ΠΑΡΙΣΙ. Στο Πάνθεον θα ενταφιασθεί στις 30 Νοεμβρίου η πολιτογραφημένη Γαλλίδα υπήκοος, τραγουδίστρια, χορεύτρια, ηθοποιός, ηρωίδα της αντίστασης κατά των ναζί και ακτιβίστρια υπέρ των δικαιωμάτων των μαύρων, Ζοζεφίν Μπέικερ, σύμφωνα με ανακοίνωση της προεδρίας της Δημοκρατίας.
«Το παγκόσμιο δίδαγμα της Ζοζεφίν Μπέικερ είναι αυτό της θέλησης για ελευθερία, θεμελιώδη αρχή της Γαλλίας», είπε σύμβουλος του προέδρου Μακρόν. Η Μπέικερ θα γίνει η δεύτερη γυναίκα –μετά τη Σιμόν Βέιλ το 2018–, η σορός της οποίας ενταφιάζεται στο Πάνθεον κατά τη διάρκεια της θητείας Μακρόν, ενώ γίνεται η πρώτη μαύρη που εξασφαλίζει τη μεταθανάτια αυτή τιμή από τη Γαλλική Δημοκρατία. «Υπήρξε ταλαντούχος καλλιτέχνις, μούσα του εικαστικού κινήματος του κυβισμού, αντιστάθηκε την περίοδο της κατοχής και στάθηκε στο πλευρό του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ για τα δικαιώματα των μαύρων», ανέφερε ψήφισμα του 2013, που ζητούσε την ταφή της Μπέικερ στο Πάνθεον στο Παρίσι.
Η Μπέικερ γεννήθηκε σε φτωχή οικογένεια του Σεν Λούις των ΗΠΑ το 1906 και άρχισε την καριέρα της στον χορό στις αρχές της δεκαετίας του 1920 στη Νέα Υόρκη, προτού μετοικήσει στη Γαλλία, όπου έγινε διάσημη. «Δεν άντεχα άλλο τον ρατσισμό στην Αμερική και ήμουν από τους πρώτους Αφροαμερικανούς που μετακόμισαν στο Παρίσι», είχε πει η Μπέικερ σε συνέντευξή της –έναν χρόνο πριν από τον θάνατό της– στην εφημερίδα The Guardian, το 1974. Η Μπέικερ ανήκε στο κύμα φυγής μαύρων διανοουμένων και καλλιτεχνών, όπως ο Τζέιμς Μπόλντουιν, ο Ρίτσαρντ Ράιτ, ο μουσικός Σίντεϊ Μπεσέ, ο Πολ Ρόμπσον και πολλοί άλλοι. Η Μπέικερ απέκτησε γρήγορα δικό της νούμερο στο καμπαρέ Φολί Μπερζέρ, για να γίνει διάσημη για το μοναδικό χορευτικό ύφος και τη φωνή της.
Αποικιοκρατικά στερεότυπα
Σύγχρονοι επικριτές της Μπέικερ τής καταλογίζουν τη διαιώνιση αποικιοκρατικών στερεοτύπων, ιδίως σε ό,τι αφορά την παρουσίαση των μαύρων. Η καλλιτέχνις, όμως, όπως υποστηρίζουν οι βιογράφοι της, χρησιμοποίησε τα στερεότυπα αυτά –περιγελώντας τα– για να καταγγείλει την αποικιοκρατία και τις αντιλήψεις της γαλλικής κοινωνίας για τους λαούς των αποικιών. Μετά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Μπέικερ έγινε οδηγός ασθενοφόρου στο μέτωπο. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής δραστηριοποιήθηκε σε αντιστασιακή οργάνωση μεταφέροντας μηνύματα και δέματα, εκμεταλλευόμενη την ασυλία που της προσέφερε η διασημότητά της. Τη δεκαετία του 1960 στρατεύθηκε στο πλευρό του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, συμμετέχοντας ως ομιλήτρια στην πορεία προς την Ουάσιγκτον το 1963 για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών.
Η ταφή της Μπέικερ στο Πάνθεον, όμως, έδωσε την ευκαιρία στον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν να αποφύγει πολιτικό σκόπελο, διατηρώντας αλώβητη την εικόνα του. Σημαντικός αριθμός διανοουμένων και πολιτών ζητούσαν από την αρχή της θητείας του Μακρόν την ταφή της ακτιβίστριας υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών, Ζιζέλ Αλιμί, στο Πάνθεον. Η Αλιμί, όμως, δεν είναι αποδεκτή από σημαντική μερίδα συντηρητικών Γάλλων, οι οποίοι δεν συγχωρούν τη στήριξη που προσέφερε η φεμινίστρια δικηγόρος στην ανταρτική οργάνωση FLN της Αλγερίας, υπερασπιζόμενη ενώπιον της γαλλικής δικαιοσύνης ορισμένα από τα αιχμάλωτα στελέχη της.
Επιλέγοντας τη Ζοζεφίν Μπέικερ, η προεδρία φιλοδοξεί να στείλει μήνυμα ενότητας προς την πολυφυλετική γαλλική κοινωνία, εμποτισμένο με έκκληση μετριοπάθειας. Η Μπέικερ άλλωστε ουδέποτε εξέφρασε σαφείς πολιτικές θέσεις, πέρα από το αίτημά της για ισονομία και σεβασμό κάθε ανθρώπου.