Πούτιν και Ερντογάν συγγράφουν το εγχειρίδιο του σύγχρονου αναθεωρητισμού και απειλούν τα γειτονικά κράτη και τη Δύση. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν στιγματισμένος από τη βραδιά της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, επιθυμεί να δώσει στη Ρωσία το χαμένο της γόητρο. Συνεχίζει τη Σοβιετική παράδοση της παραπληροφόρησης, με τις φάρμες των ρωσικών trolls, τις οργανωμένες προσπάθειες παρέμβασης στη δημόσια σφαίρα και σε εκλογές δυτικών κρατών, την εξάπλωση της επιρροής του Ρωσικού Πατριαρχείου σε Χριστιανούς Ορθόδοξους ανά τον κόσμο. Εργαλειοποιεί τα Ρωσικά διαβατήρια, τα αυτονομιστικά κινήματα που εξέθρεψε, τις τιμές του αερίου, τις εμπορικές σχέσεις με τα γειτονικά κράτη. Στο αφήγημα της Ρωσικής εξωτερικής πολιτικής «η Ουκρανία είναι ένα κράτος που δεν υπάρχει», όπως δήλωσε ο ίδιος το 2008. Θα έπρεπε να ανήκει αποκλειστικά και μόνο στη σφαίρα συμφερόντων της Ρωσίας, να αποστρέφεται τη Δύση και κάθε τι δυτικό και να συνδράμει τη μητέρα Μόσχα στην προσπάθεια να ξαναγίνει η Ρωσία μεγάλη. Η αναγνώριση των Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ και η προβολή ή και χρήση σκληρής ισχύος είναι η απάντηση στη δυτικόστροφή πορεία διαρκείας της Ουκρανίας.
Ο Ταγίπ Ερντογάν συντηρεί το αφήγημα της Γαλάζιας Πατρίδας και προβάλλει το αίτημα για αποστρατικοποίηση των Ελληνικών νησιών. Εμφορούμενος από το δόγμα του νεο-οθωμανισμού, επιζητεί να καταστήσει την Τουρκία περιφερειακό ηγεμόνα. Έχει εργαλειοποιήσει πρόσφυγες και μετανάστες, ενώ μηχανισμοί της Τουρκικής προπαγάνδας επιδιώκουν να αποδυναμώσουν την εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό με ψευδείς ειδήσεις. Ενοχλημένος από την αναβάθμιση του status Ελλάδας και Κύπρου στην ανατολική Μεσόγειο, ρίχνει γέφυρες στα κράτη της περιοχής με στόχο να ανακόψει τις προσπάθειες εξωτερικής ενδυνάμωσης της χώρας μας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σκληραίνει τη στάση του στο Κυπριακό, καθιστώντας την όποια διαπραγμάτευση για λύση ουσιαστικά ανέφικτη, επιδιώκοντας μια πορεία προς de facto επίλυση. Εμφανίζεται ως προστάτης των απανταχού μουσουλμανικών πληθυσμών και αποστρέφεται, όπως και ο Πούτιν, τη Δύση και τη Δημοκρατία. Παρακολουθώντας τον Πούτιν, το ερώτημα είναι μέχρι που θα φτάσει ο Ερντογάν; Η στάση της Δύσης απέναντι στη Ρωσία και κάθε προσπάθεια αναθεωρητισμού αλλά και η ισχύς της χώρας μας αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για τις εξελίξεις.
Η Ελλάδα έχει μπει σε τροχιά εσωτερικής και εξωτερικής ενδυνάμωσης. Το εξοπλιστικό της πρόγραμμα ενδυναμώνει την αποτρεπτική της ισχύ. Οι ένοπλες δυνάμεις αποδεικνύονται το «βαρύ χαρτί» της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας, όχι μόνο σε επιχειρησιακό, αλλά και σε διπλωματικό επίπεδο. Η εσωτερική ενδυνάμωση είναι απαραίτητο να είναι συνολική, στοχεύοντας και στην οικονομία, το φρόνημα, την εμπιστοσύνη στο κράτος, την εκπαίδευση, την κοινωνική συνοχή. Ας μην ξεχνάμε ότι οι καμπάνιες παραπληροφόρησης βρίσκουν έδαφος σε πολίτες που πιστεύουν ότι είναι περιθωριοποιημένοι από τις οικονομικές και κοινωνικές διεργασίες. Ο κορυφαίος Ρεαλιστής Hans Morgenthau μας υπενθυμίζει ότι: «Κάθε κομμάτι του πληθυσμού που αισθάνεται ότι στερείται μόνιμα τα δικαιώματά του και την πλήρη συμμετοχή στη ζωή του έθνους θα τείνει να έχει χαμηλότερο εθνικό φρόνημα, να είναι λιγότερο «πατριώτικο»…».
Σε ό,τι αφορά στην εξωτερική ενδυνάμωση της χώρας, παρά την εντυπωσιακή πορεία το τελευταίο διάστημα, είναι ανάγκη να είμαστε προσεκτικοί σε τουλάχιστον τρία σημεία. Πρώτον, η συμμετοχή σε μια συμμαχία ή η υπογραφή μίας συμφωνίας δεν λειτουργούν απαραιτήτως αυτόματα, ακόμα και αν αυτό προβλέπεται. Κανένας δεν θα σε βοηθήσει, εάν δεν βοηθήσεις τον εαυτό σου. Είναι απαραίτητο να παράγουμε αξία για τον εαυτό μας και τους άλλους, για να είμαστε υπολογίσιμοι. Δεύτερον, οι συνεργασίες μας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι σημαντικές, αλλά είναι ακόμη στα πρώτα τους βήματα και ως εκ τούτου χαρακτηρίζονται από ρευστότητα, ενώ βρίσκονται στο στόχαστρο της Τουρκίας. Είναι ανάγκη να επιδιώξουμε την αύξηση της αλληλεξάρτησης μεταξύ των κρατών της περιοχής, που θα μας αποφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα. Τρίτον, μπορεί Πούτιν και Ερντογάν να έχουν κοινά, αλλά η Ελλάδα διαφέρει από την Ουκρανία. Η χώρα μας έχει ικανή αποτρεπτική ισχύ και είναι μέλος των Ευρωατλαντικών θεσμών. Διαθέτει, έτσι, μηχανισμούς σκληρής και ήπιας εξισορρόπησης της τουρκικής απειλής που είναι απαραίτητο να βρίσκονται ανά πάσα στιγμή σε εγρήγορση και να χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά.
* Η Ρεβέκκα Παιδή είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας