Για τον λαό της Ουκρανίας, η ρωσική εισβολή είναι ένας ζωντανός εφιάλτης και μια ανθρωπιστική καταστροφή τρομακτικής κλίμακας. Αλλά ο πόλεμος γίνεται επίσης γρήγορα ένα ζήτημα ζωής ή θανάτου για τους ευάλωτους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Ολοι έχουμε δει την τραγωδία να εκτυλίσσεται στο εσωτερικό της Ουκρανίας: πόλεις ισοπεδωμένες, άνθρωποι που υποφέρουν και πεθαίνουν στα σπίτια τους και στους δρόμους, η ταχύτερη κρίση εκτοπισμού στην Ευρώπη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά πέρα από τα σύνορα της Ουκρανίας, πολύ πέρα από τα φώτα της δημοσιότητας, ο πόλεμος έχει εξαπολύσει μια σιωπηλή επίθεση στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Αυτή η κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει έως και 1,7 δισεκατομμύριο ανθρώπους –πάνω από το ένα πέμπτο της ανθρωπότητας– στη φτώχεια, στην εξαθλίωση και στην πείνα σε κλίμακα που δεν έχουμε δει εδώ και δεκαετίες.
Η Ουκρανία και η Ρωσική Ομοσπονδία παρέχουν το 30% του παγκόσμιου σιταριού και κριθαριού, το ένα πέμπτο του αραβοσίτου και πάνω από το ήμισυ του ηλιελαίου. Τα δημητριακά τους τρέφουν τους φτωχότερους και πιο ευάλωτους ανθρώπους, παρέχοντας περισσότερο από το ένα τρίτο του σιταριού που εισάγεται από 45 αφρικανικές και λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.
Ταυτόχρονα, η Ρωσία είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας φυσικού αερίου στον κόσμο και ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου. Αλλά ο πόλεμος εμποδίζει τους αγρότες να φροντίζουν τις καλλιέργειές τους, ενώ κλείνει τα λιμάνια, τερματίζοντας τις εξαγωγές σιτηρών, διαταράσσοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού και στέλνοντας τις τιμές στα ύψη.
Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες εξακολουθούν να αγωνίζονται να ανακάμψουν από τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19, σε συνδυασμό με ιστορικά βάρη χρέους και αυξανόμενο πληθωρισμό. Από τις αρχές του 2022, οι τιμές του σιταριού και του αραβοσίτου έχουν αυξηθεί κατά 30%. Οι τιμές του πετρελαίου Brent έχουν αυξηθεί πάνω από 60% τον τελευταίο χρόνο, ενώ οι τιμές φυσικού αερίου και λιπασμάτων έχουν υπερδιπλασιαστεί.
Οι ίδιες οι σωτήριες επιχειρήσεις των Ηνωμένων Εθνών βρίσκονται υπό σοβαρή πίεση. Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP) προειδοποίησε ότι αντιμετωπίζει την αβάσταχτη επιλογή να πάρει από τους πεινασμένους για να ταΐσει τους υποσιτισμένους. Τα Ηνωμένα Εθνη χρειάζονται επειγόντως 8 δισεκατομμύρια δολάρια για να στηρίξουν τις επιχειρήσεις τους στην Υεμένη, στο Τσαντ και στον Νίγηρα.
Μερικές χώρες ήδη ολισθαίνουν από την ευπάθεια στην κρίση και στις σοβαρές κοινωνικές αναταραχές. Και γνωρίζουμε ότι οι ρίζες πολλών συγκρούσεων βρίσκονται στη φτώχεια, στην ανισότητα, στην υπανάπτυξη και στην απελπισία. Ωστόσο, ενώ μεγάλο μέρος του κόσμου έχει προσφέρει αλληλεγγύη στον λαό της Ουκρανίας, δεν υπάρχει κανένα σημάδι παρόμοιας στήριξης για το άλλο 1,7 δισεκατομμύριο πιθανά θύματα αυτού του πολέμου. Εχουμε ένα σαφές ηθικό καθήκον να τους υποστηρίξουμε, παντού.
Η Παγκόσμια Ομάδα Αντιμετώπισης Κρίσεων για τα Τρόφιμα, την Ενέργεια και τη Χρηματοδότηση, που συγκρότησα τον περασμένο μήνα, αποσκοπεί στην ανάπτυξη συντονισμένων λύσεων σε αυτές τις αλληλένδετες κρίσεις σε συνεργασία με κυβερνήσεις, διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και άλλους βασικούς εταίρους. Ευχαριστώ τους ηγέτες σε όλους τους τομείς που υποστηρίζουν αυτήν την πρωτοβουλία.
Αυτή η κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει έως και 1,7 δισ. ανθρώπους στη φτώχεια, στην εξαθλίωση και στην πείνα σε κλίμακα που δεν έχουμε δει εδώ και δεκαετίες.
Οσον αφορά τα τρόφιμα, παροτρύνουμε όλες τις χώρες να διατηρήσουν ανοικτές τις αγορές, να αντισταθούν στη συσσώρευση και στους αδικαιολόγητους και περιττούς εξαγωγικούς περιορισμούς και να διαθέσουν αποθέματα σε χώρες με τον υψηλότερο κίνδυνο πείνας και λιμού. Δεν είναι ώρα για προστατευτισμό. Αν δράσουμε από κοινού, υπάρχουν αρκετά τρόφιμα ώστε κάθε χώρα να ξεπεράσει αυτή την κρίση. Οι ανθρωπιστικές εκκλήσεις πρέπει να χρηματοδοτούνται πλήρως, μεταξύ άλλων και για το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε άνθρωποι να λιμοκτονούν στον 21ο αιώνα.
Οσον αφορά την ενέργεια, η χρήση στρατηγικών αποθεμάτων και πρόσθετων αποθεμάτων θα μπορούσε να συμβάλει βραχυπρόθεσμα στην άμβλυνση αυτής της ενεργειακής κρίσης. Ωστόσο, η μόνη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη λύση είναι η επιτάχυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που δεν επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις της αγοράς. Αυτό θα επιτρέψει την προοδευτική σταδιακή κατάργηση του άνθρακα και όλων των άλλων ορυκτών καυσίμων.
Οσον αφορά τη χρηματοδότηση, το G20 και τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να τεθούν σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Πρέπει να βρουν τρόπους να αυξήσουν τη ρευστότητα και τον δημοσιονομικό χώρο, έτσι ώστε οι κυβερνήσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες να μπορούν να επενδύσουν στους φτωχότερους και πιο ευάλωτους, καθώς και στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό θα πρέπει να αποτελέσει το πρώτο βήμα προς βαθιές μεταρρυθμίσεις στο άδικο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα, που κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους.
Η κοινωνική προστασία, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς μετρητών, θα είναι ουσιαστικής σημασίας για τη στήριξη απελπισμένων οικογενειών κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης. Ωστόσο, πολλές αναπτυσσόμενες χώρες με μεγάλα εξωτερικά χρέη δεν διαθέτουν τη ρευστότητα για να παράσχουν αυτά τα δίχτυα προστασίας. Δεν μπορούμε απλά να κοιτάμε, καθώς αναγκάζονται να επιλέξουν μεταξύ της επένδυσης στους λαούς τους και της εξυπηρέτησης του χρέους τους.
Η μόνη μόνιμη λύση στον πόλεμο στην Ουκρανία και στην επίθεσή του στους φτωχότερους και πιο ευάλωτους ανθρώπους στον κόσμο είναι η ειρήνη.
Καθώς τα Ηνωμένα Εθνη εργάζονται για να υποστηρίξουν τα αθώα θύματα αυτού του πολέμου –τόσο εντός όσο και εκτός της Ουκρανίας–, καλούμε την παγκόσμια κοινότητα να μιλήσει με ενιαία φωνή και να υποστηρίξει την έκκλησή μας για ειρήνη.
Αυτός ο πόλεμος πρέπει να τελειώσει. Τώρα.
* O κ. Αντόνιο Γκουτέρες είναι γενικός γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.