O ηλεκτρονικός ανιχνευτής ψεύδους iBorderCtrl, ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιήθηκε δοκιμαστικά στα σύνορα της Ε.Ε., βρίσκεται στο επίκεντρο δικαστικού αιτήματος του ευρωβουλευτή Πάτρικ Μπρίερ, του γερμανικού Κόμματος των Πειρατών. Στο αίτημα που κατέθεσε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ο Μπρίερ ζητεί τη δημοσιοποίηση όλων των εγγράφων της Υπηρεσίας Ερευνας της Ε.Ε. (REA), που αναφέρονται στην αξιολόγηση του iBorderCtrl στα σύνορα της Ε.Ε., ένα εγχείρημα με κόστος 4,5 εκατομμύρια ευρώ.
«Στόχος είναι να δημιουργηθεί νομικό προηγούμενο ώστε η κοινή γνώμη να έχει πρόσβαση στις έρευνες που χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε.», επισήμανε ο Μπρίερ, χαρακτηρίζοντας τη συγκεκριμένη τεχνολογία «ψευδοεπιστημονικό άμπρα κατάμπρα». Η συζήτηση του αιτήματος στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ξεκίνησε χθες.
Η εφαρμογή του συστήματος iBorderCtrl, που ολοκληρώθηκε το 2019, είναι μία από τις πολλές προσπάθειες της Ε.Ε. να αντιμετωπίσει την παράνομη μετανάστευση και την εισροή τρομοκρατών. Η δοκιμαστική χρήση του, που ξεκίνησε το 2016, πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα, στη Λετονία και στην Ουγγαρία, πυροδοτώντας αντιδράσεις από τις οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που εκτιμούν ότι το iBorderCtrl δεν έχει αξιόπιστη ικανότητα αξιολόγησης των ανθρώπινων προθέσεων. Επίσης, οι επικριτές του ισχυρίζονται ότι είναι επιρρεπές στις διακρίσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ωστόσο, επισημαίνει ότι η εφαρμογή του συστήματος στόχευε αποκλειστικά στη δοκιμή νέων τεχνολογιών. Εξηγώντας τη λειτουργία του συστήματος, η Κομισιόν αναφέρει ότι «όσοι ήθελαν να εισέλθουν στην Ε.Ε. έπρεπε να απαντήσουν σε ερωτήσεις που έθετε το iBorderCtrl, ως ψηφιακός συνοριοφύλακας εξοπλισμένος με διαδικτυακή κάμερα. Κάθε κίνηση του εξεταζομένου, ακόμα και οι πιο ανεπαίσθητες, αναλύονταν προκειμένου να διαπιστωθεί εάν έλεγε ψέματα». Στη συνέχεια επιτρεπόταν η είσοδος στους ταξιδιώτες χαμηλού κινδύνου, ενώ όσοι εθεωρούντο υψηλότερου κινδύνου περνούσαν και από άλλα τεστ.
Οπως τονίζει σε ηλεκτρονική επιστολή η ακτιβίστρια της ομάδας προάσπισης ψηφιακών δικαιωμάτων (EDRi), Ελα Γιακουμπόφσκα, η αξιοπιστία των αποφάσεων που λαμβάνονται από τέτοιου είδους συστήματα είναι κάτι που πρέπει να ελεγχθεί. «Οι ανθρώπινες εκφράσεις ποικίλλουν, ιδιαίτερα σε ανθρώπους με αναπηρίες, και συχνά επηρεάζονται από την πολιτισμική προέλευση του ατόμου», επισημαίνει. «Σίγουρα το iBorderCtrl δεν είναι το μοναδικό δυστοπικό τεχνολογικό πείραμα που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε.», καταλήγει.
Στην ιστοσελίδα του iBorderCtrl, οι διαχειριστές του αναγνωρίζουν ότι η χρήση του εγείρει ηθικά ερωτήματα, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι η ανάπτυξη τεχνολογικών μεθόδων ελέγχου βελτιώνει την αποτελεσματικότητα, την ακρίβεια, την ταχύτητα των συνοριακών ελέγχων, μειώνοντας σημαντικά το κόστος.
Ο ευρωβουλευτής Πάτρικ Μπρίερ δεν ανησυχεί μόνο για τους συνοριακούς ελέγχους. «Παρότι είναι εντελώς απίθανο η ίδια τεχνολογία να χρησιμοποιηθεί ξανά στα σύνορα της Ε.Ε., κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο εφαρμογής της στον ιδιωτικό τομέα, όπως π.χ. στην εξέταση των αιτημάτων αποζημίωσης από ασφαλιστικές εταιρείες ή πρόσληψης ανθρώπινου δυναμικού», επισημαίνει.