Η καταστροφική πυρκαγιά που ξέσπασε το μεσημέρι του Σαββάτου στο χωριό Αρακαπάς της επαρχίας Λεμεσού και γρήγορα επεκτάθηκε στα χωριά της γύρω περιοχής (Επταγώνια, Ακαπνού, Ορά, Μελίνη, Συκόπετρα, Οδού, Αγιοι Βαβατσινιάς και Βαβατσινιά) άφησε πίσω της τέσσερις νεκρούς και καμένη γη, καλλιεργήσιμη και δασική, έκταση που εκτιμάται ότι φτάνει –σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις από το τμήμα δασών και την πυροσβεστική υπηρεσία– τα 55 τετραγωνικά χιλιόμετρα και επηρέασε 10 κοινότητες, εκ των οποίων οκτώ χρειάστηκε να εκκενωθούν. Σύμφωνα με το κέντρο αριστείας Ερατοσθένης του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου και Excelsior H2020 Teaming και Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, η έκταση που κάηκε φτάνει τα 67 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η πυρκαγιά ξεκίνησε από το χωριό Αρακαπάς στην ορεινή Λεμεσό το μεσημέρι του Σαββάτου και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα εξαπλώθηκε στα διπλανά χωριά, με την Πολιτική Προστασία να δίνει εντολή για εκκένωση των χωριών Μελίνη, Επταγώνια και Συκόπετρα, καθώς και των χωριών Οδού, Ορά, Φαρμακάς, Αγιοι Βαβατσινιάς, Βαβατσινιά. Η πυρκαγιά, αφού έκαιγε μέχρι νωρίς το πρωί της Κυριακής, τέθηκε υπό μερικό έλεγχο νωρίς το απόγευμα της Κυριακής. Οπως ανακοίνωσε το τμήμα δασών, τέθηκε υπό πλήρη έλεγχο το πρωί της Δευτέρας, αφού κατέκαψε έκταση καλυμμένη με δασική βλάστηση και γεωργικές καλλιέργειες. Στην περιοχή παραμένουν ισχυρές δυνάμεις δασοπυρόσβεσης για αντιμετώπιση πιθανών αναζωπυρώσεων. Στην επιχείρηση κατάσβεσης συμμετείχαν περίπου 600 άτομα προσωπικό από το τμήμα δασών, την αστυνομία, την πυροσβεστική υπηρεσία, την πολιτική άμυνα, την υπηρεσία θήρας και πανίδας, των επαρχιακών διοικήσεων Λεμεσού και Λάρνακας, της εθνικής φρουράς, των κοινοτικών συμβουλίων. Επίσης, στη μάχη κατά της πυρκαγιάς απασχολήθηκαν περισσότερα από 70 οχήματα της πυροσβεστικής, βαρέα μηχανήματα, καθώς και γεωργικά μηχανήματα. Για την πυρκαγιά συνελήφθη 67χρονος κάτοικος του χωριού Αρακαπάς, ο οποίος ωστόσο αρνείται ότι ξεκίνησε από εκείνον η φωτιά, καίγοντας κλαδέματα σε χωράφι ιδιοκτησίας του. Σύμφωνα με δηλώσεις του γραφείου Τύπου του ΤΑΕ Λεμεσού στην «Κ», οι έρευνες συνεχίζονται με εντατικό ρυθμό, ώστε να εξακριβωθεί η εμπλοκή ή μη του εν λόγω προσώπου.
Ο ύποπτος για την ώρα είναι υπό κράτηση για επτά ημέρες, με τις ενέργειες της αστυνομίας να συνεχίζονται. Οπως δήλωσε στην «Κ» ο εκπρόσωπος Τύπου της πυροσβεστικής, Ανδρέας Κεττής, οποιαδήποτε περαιτέρω μαρτυρία φτάνει, διαβιβάζεται στις αρμόδιες αστυνομικές αρχές για διερεύνηση και κάλεσε για ακόμη μία φορά τους πολίτες να μην προβαίνουν σε ενέργειες που μπορούν να προκαλέσουν τέτοιου μεγέθους καταστροφές. «Πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας, δεν πρέπει να ενεργούν κατά το δοκούν».
Η πυρκαγιά του Σαββάτου 3 Ιουλίου θεωρείται η καταστροφικότερη από εγκαθιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως δήλωσε στην «Κ» ο κ. Κεττής. Είπε ότι βάσει των δεδομένων που υπάρχουν, η πυρκαγιά κατέκαψε σε τέσσερις ώρες έκταση τρεις φορές μεγαλύτερη από εκείνη του 2016 στην περιοχή της Σολέας, όπου είχε επηρεαστεί έκταση 17 τετρ. χιλιομέτρων σε τέσσερις ημέρες. «Συνεπώς, στη βάση της έκτασης που κάηκε εντός δασογενούς περιβάλλοντος με επηρεασμό δέκα κοινοτήτων, θεωρούμε ότι στην κατηγορία αγροτοδασικών πυρκαγιών είναι η μεγαλύτερη – και μην ξεχνάτε ότι έχουμε και τέσσερις νεκρούς». «Μετά τις πυρκαγιές του καλοκαιριού το 1974 με την τουρκική εισβολή, η πυρκαγιά του Σαββάτου 3 Ιουλίου ήταν η πιο καταστροφική. Παρόμοιου μεγέθους πυρκαγιά ήταν αυτή του 2000 στην περιοχή πάλι της ορεινής Λάρνακας, η οποία είχε κατακάψει έκταση περίπου 52 τετραγωνικών χιλιομέτρων», σημείωσε ο διευθυντής του τμήματος δασών Χαράλαμπος Αλεξάνδρου και έκανε ιδιαίτερη αναφορά στη χρήση του UAV της εθνικής φρουράς, του οποίου τη συμβολή θεωρεί καθοριστική, αφού πέραν από την οριοθέτηση της περιμέτρου της πυρκαγιάς, έδειχνε και τα ενεργά μέτωπα, επιτρέποντας στις υπηρεσίες να κατανέμουν καλύτερα τις επίγειες δυνάμεις, αξιολογώντας την κατάσταση.
Στη φονική πυρκαγιά εγκλωβίστηκαν και έχασαν τη ζωή τους στην περιοχή της κοινότητας Οδού τέσσερις εργάτες γης, με καταγωγή από την Αίγυπτο. Πρόκειται για τους Αϊζάτ Σαλαμά Γιουσέφ, 36 ετών, Μαρτζούκου Σόρτι Μαρζού, 36 ετών, Ναγκίτ Ναμπίλ Γιουνάν, 24 ετών και Ελιάς Μιλάτ Φαρούκ, 25 ετών.
Καταγραφή ζημιών
Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, 55 κατοικίες καταστράφηκαν, κάηκε αριθμός οχημάτων και επηρεάστηκαν αρκετές επιχειρήσεις, με την επιθεώρηση από τις αρμόδιες υπηρεσίες των υπουργείων να συνεχίζεται, ώστε το συνολικό κόστος να υποβληθεί στο υπ. Εσωτερικών προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις για την καταβολή των οικονομικών βοηθειών προς τους πληγέντες. Ο υπ. Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστας Καδής, σε δηλώσεις του στην «Κ» είπε ότι οι επιθεωρητές ξεκίνησαν από το πρωί της Δευτέρας τη λεπτομερή καταγραφή ζημιών σε καλλιέργειες, θερμοκήπια και άλλες εγκαταστάσεις, τονίζοντας ότι τις επόμενες μέρες θα υπάρχει πρώτη εκτίμηση για το ύψος των ζημιών.
Σχετικά με τις ενέργειες για τη μεταπυρική αναγέννηση, ο κ. Καδής είπε ότι αρχικά θα αφήσουν να λειτουργήσει η φύση και στη συνέχεια όπου κριθεί αναγκαίο θα υπάρξει υποστηρικτική ενίσχυση από το τμήμα δασών. Ως πρώτα μέτρα που θα ληφθούν είναι τα αντιδιαβρωτικά έργα και επίσης θα γίνει περιφρούρηση των περιοχών που έχουν καεί. Ο κ. Καδής τόνισε ότι δεν θα πρέπει κανείς να περάσει είτε για υλοτόμηση είτε για άλλους σκοπούς στα καμένα. Το επόμενο διάστημα θα γίνει απογραφή και για το είδος του οικότοπου που επηρεάστηκε, ώστε να εξαχθούν συγκεκριμένα επιστημονικά δεδομένα.
Συνεργασία οκτώ διαφορετικών υπηρεσιών
Για την κατάσβεση της πυρκαγιάς κινητοποιήθηκαν λειτουργοί από οκτώ διαφορετικές υπηρεσίες της Δημοκρατίας. Ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής, απαντώντας στο ερώτημα αν υπήρξαν προβλήματα στον συντονισμό για την κατάσβεση της πυρκαγιάς, είπε ότι από την πρώτη στιγμή καθορίστηκαν τομείς ευθύνης και υπήρχε συνεργασία μεταξύ Τμήματος Δασών και Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, σημειώνοντας χαρακτηριστικά «σίγουρα είχαμε κάποια θέματα, τα οποία θα μπορούσαν να είχαν αντιμετωπιστεί πιο συντεταγμένα, ωστόσο θεωρώ ότι πήγαμε καλά. Πάντοτε βέβαια υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης». Σχετικά με το αν υπήρξαν προβλήματα συντονισμού ή άλλα, ο διευθυντής του Τμήματος Δασών Χαράλαμπος Αλεξάνδρου είπε στην «Κ» ότι όσον αφορά το κομμάτι της κατάσβεσης οι υπηρεσίες λειτούργησαν εξαιρετικά: «Αν πρέπει να αναζητήσουμε προβλήματα, αυτά είναι στα κομμάτια της πρόληψης και της ετοιμότητας. Αυτά οπωσδήποτε θα πρέπει να αξιολογηθούν, ακόμα και στο κομμάτι της κατάσβεσης υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Θα καταγραφούν όλα τα ζητήματα». Ο κ. Αλεξάνδρου λέει πως η πυρκαγιά εξελίχθηκε κατά τον τρόπο που εξελίχθηκε λόγω τριών βασικών ζητημάτων: της τοπογραφικής διαμόρφωσης –με πολλές δύσβατες και απρόσιτες περιοχές, που διευκόλυναν την εξάπλωση της πυρκαγιάς και δυσχέραναν το έργο της πυρόσβεσης–, των καιρικών συνθηκών και –το σημαντικότερο, όπως είπε ο κ. Αλεξάνδρου– της διαχείρισης της βλάστησης, αφού είχε συσσωρευθεί πολύ μεγάλος όγκος καύσιμης ύλης, χωρίς διακοπή από τις καλλιέργειες. «Αν υπήρχαν γεωργικές εκτάσεις θα λειτουργούσαν ως αντιπυρικές ζώνες και δεν θα έμπαινε η φωτιά στα χωριά». Ο κ. Αλεξάνδρου τόνισε ότι είναι γι’ αυτό σημαντικό να δημιουργηθεί ένα σχέδιο διαχείρισης της βλάστησης, με τη δημιουργία ενός αντιπυρικού δακτυλίου γύρω από μια κοινότητα ή από σύμπλεγμα κοινοτήτων, που θα αποτρέπει τη φωτιά να προχωρεί εντός των χωριών. Ενα σημαντικό πρόσκομμα που αναδύεται γι’ αυτό το θέμα είναι ότι το Τμήμα Δασών δεν έχει αρμοδιότητα για έργα πρόληψης σε ιδιωτική περιουσία, «έχει προωθηθεί η τροποποίηση της νομοθεσίας, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις δασικές περιοχές. Δεν γίνεται την ώρα της πυρκαγιάς να έχω απεριόριστες εξουσίες και στον τομέα της πρόληψης να μην μπορώ να κάνω τίποτε! Δεν μπορώ να κλαδέψω ούτε ένα δέντρο!». Τεράστιο θερμικό φορτίο
Ο εκπρόσωπος Τύπου της Πυροσβεστικής κ. Ανδρέας Κεττής σε ερώτηση της «Κ» απάντησε πως σε κάθε πυρκαγιά εντοπίζονται και προβλήματα, τα οποία θα αξιολογηθούν, και σημείωσε πως έγινε ό,τι ήταν δυνατόν, δεδομένης της ιδιαίτερης μορφολογικής κατάστασης, τονίζοντας συγκεκριμένα ότι το θερμικό φορτίο ήταν τεράστιο, «μπορούσε να αναφλέξει πράγματα χωρίς επαφή με φλόγα τουλάχιστον πενήντα μέτρα μπροστά», ωστόσο τόνισε ότι η συνεργασία της υπηρεσίας του με το Τμήμα Δασών ήταν άριστη.
Τα εναέρια μέσα
Σημαντική ήταν η συμβολή των εναέριων μέσων του Τμήματος Δασών, ελικοπτέρων από τις βρετανικές βάσεις και των αεροσκαφών Canadair από την Ελλάδα και το Ισραήλ τύπου Air Tractor που έφθασαν στο νησί μέσω του RescUE. Συνολικά επιχείρησαν 11 πτητικά μέσα από την Κύπρο, συμπεριλαμβανομένων των δύο ελικοπτέρων από τις βρετανικές βάσεις. Επίσης, μη επανδρωμένο αεροσκάφος (drone) της Εθνικής Φρουράς πέταγε πάνω από την περιοχή από το απόγευμα του Σαββάτου, ώστε να εντοπίζονται ενεργές εστίες φωτιάς, προκειμένου να υπάρχει καλύτερος συντονισμός των επίγειων δυνάμεων πυρόσβεσης. Από την πρώτη στιγμή και λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης ενεργοποιήθηκε το ειδικό εθνικό σχέδιο «Ηφαιστος» και τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο «Ικαρος 2» που αφορά τις επιχειρήσεις των πτητικών μέσων. Σχετικά δε με τα εναέρια μέσα, ο κ. Καδής είπε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ανάγκη ενίσχυσης, και μετά την απόρριψη της πρότασης της Δημοκρατίας για μόνιμη βάση αεροπυρόσβεσης στην Κύπρο από το RescUE η πολιτεία προχώρησε σε ενέργειες ώστε η χώρα να αποκτήσει τα δικά της μέσα – «ήδη στον εθνικό προϋπολογισμό για το 2022 περιλαμβάνεται κονδύλι για την αγορά πυροσβεστικού αεροσκάφους για το Τμήμα Δασών, επίσης ένα κονδύλι της τάξεως των 18 εκατ. ευρώ έχει περιληφθεί στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την αγορά αεροσκαφών και βελτίωση της δασοπυρόσβεσης». Ο κ. Αλεξάνδρου, απαντώντας στο ερώτημα τι έγινε με τα συμπεράσματα της ειδικής επιτροπής μετά την πυρκαγιά της Σολέας το 2016, είπε ότι έχει γίνει ένας πολύ πιο ολοκληρωμένος σχεδιασμός από τα συμπεράσματα της επιτροπής. Ο κ. Αλεξάνδρου είπε, για παράδειγμα, ότι τότε η επιτροπή έλεγε ότι χρειάζονται δύο επιπλέον αεροσκάφη, «και τώρα πάμε για ακόμη δύο, και σύντομα θα προκηρυχθούν οι διαγωνισμοί για προμήθειά τους – εμείς θέλουμε τα πτητικά μέσα να φτάσουν τα οκτώ».