμπα Ραχμάν του Εurasia Group, πάντως, η αποχώρηση του Κάμινγκς, σε συνδυασμό με τους φόβους για ενίσχυση του κινήματος για την ανεξαρτησία της Σκωτίας και με την επίδραση της πιο αποτελεσματικής αντιπολίτευσης που ασκούν οι Εργατικοί υπό τον Κιρ Στάρμερ, ενισχύει τις πιθανότητες να υπάρξει συμφωνία έως το τέλος Νοεμβρίου.
Η ρήξη
Η έξωση Κάμινγκς από την Ντάουνινγκ Στριτ προκάλεσε κύματα ανακούφισης στην κοινοβουλευτική ομάδα των Συντηρητικών και στα υψηλά κλιμάκια της βρετανικής δημόσιας διοίκησης. Ο Κάμινγκς ήταν η κυρίαρχη επιρροή στο επιτελείο του Τζόνσον και ο αρχιτέκτονας της εκστρατείας με κεντρικό σύνθημα «Get Brexit Done», η οποία οδήγησε στην ευρεία νίκη του τελευταίου στις εκλογές του περασμένου Δεκεμβρίου. Το συγκρουσιακό του ύφος και οι ριζοσπαστικές του ιδέες για την περαιτέρω συγκέντρωση εξουσίας στο πρωθυπουργικό γραφείο είχαν ως αποτέλεσμα να συσσωρεύει εχθρούς – κάτι το οποίο έμοιαζε να απολαμβάνει. Διατηρούσε όμως την εμπιστοσύνη του πρωθυπουργού. Η εξάρτηση του Τζόνσον από τον Κάμινγκς φάνηκε το καλοκαίρι, όταν αποκαλύφθηκε ότι ο σύμβουλός του παραβίασε τα περιοριστικά μέτρα για τον κορωνοϊό. Ο Κάμινγκς δέχθηκε εντονότατες πιέσεις να παραιτηθεί, αλλά ο Τζόνσον τον στήριξε. Η ρήξη τελικά δεν επήλθε ως αποτέλεσμα διαφωνίας σε θέματα πολιτικής (εξ ου και είναι μάλλον άστοχη η ερμηνεία της ως «στιγμή Βαρουφάκη» του Τζόνσον, που θα διευκολύνει την επίτευξη συμφωνίας). Ο Κάμινγκς έπεσε θύμα μιας μάχης εξουσίας εντός της Ντάουνινγκ Στριτ για το πρόσωπο που θα γινόταν ο νέος προσωπάρχης. Απέναντί του βρέθηκε και η σύντροφος του πρωθυπουργού Κάρι Σίμοντς. Ο κύβος ερρίφθη όταν ο Τζόνσον, σύμφωνα με δημοσιεύματα, έμαθε ότι ο Κάμινγκς είχε επινοήσει ένα υποτιμητικό προσωνύμιο για τη Σίμοντς, ενώ χαρακτήριζε και στον ίδιο «αναποφάσιστο».