Τις τελευταίες εβδομάδες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Γερμανός στρατηγός έστειλε τηλεγράφημα στους Αυστριακούς συμμάχους του συνοψίζοντας ως εξής την κατάσταση: «Σοβαρή, αλλά όχι καταστροφική», για να λάβει την απάντηση: «Εδώ καταστροφική, αλλά όχι σοβαρή».
Το ανέκδοτο αυτό απεικονίζει με λίγα λόγια τη διαφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης γύρω από την κατάσταση στην Ουκρανία. Για τον πρόεδρο Μπάιντεν, μια ρωσική εισβολή αποτελεί «σαφή πιθανότητα». Για την Ευρώπη, όχι τόσο. Γερμανός διπλωμάτης εξηγεί: «Οι ΗΠΑ πιστεύουν ότι ο Πούτιν είναι πρόθυμος να εξαπολύσει πόλεμο μεγάλης κλίμακας. Οι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι μπλοφάρει».
Η στάση αυτή είναι αναμενόμενη. Ενας πόλεμος μεγάλης κλίμακας φαντάζει αδιανόητος για τους πολίτες της Δυτικής Ευρώπης. Οι πολλές δεκαετίες ειρήνης στην περιοχή, σε συνδυασμό με την εξάρτηση της ευρωπαϊκής ηπείρου από ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο, κάνουν τους Ευρωπαίους αξιωματούχους να εκτιμούν ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να πραγματοποιήσει τις απειλές της.
Υποβαθμίζει το Κίεβο
Η ευρωπαϊκή τάση για κατευνασμό της Ρωσίας δεν εξηγεί, όμως, γιατί Ουκρανοί αξιωματούχοι, μετά τον αρχικό τους πανικό, υιοθέτησαν την ίδια άποψη. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, υποβάθμισε την περασμένη εβδομάδα την πιθανότητα πολέμου, λέγοντας ότι η κατάσταση είναι «επικίνδυνη, αλλά αμφίσημη». Για μια χώρα που απειλείται από 130.000 Ρώσους στρατιώτες στα σύνορά της, η εκτίμηση αυτή είναι εντυπωσιακή. Τι κρύβεται άραγε πίσω της;
Η απάντηση δεν είναι ότι Ουκρανοί και Ευρωπαίοι μοιράζονται κάποια συμπάθεια προς τον Πούτιν, αλλά ότι φοβούνται την πανουργία του. Ο πόλεμος δεν είναι ο στόχος του Πούτιν, σκέφτονται Ουκρανοί και Ε.Ε. Η απειλή πολέμου, όμως, και η σταδιακή αποσταθεροποίηση της Δύσης βρίσκονται σίγουρα μεταξύ των επιδιώξεων του Κρεμλίνου. Δεύτερη επιδίωξη του Πούτιν είναι η αποκατάσταση του κύρους της Ρωσίας στην ιστορική σφαίρα επιρροής της και όχι στις ασιατικές εκτάσεις της ΕΣΣΔ.
Τα δύο σενάρια
Μια εισβολή στην Ουκρανία θα μπορούσε, όμως, να διασώσει την ευρωπαϊκή γεωστρατηγική τάξη, την οποία ο Πούτιν θέλει να ανατρέψει. Το ΝΑΤΟ δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να απαντήσει δυναμικά, επιδεικνύοντας σπάνια ενότητα. Οξύνοντας την αντιπαράθεση, ο Πούτιν ίσως συσπειρώσει τους αντιπάλους του. Αντίθετα, πολιτική αυτοσυγκράτησης από μέρους του Πούτιν, με ασφυκτική πίεση, αλλά χωρίς εισβολή στα σύνορα, θα μπορούσε να διχάσει τους συμμάχους του ΝΑΤΟ και να οδηγήσει σε παράλυση τη Συμμαχία.
* Ο αρθρογράφος είναι συνεργάτης του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών της Βιέννης.