Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει προκαλέσει ένα παγκόσμιο σοκ που μπορεί να συγκριθεί μόνο με τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Η ασφάλεια σε πολιτικό, στρατηγικό, επιχειρησιακό και επιστημονικό επίπεδο άλλαξε για μία ακόμη φορά. Σήμερα, βλέπουμε περισσότερες ομοιότητες με την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, παρά με την περίοδο των ασύμμετρων απειλών, όπως μπορεί να χαρακτηριστεί η φάση της ασφάλειας μετά το 2001.
Η τυπολογία της διεθνούς ασφάλειας στον 21ο αιώνα μπορεί να συνοψιστεί στο τετράπτυχο:
α) μη κρατικοί δρώντες ως απειλές (π.χ. τρομοκρατικές οργανώσεις)
β) υποχώρηση της στρατιωτικής ισχύος
γ) ενδοκρατικές συγκρούσεις και
δ) διακρατική συνεργασία και όχι ανταγωνισμός
Η εισβολή στην Ουκρανία ανέτρεψε πλήρως αυτή τη συνθήκη. Η απειλή και η εισβολή ήρθε από ένα κράτος, η στρατιωτική ισχύς είναι η κυρίαρχη παράμετρος αυτή της διακρατικής σύγκρουσης, ενώ ο ανταγωνισμός Δύσης και Ρωσίας διαμορφώνει τις ισορροπίες στο διεθνές σύστημα.
Ένα βασικό συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί είναι το γεγονός πως η παγκόσμια πολιτική για την ασφάλεια, αλλά και οι επιμέρους εθνικές πολιτικές, αλλάζουν μετά από μία μεγάλη κρίση. Το εξοπλιστικό πρόγραμμα της Γερμανίας, το ενδιαφέρον της Φινλανδίας και της Σουηδίας για το ΝΑΤΟ είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα για το πώς έχει διαμορφωθεί η αίσθηση της απειλής για τα ευρωπαϊκά κράτη σήμερα.
Είναι όμως πρόωρο να υποστηρίξουμε πως γυρίσαμε πίσω στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου ή πολύ περισσότερο στην εποχή των παγκοσμίων πολέμων. Σαφώς και η εισβολή στην Ουκρανία αναδεικνύει τη διάσταση της στρατιωτικής απειλής, ειδικά όταν αυτή εμπεριέχει και τη δυνατότητα χρήσης πυρηνικών όπλων, ως σημαντικότερη απειλή για την ευρωπαϊκή και την διεθνή ασφάλεια. Αυτός όμως δεν σημαίνει πως το πολιτικό και επιστημονικό σχήμα των ασύμμετρων απειλών ενταφιάστηκε στα πεδία μαχών της Ουκρανίας.
Drones, κυβερνοεπιθέσεις, μισθοφόροι, εθελοντές ξένοι μαχητές, παραπληροφόρηση και social media είναι μόνο μερικές από τις διαστάσεις του πολέμου στην Ουκρανία που αναδεικνύουν πως οι ασύμμετρες απειλές είναι ακόμη εδώ. Ακόμη και οι Anonymous έχουν εμπλακεί, πραγματοποιώντας κυβερνοεπιθέσεις στη Ρωσία. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε πως η εισβολή της Ρωσίας είναι συνέχεια των υβριδικών επιθέσεων του 2014, το περίφημο δόγμα Γκερασίμοφ.
Ακόμη και ο διακρατικός πόλεμος έχει αλλάξει. Ζούμε την περίοδο των υβριδικών πολέμων και επιχειρήσεων, οι οποίες μπορούν να πάρουν πολλές μορφές. Επί της ουσίας, είναι η επιτομή των ασύμμετρων απειλών. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε πως είναι μία μετα- νεωτερική κατάσταση ανασφάλειας. Πρέπει να τονιστεί πως τόσο το ΝΑΤΟ, όσο και η Ε.Ε. είχαν αναδείξει την απειλή των υβριδικών επιχειρήσεων ως σημαντική. Μία απειλή που κινείται στο γκρίζο πεδίο και μπορεί να προέρχεται από κρατικούς, αλλά και μη κρατικούς δρώντες. Είχαν και έχουν όμως ακόμη δυσκολία στον αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης. Οι δημοκρατίες δεν λειτουργούν σε γκρίζες ζώνες, πρέπει όμως να συνδυάσουν τη σκληρή με την ήπια ισχύ.
Ο κ. Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι Δρ. Ευρωπαϊκής ασφάλειας και νέων απειλών, ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ.