Παρά την ομόφωνη καταδίκη της Δύσης και την αποφασιστικότητα ΗΠΑ και Ε.Ε. να τιμωρήσουν τη Μόσχα για την εισβολή στην Ουκρανία, ένα θέμα συνεχίζει να διχάζει τους συμμάχους: το σύστημα διακρατικών τραπεζικών συναλλαγών SWIFT.
Η βελγικού σχεδιασμού εφαρμογή ανταλλαγής τραπεζικών μηνυμάτων συνδέει μεταξύ τους 11.000 τραπεζικούς οργανισμούς. Αν η Ρωσία εκδιωχθεί, θα χάσει τη σύνδεσή της με το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ο αποκλεισμός αυτός, όμως, δεν είναι εύκολη υπόθεση και ενέχει σημαντικούς κινδύνους για τρίτες χώρες, πολλές από τις οποίες εξαρτώνται άμεσα από τη ρωσική ενέργεια, τα αγροτικά προϊόντα και άλλες ρωσικές πρώτες ύλες.
Το διεθνές σύστημα SWIFT εγκαινιάσθηκε το 1973, όταν 239 τράπεζες από 15 χώρες επινόησαν μέθοδο αξιόπιστης και γρήγορης διακρατικής μεταφοράς κεφαλαίων. Το SWIFT δεν εισπράττει και δεν διαχειρίζεται χρήματα, αλλά επιτρέπει σε τράπεζες και πιστωτικούς οργανισμούς να ειδοποιούν ο ένας τον άλλον λίγο πριν πραγματοποιηθεί κάποια συναλλαγή.
Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT θα περιόριζε την ικανότητα της χώρας να πραγματοποιεί διεθνείς συναλλαγές, υποχρεώνοντας εισαγωγείς, εξαγωγείς και τράπεζες να βρουν εναλλακτική μέθοδο ενημέρωσης συναλλαγών. Η μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης από τα ρωσικά καύσιμα κάνει πολλούς ηγέτες της Ευρωζώνης να διστάζουν να εγκαταλείψουν το SWIFT.
Την Πέμπτη, η εφημερίδα Financial Times αποκάλυψε ότι ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον ασκούσε ασφυκτικές πιέσεις για τον αποκλεισμό της Ρωσίας από το SWIFT, ενώ ο καγκελάριος της Γερμανίας Ολαφ Σολτς εξέφρασε τη διαφωνία του, επιμένοντας ότι τέτοια πρόβλεψη δεν έπρεπε να προστεθεί στις προτεινόμενες ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Από τη μεριά του, ο πρόεδρος Μπάιντεν επέμεινε ότι η «έξωση» της Ρωσίας από το SWIFT παρέμενε στο τραπέζι, παρά τις διαφωνίες των Ευρωπαίων. ΗΠΑ και Ε.Ε. είχαν διαφωνήσει και κατά το παρελθόν σχετικά με την αξιοποίηση του SWIFT ως μέσου επιβολής κυρώσεων, όταν η κυβέρνηση Τραμπ εξέφρασε το 2018 την πρόθεσή της αυτή για το Ιράν. Τελικά, το ίδιο το SWIFT επέλεξε να δώσει τέλος στη συνεργασία της με το Ιράν, προκειμένου να μη βρεθεί να παραβιάζει τις διεθνείς κυρώσεις κατά της Τεχεράνης.
Το διατραπεζικό σύστημα πληρωμών είναι αναγκαίο για τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ δυτικών κρατών.
Παράπλευροι κίνδυνοι
Ειδικοί των οικονομικών κυρώσεων, όμως, εξηγούν ότι το σύστημα SWIFT και τα οικονομικά του οφέλη δεν είναι τόσο σημαντικά για τον τραπεζικό τομέα της Ρωσίας. Αντίθετα, η έξωση της Ρωσίας θα οδηγούσε το Κρεμλίνο σε αναζήτηση εναλλακτικής μεθόδου συμμετοχής στη διεθνή οικονομία, που θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη σύσφιγξη των δεσμών με την Κίνα ή την ανάπτυξη ψηφιακού νομίσματος.
Η αναλύτρια του ινστιτούτου CNAS, Εμιλι Κίλκρις, υποστηρίζει ότι ο αποκλεισμός της Ρωσίας θα οδηγούσε σε επιτάχυνση της ανάπτυξης ρωσικού συστήματος διατραπεζικών επικοινωνιών. «Το μακροπρόθεσμο ερώτημα αφορά το εάν η έξωση της Ρωσίας συμφέρει τη Δύση ή εάν δημιουργεί κίνητρα για παραβίαση κυρώσεων», λέει η Κίλκρις. Ο νομικός Μάικλ Πάρκερ λέει ότι ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT θα οδηγήσει στην ανάπτυξη εναλλακτικών μεθόδων διατραπεζικής επικοινωνίας. Αποτελεσματικότερο πρώτο βήμα θα ήταν η επιβολή τραπεζικών κυρώσεων, όπως αυτές που εξήγγειλε ο πρόεδρος Μπάιντεν την Πέμπτη.
Οι κυρώσεις Μπάιντεν
Ο πρόεδρος Μπάιντεν, αν και απέφυγε να ζητήσει τον αποκλεισμό της Ρωσίας από το SWIFT, ανακοίνωσε σειρά κυρώσεων με στόχο προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, όπως ημιαγωγούς, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, συστήματα λέιζερ και τηλεπικοινωνιακό υλικό. Τα μέτρα αυτά θα δώσουν τέλος στις απευθείας εξαγωγές αμερικανικών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας στη Ρωσία. Περιορισμοί θα επιβληθούν επίσης και σε προϊόντα που αν και κατασκευάζονται εκτός των ΗΠΑ, αξιοποιούν αμερικανικά ανταλλακτικά ή τεχνολογία.
Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, τα ηλεκτρικά είδη και τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας οικιακής χρήσης, όπως πλυντήρια, ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και κινητά τηλέφωνα δεν θα περιλαμβάνονται στις προγραμματισμένες κυρώσεις κατά της Ρωσίας.