Οι αμερικανικές εκλογές έθεσαν τέλος στην περίεργη παρένθεση Τραμπ. Πρόκειται για κράμα απραξίας στην εξωτερική πολιτική (με πρόσφατη εξαίρεση τον Πομπέο), διάρρηξης παραδοσιακών δεσμών με τους Ευρωπαίους και το ΝΑΤΟ, προσωπικών σχέσεων με τον Βορειοκορεάτη δικτάτορα, τον Πούτιν και τον Ερντογάν και ένα κενό στην Εγγύς Ανατολή που φροντίζει να καλύψει ο τελευταίος.
Πέρα από τις καινοτομίες που εισήγαγε στο προτεσταντικό ήθος της αμερικανικής κοινωνίας, ο Τραμπ κατέστησε το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ανίκανο να κερδίσει μελλοντικές εκλογές. Η εμβάθυνση του φανατισμού των οπαδών του δεν σημαίνει και αριθμητική διεύρυνση. Το αντίθετο συμβαίνει, καθώς ο αριθμός των νέων ψηφοφόρων, κυρίως Λατίνων, αυξάνεται δημογραφικά και μαζί με τους Αφροαμερικανούς προσέρχονται όλο και περισσότεροι στις κάλπες, όπως φάνηκε στις πρόσφατες εκλογές. Ο πρόεδρος Τραμπ έκανε ό,τι μπορούσε για να κρατήσει το ποσοστό των «γνήσιων Αμερικανών» ανόθευτο από τους επήλυδες ψηφοφόρους, αλλά δεν τα κατάφερε. Η προσέλευση στις κάλπες υπήρξε η μεγαλύτερη στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ, χάρη στην προεκλογική προσπάθεια των Δημοκρατικών.
Ο Ιρλανδός δημοσιογράφος Φίνταν Οτούλ θεωρεί τον κ. Τραμπ εκπρόσωπο των «ζωντανών νεκρών». Κατά αυτόν, «ο τραμπισμός ήταν ένα σενάριο θανάτου και αναστάτωσης, σύμφωνα με το οποίο η καταστροφή ταυτίζεται με την επιστροφή και ο θάνατος με την αναγέννηση της χώρας» (N.Y. Review of Books, 3 Δεκ. 2020). Ο ίδιος έμεινε 3 ημέρες εν τάφω, χτυπημένος από την COVID-19, και αναστήθηκε, όπως δήλωσε. Οσοι δεν τα κατάφεραν ήταν κατά τον Τραμπ οι «χαμένοι» (losers).
Πέρα από τις ασχήμιες της προεδρίας του και την άρνηση του αποτελέσματος των εκλογών, ο Τραμπ υπονόμευσε το ίδιο το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Αν η περιθωριοποίησή του ανέδειξε ως μόνο κόμμα ικανό να κερδίσει εκλογές το Δημοκρατικό, οι ΗΠΑ κινδυνεύουν να γίνουν μονοκομματική χώρα σαν κάποιες της Λατινικής Αμερικής.
Είναι καιρός το ρεπουμπλικανικό σύστημα να απαλλαγεί από πονηρούς πολιτευτές όπως είναι ο επικεφαλής της Γερουσίας Μιτς Μακόνελ και αχυράνθρωπους σαν τον αντιπρόεδρο Μάικ Πενς. Θα πρέπει να αλλάξει το περιεχόμενο του κόμματος για να αντιμετωπίσει τις ερχόμενες αλλαγές. Κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα δεν έμεινε απαράλλακτο κατά τη διαδρομή του στην αμερικανική ιστορία. Το κόμμα του Αβραάμ Λίνκολν, που έσωσε τις ΗΠΑ από χωρισμό σε τουλάχιστον δύο ξεχωριστές χώρες (τον συγκεντρωτικό Βορρά και τον συνομοσπονδιακό Νότο), αλλά και πραγματοποίησε την αναγνώριση την ανθρώπινης ιδιότητας στους μαύρους δούλους των φυτειών, δεν έχει σχέση με τη σημερινή του μετάλλαξη.
Οι τωρινές νότιες πολιτείες αντικατέστησαν τους παλιούς Δημοκρατικούς οπαδούς της δουλοκτησίας με τους συντηρητικούς Ρεπουμπλικανούς θαυμαστές του ρατσισμού. Τους τελευταίους ενίσχυσε ο κ. Τραμπ με τη ρητορική ανοησία του. Την αλλαγή φρουράς στον αμερικανικό Νότο προκάλεσε κυρίως η φιλελεύθερη πολιτική του προέδρου Λίντον Τζόνσον, την εποχή της νομοθεσίας του υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Είναι απαραίτητο να ανατρέξουμε στην αυτοψία που επιχείρησε το 2013 ο τότε γραμματέας του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, Ελληνοαμερικανός Ρέινς Πρίμπους, κατοπινός πρώτος εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου μετά τη νίκη του Τραμπ. Οι σκέψεις του Πρίμπους τότε ήταν καίριες για τους ηγέτες των Ρεπουμπλικανών της σήμερον.
«Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα περιθωριοποιείται διαρκώς με δική του υπαιτιότητα. Αν δεν υπάρξουν αλλαγές, θα γίνει δύσκολο για τους οπαδούς του να το τιμήσουν με την ψήφο τους σε προεδρικές εκλογές του μέλλοντος. Εχουμε χάσει την ικανότητα να πείθουμε τους ψηφοφόρους που αλλάζουν».
Ο Τραμπ παρερμήνευσε τις συμβουλές του Πρίμπους. Αντλησε διδάγματα από τα λαϊκιστικά «πάρτι του τσαγιού» και κατασκεύασε ένα συμπαγές μόρφωμα από τους λιγότερο μορφωμένους αλλά εμπαθείς λευκούς άνδρες της μικρομεσαίας κατηγορίας. Ενίσχυσε τα συναισθήματα ανασφάλειάς τους, χωρίς όμως να τους συντρέξει με διορθωτική πολιτική, αλλά φόρτωσε τους Λατίνους επήλυδες με την ευθύνη για κακοτυχία των ντόπιων. Κατασκεύασε έτσι ένα κόμμα με πεθαμένες προοπτικές αλλά φανατικούς «νεκροζώντανους» οπαδούς (Οτούλ).
Ηρθε η στιγμή για μια αναθεώρηση του ρεπουμπλικανικού κόσμου με πυξίδα τις νέες πραγματικότητες που πλήττουν τις ΗΠΑ. Αν το κόμμα επιμείνει στο πείραμα Τραμπ, δηλαδή την εμβάθυνση της ασύμφορης δημαγωγίας, η τύχη των Αμερικανών και της Δημοκρατίας τους θα διακυβεύεται διαρκώς.
* Ο κ. Θάνος Μ. Βερέμης είναι αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.