Η Γερμανία είναι μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές δυνάμεις του κόσμου. Το 2019 εισήγαγε προϊόντα αξίας 1,2 τρισ. δολαρίων από όλο τον πλανήτη. Ποσοστό μόλις 2% προερχόταν από τη Ρωσία. Η Ρωσική Ομοσπονδία, με πληθυσμό 144 εκατομμυρίων κατοίκων, έχει λίγο μεγαλύτερη εμπορική σημασία από την Ιρλανδία –πληθυσμός 6 εκατομμύρια– για τη γερμανική οικονομία. Τα στοιχεία αυτά μας λένε ότι η γερμανική οικονομία δεν θα έπρεπε να κλυδωνιστεί από την ουκρανική κρίση.
Δυστυχώς, όμως, η Ρωσία είναι ο σημαντικότερος εξαγωγέας φυσικού αερίου στη Γερμανία, αγαθό το οποίο δύσκολα μπορεί να υποκατασταθεί. Το σύνολο σχεδόν της γερμανικής κατανάλωσης φυσικού αερίου εισάγεται μέσω αγωγών, με ποσοστό 55% να προέρχεται από τη Ρωσία.
Η κατάσταση αυτή δεν έπρεπε να έχει γίνει πραγματικότητα. Αλλεπάλληλες αμερικανικές κυβερνήσεις, από την εποχή του Ρόναλντ Ρέιγκαν και ένθεν, προειδοποίησαν τη Γερμανία προκειμένου να μην είναι τόσο εξαρτημένη από ένα δεσποτικό καθεστώς. Την ώρα που τα δημοκρατικά κράτη επιβάλλουν ευρύ φάσμα εμπορικών και οικονομικών τιμωρητικών μέτρων κατά του καθεστώτος Πούτιν, οι περιορισμοί στην πώληση ρωσικού φυσικού αερίου παραμένουν απόντες από τον κατάλογο κυρώσεων. Τα ρωσικά εγκλήματα πολέμου –και η απρόσμενα αναποτελεσματική εμφάνιση του ρωσικού στρατού στο πεδίο της μάχης– οδήγησαν σε ριζική αναθεώρηση της πολιτικής της Δύσης. Πριν από τρεις εβδομάδες, η ιδέα ότι Γερμανοί πολιτικοί θα ήταν πρόθυμοι να προκαλέσουν εκτεταμένο οικονομικό πόνο στους πολίτες τους, σε απάντηση της ρωσικής εισβολής, θα ακουγόταν αδιανόητη. Σήμερα, η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από το εάν και σε ποιο βαθμό μπορεί η Γερμανία να απεξαρτηθεί από το ρωσικό αέριο.
Απαιτεί μείωση 30%
Μια μικρή μείωση στην κατανάλωση αερίου δεν θα είναι πολύ δύσκολη. Ακριβώς εξαιτίας της χαμηλής τιμής του αερίου, μέρος του όγκου του διοχετεύεται σε λιγότερο σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες. Ακόμη και μικρή αύξηση της τιμής θα αποθάρρυνε τη σπατάλη του. Τα πράγματα, ωστόσο, είναι διαφορετικά σε ό,τι αφορά τις μεγάλες εμπορικές συναλλαγές αερίου. Νέα μελέτη Γερμανών οικονομολόγων εκτιμά πως η παύση των ρωσικών εισαγωγών αερίου θα απαιτήσει μείωση της κατανάλωσης στη Γερμανία κατά 30%. Ενα τέτοιο δραστικό ποσοστό μείωσης δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σε μικρό χρονικό διάστημα και θα απαιτήσει σοβαρές θυσίες από τη γερμανική βιομηχανία και τους καταναλωτές.
Οι Γερμανοί οικονομολόγοι εστιάζουν στο οικονομικό φαινόμενο της «ελαστικότητας της υποκατάστασης», που υπολογίζει πόσο υποχωρεί η ζήτηση για φυσικό αέριο για κάθε αύξηση της τιμής του κατά 1%. Αν η ελαστικότητα αυτή είναι χαμηλή, ο αριθμός Γερμανών που θα είναι πρόθυμοι να πληρώσουν για λίγο παραπάνω βενζίνη είναι μεγάλος, επιτρέποντάς μας να υποθέσουμε ότι το οικονομικό κόστος περαιτέρω μειώσεων στην κατανάλωση θα είναι και αυτό μεγάλο. Δυστυχώς, οι εμπειρικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι η ελαστικότητα της υποκατάστασης του φυσικού αερίου είναι χαμηλή, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Δεν είναι, όμως, μηδενική. Δεδομένων των υψηλών τιμών καυσίμων, τα νοικοκυριά θα χαμηλώσουν τους θερμοστάτες των θερμαντικών τους σωμάτων, οι καταναλωτές θα πάψουν να αγοράζουν προϊόντα που απαιτούν μεγάλη δαπάνη αερίου και ούτω καθεξής.
Πρότυπο ελαστικότητας
Το πρότυπο της ελαστικότητας σημαίνει ότι η τιμή του φυσικού αερίου θα πρέπει να αυξηθεί κατά 600% για να περιορισθεί η ζήτηση κατά 30%. Ακόμη και σύμφωνα με τα πιο απαισιόδοξα σενάρια, η Γερμανία θα μπορούσε να στερηθεί το ρωσικό φυσικό αέριο, επειδή το Βερολίνο δαπανά τόσο λίγα για την εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου. Το κόστος θα ήταν ωστόσο δυσβάστακτο. Το εισόδημα των Γερμανών θα υποχωρούσε κατά 2%, ποσοστό ανάλογο με εκείνο μιας μέτριας οικονομικής ύφεσης. Δεν θα πρόκειται για το τέλος του κόσμου.