Ο κορυφαίος πυρηνικός επιστήμονας του Ιράν ξύπνησε μία ώρα πριν από την αυγή για να μελετήσει την ισλαμική φιλοσοφία πριν ξεκινήσει η ημέρα του. Το απόγευμα, αυτός και η σύζυγός του θα πήγαιναν με το αυτοκίνητο στο εξοχικό τους στο Αμπσάρντ, μια μικρή πόλη ανατολικά της Τεχεράνης, για να περάσουν το Σαββατοκύριακο.
Η υπηρεσία πληροφοριών του Ιράν τον είχε προειδοποιήσει για πιθανή απόπειρα δολοφονίας, αλλά ο Μοχσέν Φαχριζαντέχ είχε αγνοήσει την προειδοποίηση.
Το Ισραήλ, πεπεισμένο πως ο Φαχριζαντέχ ηγείτο των προσπαθειών του Ιράν για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας, τον ήθελε νεκρό εδώ και τουλάχιστον 14 χρόνια. Ο Φαχριζαντέχ επέμενε να αγνοεί τις συμβουλές της ομάδας ασφαλείας του και ήθελε να οδηγεί ο ίδιος.
Ετσι, λίγο μετά το μεσημέρι της Παρασκευής 27 Νοεμβρίου, κάθισε πίσω από το τιμόνι του μαύρου Nissan, με τη σύζυγό του στη θέση του συνοδηγού, και ξεκίνησε το ταξίδι του.
Η Μοσάντ
Από το 2004, όταν η ισραηλινή κυβέρνηση διέταξε τη Μοσάντ να αποτρέψει το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, η υπηρεσία πραγματοποιούσε επιθέσεις σαμποτάζ και κυβερνοεπιθέσεις στις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού πυρηνικών καυσίμων του Ιράν. Επίσης, έβγαζε μεθοδικά από τη μέση τους ειδικούς που θεωρούσαν επικεφαλής του προγράμματος πυρηνικών όπλων του Ιράν. Οι περισσότεροι εργάζονταν απευθείας για τον Φαχριζαντέχ σε αυτό που Ισραηλινοί αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών θεωρούσαν μυστικό πρόγραμμα για την κατασκευή πυρηνικής κεφαλής.
Το 2009, μια προσχεδιασμένη επιχείρηση δολοφονίας του Φαχριζαντέχ ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή, διότι είχε αποκαλυφθεί. Αυτή τη φορά θα δοκίμαζαν κάτι καινούργιο.
Ιρανοί πράκτορες που εργάζονταν για τη Μοσάντ είχαν σταθμεύσει ένα μπλε φορτηγό Nissan στην άκρη του δρόμου που συνδέει το Αμπσάρντ με τον κεντρικό αυτοκινητόδρομο. Κρυμμένο κάτω από μουσαμάδες στην καρότσα του φορτηγού βρισκόταν ένα πολυβόλο διαμετρήματος 7,62 χιλιοστών. Γύρω στη 1 μ.μ., η ομάδα κρούσης έλαβε σήμα ότι ο Φαχριζαντέχ αναχωρούσε για το Αμπσάρντ. Ο ικανός ελεύθερος σκοπευτής – δολοφόνος πήρε τη θέση του, βαθμονόμησε τα σκοπευτικά του όπλου, όπλισε και ακούμπησε ελαφρά τη σκανδάλη. Ωστόσο, δεν βρισκόταν στο Αμπσάρντ. Κοιτούσε την οθόνη ενός υπολογιστή σε άγνωστη τοποθεσία χιλιάδες μίλια μακριά. Ολόκληρη η ομάδα δολοφονίας είχε ήδη φύγει από το Ιράν.
Οι αναφορές
Οι ειδήσεις από το Ιράν εκείνο το απόγευμα ήταν συγκεχυμένες, αντιφατικές και κυρίως λανθασμένες. Λίγες ημέρες αργότερα, όμως, εμφανίστηκε μία από τις πιο τραβηγμένες αναφορές. Αρκετά ιρανικά ειδησεογραφικά μέσα ανέφεραν ότι ο δολοφόνος ήταν ένα φονικό ρομπότ και ότι ολόκληρη η επιχείρηση διεξήχθη με τηλεχειρισμό. Οι αναφορές αυτές έρχονται σε ευθεία αντίθεση με τις υποτιθέμενες μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων σχετικά με τα γεγονότα.
Οι Ιρανοί χλεύασαν την ιστορία ως ξεκάθαρη προσπάθεια να ελαχιστοποιηθεί η αποτυχία να προστατευθεί μία από τις πιο καλά φυλασσόμενες προσωπικότητες της χώρας. Μόνο που αυτή τη φορά υπήρχε πραγματικά ένα ρομπότ-δολοφόνος.
Η ιστορία του τι πραγματικά συνέβη εκείνο το απόγευμα, δημοσιεύεται εδώ για πρώτη φορά και βασίζεται σε συνεντεύξεις με Αμερικανούς, Ισραηλινούς και Ιρανούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένων δύο αξιωματούχων των μυστικών υπηρεσιών, που γνωρίζουν τις λεπτομέρειες του σχεδιασμού και της εκτέλεσης της επιχείρησης.
Επρόκειτο για την πρώτη δοκιμή ενός υψηλής τεχνολογίας, ηλεκτρονικού σκοπευτή, εξοπλισμένου με τεχνητή νοημοσύνη και πολλαπλές κάμερες, που λειτουργεί μέσω δορυφόρου και είναι ικανός να ρίχνει 600 σφαίρες το λεπτό. Εντάσσεται πλέον μαζί με το μη επανδρωμένο αεροσκάφος μάχης στο οπλοστάσιο των όπλων υψηλής τεχνολογίας για στοχευμένες εξ αποστάσεως δολοφονίες. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να καταρριφθεί και μπορεί να τοποθετηθεί οπουδήποτε, ιδιότητες που πιθανόν να αναδιαμορφώσουν τον κόσμο της ασφάλειας και της κατασκοπείας.
«Θυμηθείτε το όνομα»
Οι προετοιμασίες για τη δολοφονία ξεκίνησαν μετά μια σειρά συναντήσεων προς το τέλος του 2019 μεταξύ Ισραηλινών αξιωματούχων, με επικεφαλής τον διευθυντή της Μοσάντ, Γιόσι Κοέν, και υψηλόβαθμων Αμερικανών αξιωματούχων, μεταξύ των οποίων ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο και η διευθύντρια της CIA, Τζίνα Χάσπελ. Το Ισραήλ είχε σταματήσει την εκστρατεία σαμποτάζ και δολοφονιών το 2012, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν διαπραγματεύσεις με το Ιράν που οδήγησαν στην πυρηνική συμφωνία του 2015. Οταν ο Τραμπ ακύρωσε τη συμφωνία, οι Ισραηλινοί ήθελαν να συνεχίσουν την εκστρατεία για να ανακόψουν την πυρηνική πρόοδο του Ιράν. Στα τέλη Φεβρουαρίου, ο Κοέν παρουσίασε στους Αμερικανούς έναν κατάλογο πιθανών επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας του Φαχριζαντέχ. Το 2018, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, παραχώρησε συνέντευξη Τύπου για να παρουσιάσει έγγραφα που είχε κλέψει η Μοσάντ από τα πυρηνικά αρχεία του Ιράν. Υποστηρίζοντας ότι αποδεικνύουν ότι το Ιράν εξακολουθούσε να έχει ενεργό πρόγραμμα πυρηνικών όπλων, ανέφερε πολλές φορές ονομαστικά τον Φαχριζαντέχ. «Θυμηθείτε αυτό το όνομα», είπε. «Φαχριζαντέχ». Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι που ενημερώθηκαν για το σχέδιο δολοφονίας στην Ουάσιγκτον το υποστήριξαν, σύμφωνα με αξιωματούχο που ήταν παρών στη συνάντηση. Η παρακολούθηση του Φαχριζαντέχ ξεκίνησε.
Ο χρόνος τελείωνε
Μέχρι το καλοκαίρι, φαινόταν ότι ο Τραμπ, ο οποίος ταυτιζόταν στο θέμα του Ιράν με τον Νετανιάχου, θα μπορούσε να χάσει τις εκλογές. Ο πιθανός διάδοχός του, Τζο Μπάιντεν, είχε υποσχεθεί να επιστρέψει στην πυρηνική συμφωνία του 2015, στην οποία το Ισραήλ είχε αντιταχθεί σθεναρά.
Εάν το Ισραήλ επρόκειτο να σκοτώσει έναν κορυφαίο Ιρανό αξιωματούχο, κάτι που ήταν αιτία πολέμου, χρειαζόταν τη συγκατάθεση και την προστασία των Ηνωμένων Πολιτειών. Επρεπε να δράσει πριν ο Μπάιντεν αναλάβει καθήκοντα.
Δεν χτύπησε καμία σφαίρα τη συνοδηγό σύζυγό του
Ενα ρομπότ-δολοφόνος αλλάζει άρδην τους υπολογισμούς της Μοσάντ. Ενα τεράστιο, μη δοκιμασμένο, ηλεκτρονικό πολυβόλο παρουσιάζει μια σειρά από προβλήματα. Το πρώτο ήταν πρακτικό. Με τα εξαρτήματά του ζυγίζει περίπου έναν τόνο. Ετσι, ο εξοπλισμός διαλύθηκε και εισήχθη λαθραία στη χώρα κομμάτι κομμάτι και στη συνέχεια συναρμολογήθηκε κρυφά στο Ιράν. Το ρομπότ κατασκευάστηκε για να χωράει στην καρότσα ενός φορτηγού Nissan Zamyad, ενός κοινού μοντέλου στο Ιράν. Το φορτηγό ήταν γεμάτο με εκρηκτικά ώστε να ανατιναχθεί μετά τη δολοφονία, καταστρέφοντας όλα τα αποδεικτικά στοιχεία.
Θα υπήρχαν και περαιτέρω επιπλοκές κατά την πυροδότηση του όπλου. Ενα πολυβόλο τοποθετημένο σε φορτηγό, ακόμη και σταθμευμένο, κουνιέται μετά την κάθε βολή,
αλλάζοντας την τροχιά των επόμενων σφαιρών. Επίσης, παρόλο που ο υπολογιστής επικοινωνούσε με την αίθουσα ελέγχου μέσω δορυφόρου στέλνοντας δεδομένα με την ταχύτητα του φωτός, θα υπήρχε μια μικρή καθυστέρηση. Ο χρόνος που χρειάστηκε για να φτάσουν οι εικόνες της κάμερας στον ελεύθερο σκοπευτή και για να φτάσει η απάντηση του ελεύθερου σκοπευτή στο πολυβόλο, χωρίς να υπολογίζεται ο χρόνος αντίδρασής του, εκτιμήθηκε σε 1,6 δευτερόλεπτα, αρκετή καθυστέρηση για να στραβώσει και η πιο εύστοχη βολή. Η λύση ήταν να τοποθετηθεί ένα αυτοκίνητο σε μια διασταύρωση του κεντρικού δρόμου προς το Αμπσάρντ. Αυτό το όχημα περιείχε μια άλλη κάμερα. Τα ξημερώματα της Παρασκευής, η επιχείρηση μπήκε σε εφαρμογή. Ισραηλινοί αξιωματούχοι ενημέρωσαν τους Αμερικανούς.
Η διαδρομή
Καθώς η αυτοκινητοπομπή ξεκίνησε από την ακτή της Κασπίας, το πρώτο αυτοκίνητο μετέφερε μια ομάδα ασφαλείας. Ακολουθούσε το μη θωρακισμένο μαύρο Nissan που οδηγούσε ο Φαχριζαντέχ. Και στη συνέχεια άλλα δύο αυτοκίνητα ασφαλείας. Ενας πρώην ανώτερος αξιωματούχος των ιρανικών μυστικών υπηρεσιών δήλωσε ότι άκουσε ότι το Ισραήλ είχε διεισδύσει ακόμη και στο τμήμα ασφαλείας του Φαχριζαντέχ, το οποίο γνώριζε τις αλλαγές της τελευταίας στιγμής όσον αφορά τη μετακίνησή του, τη διαδρομή και την ώρα. Ο πυρηνικός επιστήμονας αρνήθηκε να μπει σε θωρακισμένο αυτοκίνητο και επέμενε να οδηγήσει ο ίδιος. Εάν καθόταν στο πίσω μέρος, θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να τον αναγνωρίσουν. Αν το αυτοκίνητο ήταν θωρακισμένο και τα παράθυρα αλεξίσφαιρα, η ομάδα εκτέλεσης θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει ειδικά πυρομαχικά ή μια ισχυρή βόμβα για να το καταστρέψει, καθιστώντας το σχέδιο πολύ πιο περίπλοκο.
Το χρονικό
Λίγο πριν από τις 3.30 μ.μ. η αυτοκινητοπομπή έφθασε στο σημείο. Το αυτοκίνητο του Φαχριζαντέχ έκοψε ταχύτητα και αναγνωρίστηκε από τους χειριστές. Η αυτοκινητοπομπή έστριψε δεξιά και το προπορευόμενο αυτοκίνητο πήγε να επιθεωρήσει το σπίτι, αφήνοντας έτσι το αυτοκίνητο του Φαχριζαντέχ πλήρως εκτεθειμένο. Η αυτοκινητοπομπή επιβράδυνε σε ένα σαμαράκι λίγο πριν από το σταθμευμένο φορτηγό. Το πολυβόλο έριξε μια σειρά από σφαίρες, χτυπώντας το μπροστινό μέρος του αυτοκινήτου κάτω από το παρμπρίζ. Δεν είναι σαφές αν οι πυροβολισμοί αυτοί χτύπησαν τον Φαχριζαντέχ, αλλά το αυτοκίνητο εξετράπη της πορείας του και σταμάτησε. Ο σκοπευτής έριξε άλλη μία ριπή, χτυπώντας το παρμπρίζ τουλάχιστον τρεις φορές και τον Φαχριζαντέχ τουλάχιστον μία φορά στον ώμο. Βγήκε από το αυτοκίνητο και έσκυψε πίσω από την ανοιχτή πόρτα. Τρεις ακόμη σφαίρες διαπέρασαν τη σπονδυλική του στήλη. Κατέρρευσε στον δρόμο.
Η κ. Γκασέμι έτρεξε προς τον σύζυγό της. «Θέλουν να με σκοτώσουν και πρέπει να φύγεις», της είπε, σύμφωνα με τους γιους του. Εκείνη κάθισε στο έδαφος και κράτησε το κεφάλι του στην αγκαλιά της. Το μπλε φορτηγό εξερράγη. Αυτό ήταν το μόνο μέρος της επιχείρησης που δεν πήγε όπως είχε προγραμματιστεί. Η έκρηξη είχε ως στόχο να διαλύσει το ρομπότ σε κομμάτια, ώστε οι Ιρανοί να μην μπορούν να ανασυνθέσουν τι είχε συμβεί. Αντ’ αυτού, το μεγαλύτερο μέρος του εξοπλισμού εκτοξεύθηκε στον αέρα και στη συνέχεια έπεσε στο έδαφος, σε μεγάλο βαθμό άθικτο. Η εκτίμηση των Φρουρών της Επανάστασης ότι η επίθεση πραγματοποιήθηκε από τηλεχειριζόμενο πολυβόλο, «εξοπλισμένο με ένα ευφυές δορυφορικό σύστημα» που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη, ήταν σωστή. Η όλη διαδικασία διήρκεσε λιγότερο από ένα λεπτό. Εβλήθησαν δεκαπέντε σφαίρες. Οι Ιρανοί ερευνητές σημείωσαν ότι καμία από αυτές δεν χτύπησε την κ. Γκασέμι, η οποία καθόταν λίγα εκατοστά μακριά, μια ακρίβεια που απέδωσαν στη χρήση λογισμικού αναγνώρισης προσώπου.
Ο Χαμέντ Φαχριζαντέχ βρισκόταν στο σπίτι της οικογένειας στο Αμπσάρντ όταν έλαβε το τηλεφώνημα της μητέρας του. Εφτασε μέσα σε λίγα λεπτά σε αυτό που περιέγραψε ως «σκηνή απόλυτου πολέμου». Ο καπνός και η ομίχλη θόλωναν την όρασή του και μπορούσε να μυρίσει το αίμα. «Δεν ήταν μια απλή τρομοκρατική επίθεση, όπου ήρθε κάποιος, έριξε μια σφαίρα και έφυγε», δήλωσε αργότερα στην κρατική τηλεόραση. «Η δολοφονία του ήταν πολύ πιο περίπλοκη από όσο μπορεί να γνωρίζετε και να νομίζετε. Ηταν άγνωστος στο ιρανικό κοινό, αλλά ήταν πολύ γνωστός σε εκείνους που είναι εχθροί της ανάπτυξης του Ιράν».
Ποιος ήταν
Ο Μοχσέν Φαχριζαντέχ μεγάλωσε στην ιερή πόλη Κομ, τη θεολογική καρδιά του σιιτικού Ισλάμ. Ηταν 18 ετών όταν η Ισλαμική Επανάσταση ανέτρεψε τη μοναρχία του Ιράν. Ξεκίνησε να πραγματοποιήσει δύο όνειρα: να γίνει πυρηνικός επιστήμονας και να συμμετάσχει στη στρατιωτική πτέρυγα της νέας κυβέρνησης. Εντάχθηκε στην Επαναστατική Φρουρά και ανέβηκε στην ιεραρχία. Εκανε διδακτορικό στην πυρηνική φυσική στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Ισφαχάν με διατριβή για την «ταυτοποίηση νετρονίων». Πρωτοστάτησε στο πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας. Ως διευθυντής ερευνών του υπουργείου Αμυνας, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη εγχώριων μη επανδρωμένων αεροσκαφών και, σύμφωνα με δύο Ιρανούς αξιωματούχους, ταξίδεψε στη Βόρεια Κορέα για να ενώσει τις δυνάμεις του στην ανάπτυξη πυραύλων. Ηταν αναπληρωτής υπουργός Αμυνας. Οταν το Ιράν χρειαζόταν ευαίσθητο εξοπλισμό ή τεχνολογία που απαγορευόταν από τις διεθνείς κυρώσεις, ο Φαχριζαντέχ έβρισκε τρόπους να τα αποκτήσει. «Είχε δημιουργήσει ένα υπόγειο δίκτυο από τη Λατινική Αμερική μέχρι τη Βόρεια Κορέα και την Ανατολική Ευρώπη για να βρει τα ανταλλακτικά που χρειαζόμασταν», σύμφωνα με πηγή. Αν και θεωρήθηκε ο πατέρας του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, δεν συμμετείχε ποτέ στις συνομιλίες που οδήγησαν στη συμφωνία του 2015. Το Ιράν επέμενε σταθερά ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα ήταν για καθαρά ειρηνικούς σκοπούς και ότι δεν ενδιαφερόταν να αναπτύξει βόμβα. Ομως, οι ερευνητές της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας κατέληξαν το 2011 στο συμπέρασμα ότι είχε «πραγματοποιήσει δραστηριότητες σχετικές με την ανάπτυξη πυρηνικής συσκευής».