«Κρύος ιδρώτας θα πρέπει να λούσει όποιον διαβάσει την έκθεση αυτή… Βρισκόμαστε μέσα σε μια τρύπα, την οποία εξακολουθούμε να σκάβουμε». Με αυτά τα λόγια υποδέχθηκε ο Βρετανός καθηγητής Ντέιβ Ριέι από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου την έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα. Προϊόν συνεργασίας 234 επιστημόνων από 66 χώρες, οι οποίοι ανέλυσαν τα πορίσματα περίπου 14.000 επιστημονικών ερευνών, η έκθεση χαρακτηρίστηκε δικαιολογημένα ως «κόκκινος συναγερμός» για την ανθρωπότητα από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.
Η πρώτη ομοβροντία
Το βασικό συμπέρασμα της βαρυσήμαντης έκθεσης είναι ότι, παρά τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν σχεδόν όλα τα κράτη της οικουμένης στη Διάσκεψη του Παρισιού, το 2015, η υπερθέρμανση του πλανήτη προχωράει με πιο γρήγορο ρυθμό από ό,τι υπολογίζαμε μέχρι χθες και ότι ορισμένες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι αναπότρεπτες, ενδεχομένως δε και μη αναστρέψιμες. Σε αυτό το φόντο, τα εφιαλτικά φαινόμενα που έζησαν πολλές περιοχές του πλανήτη αυτό το καλοκαίρι, όπως οι τεράστιες πυρκαγιές σε Καλιφόρνια, Σιβηρία, Τουρκία, Ελλάδα και Ιταλία, καθώς και οι φονικές πλημμύρες στη Γερμανία, θα πυκνώσουν τα επόμενα χρόνια. «Αν νομίζετε ότι όλα αυτά είναι πολύ σοβαρά, σκεφτείτε ότι αυτά που βλέπουμε σήμερα δεν είναι παρά η πρώτη ομοβροντία», σχολιάζει χαρακτηριστικά η κλιματολόγος Κριστίνα Νταλ από την οργάνωση Union of Concerned Scientists.
«Οι συναγερμοί που χτυπάνε είναι εκκωφαντικοί», τονίζει ο Γκουτέρες στη δήλωσή του για το πόρισμα της IPCC και προσθέτει: «Η έκθεση αυτή πρέπει να γίνει η πένθιμη καμπάνα για τον άνθρακα και τα ορυκτά καύσιμα, που καταστρέφουν τον πλανήτη μας». Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ κάλεσε τις κυβερνήσεις των βιομηχανικών κρατών να λάβουν δραστικά μέτρα στην παγκόσμια σύνοδο για την κλιματική αλλαγή που θα ανοίξει τις εργασίες της στη Γλασκώβη την 1η Νοεμβρίου. Παρόμοια έκκληση απηύθυνε ο οικοδεσπότης της συνόδου, Μπόρις Τζόνσον. «Ελπίζω ότι η έκθεση της IPCC θα σημάνει την αφύπνιση για τον κόσμο όλο, ώστε να λάβουμε άμεσα μέτρα, προτού συναντηθούμε στην κρίσιμη σύνοδο της Γλασκώβης», δήλωσε ο Βρετανός πρωθυπουργός.
Οι συντάκτες της έκθεσης εκτιμούν ότι ορισμένες συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι ήδη μη αναστρέψιμες, καθώς με το λιώσιμο των πάγων στους πόλους και στη Γροιλανδία, η στάθμη των ωκεανών θα συνεχίσει να ανεβαίνει «για αιώνες ή και για χιλιετίες», ενώ τα νερά θα γίνονται πιο όξινα. Ακόμη και μια άνοδος της στάθμης των θαλασσών κατά δύο μέτρα μέχρι το τέλος του αιώνα –κάτι που θα σήμαινε ολοσχερή καταστροφή τεράστιων εκτάσεων– δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ωστόσο, δεν έχουν χαθεί όλα στη μάχη για την αποτροπή της οικουμενικής καταστροφής. Η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να συγκρατηθεί στο «οροπέδιο» του 1,5 βαθμού Κελσίου και ύστερα να αρχίσει να υποχωρεί, αν οι κυβερνήσεις πάρουν άμεσα, δραστικά μέτρα για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, ώστε να επιτύχουν ουδετερότητα ως προς τις εκπομπές άνθρακα μέχρι το 2050, εκτιμά η έκθεση της IPCC.
Εικόνες από το μέλλον
Μέχρι τότε, το μέλλον διαγράφεται πολύ δύσκολο. Κύματα ακραίου καύσωνα, που παλιότερα έπλητταν περιοχές μία φορά στα πενήντα χρόνια, αναμένεται τώρα να συμβαίνουν ανά δεκαετία λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας, ενώ οι καταστροφικές καταιγίδες, πλημμύρες και ξηρασίες θα γίνουν ακόμη συχνότερες. Στην έκθεση σημειώνεται επίσης ότι η τελευταία πενταετία ήταν η θερμότερη από το 1850, όταν άρχισαν να συγκεντρώνονται μετεωρολογικά δεδομένα, και ότι ο ρυθμός ανόδου της στάθμης των θαλασσών είναι σήμερα τρεις φορές μεγαλύτερος από τον μέσο όρο της περιόδου 1901-1970.
Αναμφισβήτητο
Στην προηγούμενη έκθεσή της, το 2013, η IPCC χαρακτήριζε «εξαιρετικά πιθανό» το ενδεχόμενο η υπερθέρμανση του πλανήτη να οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα και όχι σε κάποια φυσική, περιοδική διακύμανση. Αυτή τη φορά η ετυμηγορία της είναι κατηγορηματική: «Είναι αναμφισβήτητο ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι εκείνη που έχει θερμάνει την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς και τη γη», αποφαίνονται οι συντάκτες, τονίζοντας ότι κατά την τελευταία δεκαετία η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων για τις μεταφορές, την παραγωγή ηλεκτρισμού, τη γεωργία και τη βιομηχανία επιδείνωσε σημαντικά το φαινόμενο.Η κατηγορηματική τοποθέτηση των ειδικών αφήνει χωρίς άλλοθι ή ελαφρυντικά τις κυβερνήσεις που θα επιλέξουν να συνεχίσουν την κωλυσιεργία, καθώς γίνεται σαφές ότι το όποιο τίμημα της πράσινης μετάβασης θα ωχριά μπροστά στο κόστος της αδράνειας. «Θα έχουμε αυτή την έκθεση μαζί μας όταν θα τους πηγαίνουμε στα δικαστήρια», λέει χαρακτηριστικά η Κάιζα Κοσόνεν από τη διεθνή περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace.