Την αποφασιστικότητα του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν για ανάσχεση της Κίνας στη ζώνη Ινδικού – Ειρηνικού απηχεί η ανακοίνωση μιας «ιστορικής» –όπως χαρακτηρίζεται από την Ουάσιγκτον– αμυντικής συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ, Βρετανίας και Αυστραλίας. Οι τρεις αγγλόφωνες χώρες συνομολόγησαν το σύμφωνο AUKUS (από τα αρχικά τους), που προβλέπει μεταξύ άλλων ότι η Αυστραλία θα αποκτήσει, μέσα στα επόμενα χρόνια, πυρηνοκίνητα υποβρύχια, τροποποιώντας τον συσχετισμό στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή.
Η συμφωνία, που επωαζόταν παρασκηνιακά τους προηγούμενους μήνες, ανακοινώθηκε στη διάρκεια τηλεδιάσκεψης του προέδρου Μπάιντεν με τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον και τον Αυστραλό ομόλογό του Σκοτ Μόρισον. Στη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης, ο Μόρισον επανέλαβε τη δέσμευση της χώρας του να μην αποκτήσει ποτέ πυρηνικά όπλα. Γεγονός είναι ότι τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια είναι επιθετικά όπλα και έχουν τη δυνατότητα να μένουν κάτω από το νερό πολύ περισσότερο χρονικό διάστημα από τα συμβατικά, κάτι που καθιστά δυσχερέστερη την ανίχνευσή τους από τον αντίπαλο.
Μόνο τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα) και η επίσης πυρηνική δύναμη Ινδία διαθέτουν σήμερα παρόμοια υποβρύχια. Είναι η πρώτη φορά έπειτα από 50 χρόνια που οι ΗΠΑ προσφέρουν τη σχετική τεχνογνωσία τους – το μοναδικό προηγούμενο αφορούσε τη Βρετανία. Πέραν των υποβρυχίων, η συμφωνία για το AUKUS προβλέπει, μεταξύ άλλων, τη στενή συνεργασία των τριών χωρών σε θέματα ασφάλειας του κυβερνοχώρου και στις στρατιωτικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης και των κβαντικών υπολογιστών.
Η αντίδραση του Πεκίνου ήταν άμεση. Ο εκπρόσωπος Τύπου του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, Ζάο Λιζιάν, υποστήριξε ότι η συμφωνία «υποβαθμίζει σοβαρά την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα, επιταχύνει την κούρσα των εξοπλισμών και βλάπτει τις διεθνείς προσπάθειες για τη μη διάδοση των πυρηνικών». Από την πλευρά της η κινεζική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον κατήγγειλε τις τρεις χώρες για «ψυχροπολεμική νοοτροπία και ιδεολογική προκατάληψη».
Ουδείς εκ των τριών ηγετών ανέφερε ονομαστικά την Κίνα στη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης. Μάλιστα, ο Μπόρις Τζόνσον ισχυρίστηκε εκ των υστέρων ότι η τριμερής συνεργασία δεν στρέφεται εναντίον του Πεκίνου. «Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι το AUKUS δεν διαπνέεται από αντιπαλότητα έναντι οποιασδήποτε άλλης δύναμης… Απλώς αντανακλά τη στενή μας σχέση με τις ΗΠΑ και την Αυστραλία», δήλωσε ο Βρετανός πρωθυπουργός στη Βουλή των Κοινοτήτων, απαντώντας σε σχετική ερώτηση του αρχηγού των Εργατικών, Κιρ Στάρμερ.
Η σύσταση του AUKUS προκάλεσε σοβαρή κρίση στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Γαλλίας, η οποία παραλληλίζεται από αρκετά γαλλικά Μέσα με το ρήγμα του 2003, παραμονές του πολέμου στο Ιράκ. Η συμφωνία για τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια ακύρωσε μεμιάς προηγούμενη συμφωνία, του 2016, μεταξύ της Αυστραλίας και του γαλλικού ομίλου Naval για την κατασκευή δώδεκα συμβατικών υποβρυχίων, ένα έργο προϋπολογισμού 35 δισ. ευρώ. Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Ιβ Λεντριάν έκανε λόγο για «πισώπλατο χτύπημα» από πλευράς Αυστραλίας και ξεσπάθωσε εναντίον του Τζο Μπάιντεν. «Αυτή η μονομερής, ωμή και απρόβλεπτη απόφαση μοιάζει πολύ με ό,τι έκανε ο Τραμπ», σχολίασε ο Γάλλος αξιωματούχος, προσθέτοντας ότι αισθάνεται «οργισμένος και πικραμένος».
«Πέραν του συμβολαίου που ακυρώθηκε, τίθεται πλέον ζήτημα εμπιστοσύνης μεταξύ Αμερικής και Γαλλίας», τονίζει στο χθεσινό φύλλο της η γαλλική Le Monde. «Μετά τη χαώδη, χωρίς συμμαχικό συντονισμό απόσυρση από το Αφγανιστάν, έχουμε μια νέα προειδοποίηση προς τους Ευρωπαίους να οικοδομήσουν τη δική τους στρατηγική αυτονομία, ιδίως στη ζώνη Ινδικού – Ειρηνικού, ακολουθώντας τη Γαλλία», προστίθεται στο ίδιο άρθρο.
Επί του παρόντος, οι ΗΠΑ δεν φαίνεται να βιάζονται να συμβουλευθούν τους Ευρωπαίους (πλην των Βρετανών) για τις κινήσεις της Δύσης έναντι της Κίνας. Στις 27 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος Μπάιντεν θα φιλοξενήσει σύνοδο κορυφής της «τετράδας» (Αμερική, Ιαπωνία, Αυστραλία, Ινδία) – άλλη μία πλατφόρμα ανάσχεσης της κινεζικής ισχύος από τις ΗΠΑ και περιφερειακούς συμμάχους της, από την οποία θα απουσιάζει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Διστακτική να συμμετάσχει στο αντικινεζικό μέτωπο εμφανίζεται η Νέα Ζηλανδία. Η πρωθυπουργός της, Τζασίντα Αρντερν, καλωσόρισε μεν το ενδιαφέρον των τριών συμμάχων για την περιοχή, ξεκαθάρισε όμως ότι η χώρα της δεν θα επιτρέψει σε πυρηνοκίνητα υποβρύχια να εισέλθουν στα χωρικά της ύδατα.
«Ο Αυστραλός τύπος»
Οτι ο πρόεδρος Μπάιντεν είναι επιρρεπής σε γκάφες όταν μιλάει εκτός κειμένου και ότι η μνήμη του δεν είναι το πιο ισχυρό του σημείο είναι πράγματα από καιρό γνωστά. Η χθεσινή τηλεδιάσκεψη μάλλον δεν εξασθένισε αυτές τις εντυπώσεις. Ανακοινώνοντας την «ιστορική» συμφωνία για τη σύσταση του AUΚUS, ο Τζο Μπάιντεν στράφηκε στον Βρετανό πρωθυπουργό προκειμένου να του εκφράσει την ευγνωμοσύνη της αμερικανικής κυβέρνησης για τη συμβολή του. «Σε ευχαριστώ, Μπόρις», είπε ο πρόεδρος. Η ασυνήθιστη, για τέτοιες σοβαρές στιγμές, οικειότητα πήρε κάπως ανοίκειο χαρακτήρα όταν στράφηκε προς τον Αυστραλό πρωθυπουργό για να αποδώσει και σε αυτόν ανάλογα εύσημα. Εκεί όμως φάνηκε να διστάζει. Οταν λύθηκε ο γλωσσοδέτης, είπε: «Και θέλω να ευχαριστήσω αυτόν τον Αυστραλό τύπο (that fella down under). Σε ευχαριστώ πολύ, φιλαράκο». Ψύχραιμος, ο Αυστραλός πρωθυπουργός αρκέστηκε να υψώσει, σε ένδειξη επιδοκιμασίας, τον αντίχειρα. Ενα λεπτό αργότερα, το βραχυκύκλωμα στη μνήμη Μπάιντεν είχε αρθεί και ο πρόεδρος δήλωσε: «Οπως είπαν ο πρωθυπουργός Μόρισον και ο πρωθυπουργός Τζόνσον, θέλω να σας ευχαριστήσω γι’ αυτή την εταιρική σχέση». Αναγκαία, αλλά καθυστερημένη, η επανόρθωση δεν κατάφερε να αλλάξει τις εντυπώσεις εκατομμυρίων ανθρώπων που είδαν το σχετικό βίντεο, ούτε να αποτρέψει το πάρτι των τρολ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.