Η απογοήτευση με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ βγήκε από την περιφέρεια και μετετράπη σε κυρίαρχη αίσθηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού. Μια νέα έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε αυτήν την εβδομάδα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, διαπίστωσε ότι η πλειονότητα των Ευρωπαίων έχει χάσει την πίστη της στην ΕΕ και στην ικανότητά της να δρα ενόψει μιας μεγάλης κρίσης. Στη Γερμανία, στο πιο ισχυρό κράτος μέλος της ΕΕ, αυτή η εικόνα δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες: σημειώθηκε αύξηση κατά δέκα τοις εκατό σε όσους πιστεύουν ότι η κρίση της Covid δείχνει ότι η ένταξη στην ΕΕ έχει προχωρήσει υπερβολικά πολύ. Συνεπώς, αυξάνεται η πίεση στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στον Σαρλ Μισέλ και σε άλλους ηγέτες της ΕΕ ώστε να αποδείξουν την αξία του ευρωπαϊκού σχεδίου στους πολίτες και να καθορίσουν πώς θα είναι και τι θα υπερασπίζεται η ΕΕ μετά το πέρας της πανδημίας.
Η εκ νέου εισαγωγή των πολύτιμων ελευθεριών, όπως η ικανότητα να ζούμε, να εργαζόμαστε και να ταξιδεύουμε ελεύθερα, θα προσφέρει μια —πολύ άμεση— ευκαιρία στα θεσμικά όργανα της ΕΕ και στα κράτη μέλη για να επαναφέρουν την εμπιστοσύνη στο ευρωπαϊκό σχέδιο. Η ανάπτυξη του παγκόσμιου ρόλου της ΕΕ, μετά την Covid, θα προσφέρει μια δεύτερη ευκαιρία. Οι Ευρωπαίοι, σήμερα, νιώθουν μόνοι στον κόσμο και φοβούνται ότι θα δεχθούν πιέσεις ή ότι θα τους υπερνικήσουν άλλες διεθνείς δυνάμεις. Σε ένα τέτοιο κλίμα, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι υποστηρίζουν την ευρωπαϊκή κυριαρχία.
Αν και υπήρξε κάποια βελτίωση στις αντιλήψεις για τις ΗΠΑ από τότε που ο Τζο Μπάιντεν ανέλαβε τα καθήκοντά του στον Λευκό Οίκο, η επικρατούσα άποψη σε όλη την Ευρώπη είναι ότι το αμερικανικό πολιτικό σύστημα εξακολουθεί να είναι «κατεστραμμένο» από την ταραχώδη προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ. Είναι ενδιαφέρον ότι μόνο ένας στους πέντε Ευρωπαίους βλέπει τις ΗΠΑ ως «σύμμαχο», με τον οποίο έχει κοινές «αξίες και τα συμφέροντα». Αυτό περιπλέκει τα πράγματα και σημαίνει ότι θα πρέπει να επιτευχθεί μια λεπτή ισορροπία στις συνόδους κορυφής των G7 και των ΗΠΑ-ΕΕ αυτού του μήνα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να διαμορφώσουν μια σειρά κανόνων μετά τον κορωνοϊό. Οι Ευρωπαίοι δεν θα ανεχθούν το σαλπάρισμα της ΕΕ προς το λιμάνι του Θείου Σαμ.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ δεν είναι οι μόνες που έχασαν την εύνοια των Ευρωπαίων. Το Ηνωμένο Βασίλειο θεωρείται πλέον ένας «απαραίτητος εταίρος» και όχι ένας «σύμμαχος» από την πλειονότητα των Ευρωπαίων. Και αυτή η άποψη επεκτείνεται σε άλλους παγκόσμιους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και της Κίνας, και υποδηλώνει ότι το ευρωπαϊκό κοινό αναγνωρίζει την ανάγκη για μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση στις διεθνείς σχέσεις.
Φιλοδοξία τους είναι η Ευρώπη να σταθεί στην παγκόσμια σκηνή ως φάρος για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή η απάντηση στη δημοσκόπηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, σχετικά με το τι πρέπει να υποστηρίζει η ΕΕ μετά την πανδημία, θα πρέπει να δώσει στους ηγέτες της ΕΕ την εμπιστοσύνη για να αναλάβουν δράση έναντι κατάφωρων παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου, όπως η αεροπειρατεία ευρωπαϊκών αεροσκαφών από τη Λευκορωσία ή οι βαναυσότητες από αμφότερες τις πλευρές στην τρέχουσα σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Η πλειοψηφία των Ευρωπαίων θέλει επίσης να αυξήσει η ΕΕ τις δεσμεύσεις της σχετικά με την παροχή δωρεάν εμβολίων, είτε πριν είτε αμέσως μετά την ανοσοποίηση του ευάλωτου πληθυσμού της. Η ήπια δύναμη θεωρείται ως ουσιαστικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ισχύος. Εντούτοις, ο χρόνος για να μιλήσουμε για τη φύση και την αναγκαιότητα της κυριαρχίας της Ευρώπης έχει παρέλθει: η ΕΕ πρέπει να ξεκινήσει τη δράση της ως παγκόσμιος παράγοντας πριν οι πολίτες χάσουν την πίστη τους σε αυτήν τη δυνατότητα.
Τώρα, καθώς αρχίζουμε να βλέπουμε τη ζωή μετά την πανδημία, η ΕΕ βρίσκεται πραγματικά σε ένα σταυροδρόμι. Παρόλο που η ικανότητά της να αντιδρά στις απειλές που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των πολιτών της έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση μαζικά από την αργή και χαοτική έναρξη των εμβολιασμών, υπάρχει ακόμη μια διέξοδος, υπό τον όρο ότι οι ηγέτες είναι πρόθυμοι να την επιλέξουν. Οι Ευρωπαίοι υποστηρίζουν τη μεγαλύτερη συνεργασία και εξακολουθούν να θεωρούν σημαντική την ένταξη της χώρας τους στην ΕΕ. Ωστόσο, η αίσθηση της κοινής ευπάθειας μετά την Covid δεν θα είναι αρκετή για να προωθήσει το ευρωπαϊκό σχέδιο.
Η ΕΕ πρέπει τώρα να αποδείξει την ικανότητά της να δρα ενόψει μιας επικείμενης καταστροφής. Το σύνολο δεδομένων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων υποδηλώνει ότι η δράση για την αποτροπή μιας βαθύτερης οικονομικής ύφεσης και η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι δύο σημαντικοί τομείς όπου οι Ευρωπαίοι αναμένουν περισσότερα από την ΕΕ. Ωστόσο, η μείωση της εμπιστοσύνης στα θεσμικά όργανα και στην ηγεσία της δείχνει ότι δεν θα υπάρχουν άλλες δεύτερες ευκαιρίες.
* Η Σούζι Ντένισον είναι ανώτατη σύμβουλος πολιτικής και διευθύντρια του προγράμματος «European Power» (Ευρωπαϊκή Ισχύς) στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR)