Γίγαντας με πήλινα πόδια μοιάζει να είναι το κραταιό Facebook, ύστερα από τις αποκαλύψεις έρευνας της Wall Street Journal, που οδήγησαν στην κατάθεση – καταπέλτη πρώην στελέχους της εταιρείας ενώπιον της Γερουσίας. Το Facebook κατηγορείται ότι ολιγώρησε σκόπιμα να περιορίσει την παραπληροφόρηση και να προστατεύσει τους ανηλίκους στην πλατφόρμα του.
Τα έγγραφα που αντέγραψε και δημοσιοποίησε η Φράνσις Χάουγκεν αφορούν έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από το ίδιο το Facebook και δείχνουν ότι οι επικεφαλής δεν ήταν δυνατόν να αγνοούν τα προβλήματα που δημιουργούσαν οι εφαρμογές τους. Μεταξύ των «δυσλειτουργιών» αυτών ξεχωρίζει η διάδοση ψευδών ειδήσεων, οι επιπτώσεις των εφαρμογών στην ψυχική υγεία των εφήβων, η αξιοποίηση του ψηφιακού δικτύου για «στρατολόγηση» θυμάτων τράφικινγκ. Μέχρι στιγμής ελάχιστα έγγραφα, που αφορούν κυρίως το Instagram, έχουν δημοσιοποιηθεί, παρότι η Χάουγκεν κατέθεσε ότι προώθησε το σύνολο των δεδομένων στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Χρηματαγοράς (SEC). Το Facebook απαντάει ότι τα επίμαχα έγγραφα δεν περιέχουν τίποτα μεμπτό και παρουσιάσθηκαν με παραπλανητικό τρόπο από τη Wall Street Journal.
Σύμφωνα με τους Times της Νέας Υόρκης, η ιστορία του Facebook, όπως αποκαλύπτεται στα έγγραφα, θυμίζει μια γιγάντια μηχανή που συνθλίβει τα πάντα στο πέρασμά της για το κέρδος. Η σειρά άρθρων της Wall Street Journal αποκαλύπτει ότι το Facebook γνώριζε ότι η δημοφιλής μεταξύ εφήβων εφαρμογή Instagram μπορούσε να είναι επιβλαβής για την ψυχική υγεία κοριτσιών και ότι μεγάλος όγκος αντιεμβολιαστικού υλικού διακινείτο μέσω της πλατφόρμας του, χωρίς να κινηθεί για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο. Ο αρθρογράφος των Times δίνει, όμως, άλλη εξήγηση, συγκρίνοντας την καθοδική πορεία του Facebook –όπως αυτή αποτυπώθηκε και με την παγκόσμια βλάβη στις εφαρμογές του στις αρχές της εβδομάδας– με την αργή αλλά αναπόφευκτη παρακμή των αυτοκρατοριών. «Αυτό το είδος της παρακμής δεν είναι αναγκαία εμφανές στον εξωτερικό παρατηρητή. Οσοι βρίσκονται μέσα, όμως, παρατηρούν τα ανησυχητικά σημάδια: εχθρικές στον χρήστη αλλαγές λογισμικού, απρόσμενες μεταβολές προτεραιοτήτων, καχυποψία των στελεχών και σταδιακή απομάκρυνση ταλαντούχων συναδέλφων», λένε οι Times.
Οι Αμερικανοί νομοθέτες, παρότι υπήρξαν πάντα διχασμένοι σε ό,τι αφορά το Facebook και την επιβολή ρυθμιστικών κανόνων, εμφάνισαν ασυνήθιστα ενιαίο μέτωπο κατά τη διάρκεια κατάθεσης της επικεφαλής ασφαλείας του Facebook, Αντιγόνης Ντέιβις στις 30 Σεπτεμβρίου και της Φράνσις Χάουγκεν στις 5 Οκτωβρίου. Κατά τη διάρκεια των καταθέσεων, που αφορούσαν τις επιπτώσεις του Instagram στους εφήβους, οι γερουσιαστές παρουσίασαν σχέδιο νόμου με στόχο την επιβολή σειράς επιπλέον ελέγχων σε κοινωνικά δίκτυα δημοφιλή στους εφήβους.
Υπό το βάρος των επικρίσεων, το Facebook ανακοίνωσε ότι αναστέλλει το αμφιλεγόμενο σχέδιό του για δημιουργία του Instagram Kids, εκδοχή της εφαρμογής απευθυνόμενη σε παιδιά κάτω των 13 ετών, τα οποία δεν έχουν –θεωρητικά– πρόσβαση στο Instagram. Η ανακοίνωση, όμως, αντί να κατευνάσει τα πνεύματα αντιμετωπίσθηκε σαν παραδοχή από μέρους του Facebook ότι οι εφαρμογές του είναι επιβλαβείς για τα παιδιά. Η εταιρεία αντιμετωπίζει ήδη δικαστική έρευνα από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για παραβίαση των κανόνων ανταγωνισμού εξαιτίας της εξαγοράς των εφαρμογών Instagram και WhatsApp. Στην κατάθεσή της η Χάουγκεν υποστήριξε επίσης ότι η εταιρεία υπερέβαλε σκόπιμα τον αριθμό χρηστών της, παραπλανώντας τους επενδυτές. Αυτό μπορεί να ανοίξει νέο δικαστικό μέτωπο κατά του Μαρκ Ζούκερμπεργκ στις ΗΠΑ. Η ειδική επιτροπή για την επίθεση στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου ενδέχεται να καλέσει τη Χάουγκεν, η οποία έχει εκθέσει υπόνοιες για συμμετοχή –ή έστω ανοχή– του Facebook στη διοργάνωση της διαδήλωσης και της επίθεσης των οπαδών του Τραμπ στη Βουλή.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Την ίδια ώρα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανακοίνωσε την πρόθεσή του να καλέσει τη Χάουγκεν να καταθέσει στο Στρασβούργο. «Ο Μαρκ δεν υπακούει σε κανέναν, εκτός από τον ίδιο τον Μαρκ», είπε στην κατάθεσή της και υπογράμμισε –ως μηχανολόγος λογισμικού– τη σημασία που παίζουν οι αλγόριθμοι επιλογής περιεχομένου στις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης του Facebook. Η προεξάρχουσα θέση που δίνεται στα μηνύματα των «σταρ» στο Instagram, χάρη στους νέους αλγόριθμους, χαρακτηρίζεται προβληματική από τους ίδιους τους ερευνητές του Facebook, οι οποίοι εκτιμούν ότι πλήττει αρνητικά την εικόνα που έχουν οι έφηβοι για τον εαυτό τους. Οι αλλαγές που πραγματοποίησε το Facebook στους αλγορίθμους του το 2018 συνέβαλαν από τη μεριά τους στην εξάπλωση των μηνυμάτων μίσους και της παραπληροφόρησης.
Σημαντικό πλήγμα στην αξιοπιστία της εταιρείας του Ζούκερμπεργκ και στη θεμελιώδη αρχή του Facebook, που είναι το «always on» (πάντα σε λειτουργία), επέφερε η παγκόσμια βλάβη των δικτύων της στις 4 Οκτωβρίου. Η απώλεια λειτουργικότητας των εφαρμογών WhatsApp, Messenger, Instagram και Facebook για έξι ώρες, εξαιτίας εσφαλμένης αναβάθμισης διακομιστών, δημιούργησε σοβαρά προβλήματα στα 3,5 δισ. χρήστες, πολλοί από τους οποίους χρησιμοποιούν τις εφαρμογές αυτές για επαγγελματικούς λόγους. Η βλάβη αναμένεται να αποτελέσει ένα ακόμη επιχείρημα κατά της μονοπωλιακής θέσης που κατέχει το Facebook στη διαδικτυακή ζωή.