Μέσα σε μια εβδομάδα, από τα τέλη Δεκεμβρίου έως τις αρχές Ιανουαρίου, οι θερμοκρασίες πάνω από την Αρκτική αυξήθηκαν κατά περίπου 40 βαθμούς Κελσίου. Αν και αυτό μπορεί να ηχεί ανησυχητικό, πρόκειται για φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει κάθε δύο χρόνια. Ωστόσο, ειδικοί προειδοποιούν ότι η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τη δραστηριότητα του ανθρώπου, ευνοεί και ενισχύει τέτοια φαινόμενα.
Η αποκαλούμενη αιφνίδια στρατοσφαιρική θέρμανση (sudden stratospheric warming –SSW) αφορά τις θερμοκρασίες 50.000 έως 100.000 πόδια (μεταξύ 15.000 και 30.000 μέτρα) πάνω από την επιφάνεια της Γης. Διαταράσσει το τυπικό χειμερινό κλίμα στην αρκτική στρατόσφαιρα (πολική δίνη ή πολικός στρόβιλος) και συνήθως οδηγεί σε πιο ακραίες καιρικές συνθήκες τον χειμώνα σε περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η πολική δίνη είναι μια τεράστια κυκλική κίνηση ψυχρών ανέμων γύρω από τον Αρκτικό Κύκλο, από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Αλλά κατά τη στρατοσφαιρική θέρμανση, αν είναι αρκετά ισχυρό το φαινόμενο, οι άνεμοι συχνά αναστρέφονται, ενώ η πολική δίνη χωρίζεται σε δύο ή τρεις ξεχωριστούς στροβίλους, οι οποίοι στη συνέχεια μετακινούνται νότια προς τα μεσαία γεωγραφικά πλάτη, μεταφέροντας ψυχρές αέριες μάζες.
This is a nice way image to illustrate what is happening in the Stratosphere right now. The Polar Vortex which typically would be near the North Pole and very cold (purple) is displaced south and split as the Sudden Stratospheric warming occurs. More here. https://t.co/IKJa3evTxp pic.twitter.com/nJqtehrESU
— Jeff Berardelli (@WeatherProf) January 6, 2021
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αιφνίδια στρατοσφαιρική θέρμανση εξαπλώνεται προς τα κάτω μέσα από τα σύννεφα προς την επιφάνεια της Γης για μερικές εβδομάδες. Όταν συμβαίνει αυτό, ακολουθεί ένα φαινόμενο ντόμινο στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη όπως ο Καναδάς, οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και η Ασία. Αυτό σχεδόν σίγουρα οδηγεί σε ακραίες χειμερινές καιρικές συνθήκες και -δεδομένου του αναμενόμενου μοτίβου στις ΗΠΑ- πιθανότατα θα επηρεαστεί η ανατολική ακτή. Η στρατοσφαιρική θέρμανση αυτών των ημερών χαρακτηρίζεται «σημαντικό» γεγονός, σύμφωνα με το CBS News.
Αιτίες ξαφνικής στρατοσφαιρικής θέρμανσης
Κατά τον Δρ. Τζούντα Κοέν, η αρχή της ξαφνικής θέρμανσης στη στρατόσφαιρα εντοπίζεται πολύ πιο κοντά στο έδαφος, στην τροπόσφαιρα. Αλλά για να φτάσει αυτή η απότομη διαταραχή στη στρατόσφαιρα, απαιτείται η υπερβολική ενέργεια ενός ακραίου καιρικού μοτίβου.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ο συνδυασμός των υψηλότερων θερμοκρασιών στην Αρκτική, του μειωμένου όγκου θαλάσσιου πάγου και του ενισχυμένου τζετ στριμ, είναι ο λόγος για τον οποίο η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε συχνότερα φαινόμενα αιφνίδιας στρατοσφαιρικής θέρμανσης. Πάντως, ο ίδιος αναγνωρίζει ότι το ζήτημα είναι αμφιλεγόμενο.
Earth has a fever in more ways than one. Some places averaged + 5-7 °C warmer than normal for the ENTIRE YEAR of 2020.
An enormous area of anomalous warmth plagued Arctic Siberia effectively all year but it was not just the Arctic where we saw record shattering warmth.
THREAD pic.twitter.com/L4BOR71S8T
— Scott Duncan (@ScottDuncanWX) January 4, 2021
Ο Κοέν θεωρεί ότι η διαδικασία θέρμανσης που βρίσκεται σε εξέλιξη στη στρατοσφαιρική Αρκτική αυτή τη στιγμή ξεκίνησε τον Οκτώβριο. Στη βορειοδυτική Ρωσία και τη Σκανδιναβία, ο θερμότερος Αρκτικός Ωκεανός οδήγησε στη δημιουργία ενός θερμικού θόλου που μετατόπισε τους θερμούς ανέμους του τζετ στριμ προς τα βόρεια.
Δεδομένου του μειωμένου όγκου θαλάσσιου πάγου, η υπερκείμενη ατμόσφαιρα απορροφά περισσότερη υγρασία από τον Αρκτικό Ωκεανό και, όταν έχει αρκετό κρύο, προκαλούνται περισσότερες χιονοπτώσεις ανατολικά του θερμικού θόλου.
Αυτό το κάλυμμα χιονιού, λέει ο Κοέν, δημιουργεί μια εξαιρετικά κρύα μάζα αέρα πάνω από το εσωτερικό της Σιβηρίας, του Καζακστάν και της Μογγολίας. Ο ψυχρότερος αέρας έχει το αντίθετο αποτέλεσμα στο τζετ στριμ στην ανατολική Σιβηρία και στον βόρειο Ειρηνικό, ωθώντας το στον νότο.
Αυτό το μοτίβο έφερε δύο εκπληκτικά ρεκόρ την περασμένη εβδομάδα. Στις 28 Δεκεμβρίου, καταγράφηκε (ανεπίσημα) στη Μογγολία η υψηλότερη βαρομετρική πίεση στην ιστορία της Γης. Μόλις τρεις ημέρες αργότερα, συνέβη το αντίθετο: ο Βόρειος Ειρηνικός και η Αλάσκα κατέγραψαν τα χαμηλότερα βαρομετρικά χαμηλά.
Looking at 2100 UTC obs in Mongolia, Tosontsengel is reporting 1089.5 hPa. This station is the record-holder from 2001 (1084.8 hPa). Further, Tsetsen Uul (labelled w/ H) is reporting 1093.5 hPa (32.29″). These, along with other reports, if verified, would break the world record. pic.twitter.com/jXx24W4JP5
— Mike Adcock (@MikeAdcockWx) December 28, 2020
A new Alaska land-based low pressure record has been set! Shemya, AK dropped to 924.8mb at 2159Z (1259 AKST) today. The previous accepted record was from a ship in Dutch Harbor at 925mb in 1977. Pressure is now slowly rising at Shemya. #akwx #hurricaneforce pic.twitter.com/1yiYOPvsTr
— NWS Anchorage (@NWSAnchorage) December 31, 2020
Έρχεται ακραίο χειμερινό καιρό μοτίβο
Ο Κοέν προειδοποιεί ότι έπειτα από το φαινόμενο της στρατοσφαιρικής θέρμανσης, οι μεγαλύτερες επιπτώσεις συνήθως ακολουθούν σε περίπου δύο εβδομάδες, καθώς ανακατεύονται τα συστήματα και δημιουργούνται νέα μοτίβα. Ο χρόνος και ο βαθμός ποικίλλουν από γεγονός σε γεγονός.
Στο συγκεκριμένο φαινόμενο, εκτιμάται ότι το κύριο ξέσπασμα θα εμφανιστεί πρώτα στην Ευρώπη και την Ανατολική Ασία έως τα μέσα Ιανουαρίου. Ωστόσο, ακολούθως, τα μοντέλα υπολογιστών δείχνουν μια αλλαγή, με πιθανότητες να επηρεαστούν οι ΗΠΑ αργότερα αυτόν το μήνα.
Ο Κοέν προειδοποιεί ότι η πιθανότητα για ακραίες χειμερινές καιρικές συνθήκες μπορεί να διαρκέσει για αρκετό διάστημα.
Με πληροφορίες από CBS News