Πέθανε η μεγάλη βασίλισσα. Η μεγαλύτερη βασίλισσα στην χιλιόχρονη ιστορία της χώρας της, ιστορίας με τόσους βασιλείς και με τόσες βασίλισσες.
Γυναίκες οι τρεις μεγαλύτεροι άγγλοι μονάρχες: η Ελισάβετ Α΄, η Βικτωρία και η μόλις θανούσα. Οι δύο συνονόματες λόγω της προσωπικής τους αξίας, η άλλη λόγω συγκυριών και περιστάσεων. Όμως τόσον η Ελισάβετ Α΄, ηγέτις μιας ραγδαία ανερχόμενης και εισέτι κάπως αυθάδους δύναμης, όσο και η Βικτωρία, βασίλισσα μιας παντοδύναμης αυτοκρατορίας στην οποία ο ήλιος δεν έδυε ποτέ και η οποία βασίλεψε σε χρόνια ομαλά, αναντίρρητης σχεδόν ακμής των μοναρχιών, δεν έδωσαν το όνομά τους παρά μόνον στην «εποχή» της βασιλείας τους. Δεν ήταν λίγο. Η Ελισάβετ Β΄ πέτυχε κάτι το πολύ περισσότερο: να ταυτιστεί με την ίδια την χώρα της: πέτυχε να γίνει η ίδια η Αγγλία. Τούτο δε μέσα από δεκαετίες συνθέμελων ανατροπών, τα κύματα των οποίων λες και δεν έθιγαν την εύθραυστη αυτή γυναίκα με το φωτεινό χαμόγελο και ένα είδος σεμνής, κοριτσιού αλλοτινής εποχής, αμηχανίας στην κίνηση -τα τελευταία χρόνια δε με απέραντη γλύκα στο βλέμμα – που έμεινε όρθια, σχεδόν ακίνητη, σύμβολο διαθεσιμότητας και προσφοράς, ενσαρκώνοντας την μοναρχία σε ό, τι έχει καλύτερο: την σταθερότητα έναντι πάσης αντιξοότητας, την συνέχιση της παράδοσης, ήτοι την τόσο πολύτιμη, χωρίς ρήξεις και ασυνέχειες, σύνδεση του χθες με το αύριο, και κυρίως την κενωτική προσέγγιση της εξουσίας, μέσα από ζωή προσφοράς και εθελοθυσίας, που προϋποθέτει εκ μέρους του ηγεμόνα ένα πλήρες άδειασμα του εγώ, ώστε μέσα του να χωρέσει τον λαό του. Αυτό άλλωστε είναι το βαθύτερο νόημα της στέψης.
Σε μια εποχή πλαστικών ανθρώπων και χειρονομούντων πλαστικών ηγετών, σε μια εποχή υπερεκχειλίζουσας χυδαιότητας, βίας, κυνισμού και ιδιοτέλειας, η Ελισάβετ ενσάρκωνε την ήρεμη δύναμη, την μητρική φιγούρα υπεράνω του ρηχού κι εφήμερου σάλου της πολιτικής, τον υπήνεμο λιμένα πηγή παρηγοριάς και δύναμης, την θρησκευτική υπακοή στους θεσμούς, την υποταγή στο καθήκον άχρι θανάτου: δύο μόλις ημέρες προτού κλείσει για πάντα τα μάτια της έχρισε την 15η πρωθυπουργό της. Την περίμενε όρθια, δίπλα στο τζάκι: το μελανιασμένο από τους ορούς χέρι της φανέρωνε πως η 96χρονη γυναίκα επιστράτευσε τις ύστατες δυνάμεις της για να φέρει εις πέρας την τελευταία λειτουργία της εβδομηκονταετούς βασιλείας της (*). Περίμενε ήσυχα το τέλος στην Σκωτία, θέλοντας να αυξήσει ακόμη και με τον θάνατό της την συνοχή του Ηνωμένου Βασιλείου, στην υπηρεσία του οποίου ήδη από τα χρόνια της εφηβείας της είχε αφιερώσει και αναλώσει την ζωή της.
Είναι τόσο σπάνιο να έχει κανείς για κάποιον να πλέξει μόνον εγκώμια, υποκλινόμενος μπροστά του όταν αυτός φύγει από την ζωή, με συντριβή και σεβασμό απέραντο! Να τον πενθεί το έθνος του σύσσωμο και ολοκληρωτικά. Κι ο θάνατός του ταυτόχρονα να συγκλονίζει την οικουμένη. Διότι, είναι σαφές – το βλέπουμε άλλωστε – πως τόσον η ζωή όσο και ο θάνατος ενός δημοσίου ανθρώπου τέτοιας ψυχικής και πνευματικής περιωπής, δεν αφορά μόνον την χώρα και τον λαό του. Είναι υπόδειγμα και πρότυπο πανανθρώπινο. Αθόρυβα, αλλά όχι χωρίς τεράστιο κόπο αυτοσυγκράτησης και αυτοπειθαρχίας, η Ελισάβετ κέρδισε βήμα το βήμα την θέση ενός από τους πιο σημαντικούς συγχρόνους μας. Και δεν μπορούμε παρά να μακαρίσουμε την χώρα και τον λαό που επέτρεψαν κάτι τέτοιο να συμβεί για χάρη όλων μας. Κάτι το τόσο μεγάλο.
Μέσω του συζύγου της Φιλίππου, γιού του Ανδρέα, τριτότοκου γιού των βασιλέων των Ελλήνων Γεωργίου Α΄ και Όλγας, μέσω των στενών δυναστικών δεσμών με την ελληνική βασιλική οικογένεια που ανανεώνονταν και ενισχύονταν σχεδόν σε κάθε γενιά, μέσω τέλος της ιδιαίτερης σχέσης της Αγγλίας με την Ελλάδα από καταβολής του ελληνικού κράτους (* *), η Ελλάδα για την Ελισάβετ δεν ήταν αδιάφορη. Επισκέφθηκε ωστόσο την χώρα μας μία μοναδική φορά, όταν ακόμη ήταν διάδοχος του θρόνου: από το πρωί της 6ης έως το βράδυ της 11ης Δεκεμβρίου 1950. Στα κατοπινά χρόνια το Κυπριακό, όπου οι δύο χώρες βρέθηκαν αντιμέτωπες, δεν ευνόησε τις περαιτέρω επαφές, παρ’ όλο που ο Φίλιππος ανεπίσημα επισκεπτόταν συχνά την Ελλάδα, όπου κατοικούσε η μητέρα του πριγκίπισσα Αλίκη. Η ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960, έδωσε την δυνατότητα της πρώτης επίσημης επίσκεψης: εκείνης του ελληνικού βασιλικού ζεύγους στην Αγγλία το καλοκαίρι του 1963, επίσκεψη της οποίας η εν συνεχεία πολιτικά ταραγμένη περίοδος δεν επέτρεψε την ανταπόδοση. Επί μακρόν και τελικώς για πάντα.
Η Μεγάλη Βρετανία έχει τώρα τον νέο βασιλέα της: τον Κάρολο Γ΄. Ανέρχεται στον θρόνο σε περίοδο εξαιρετικά δύσκολη για την χώρα του, αλλά και για τον κόσμο ολόκληρο. Άνθρωπος μεγάλης ευαισθησίας, απολύτως αφοσιωμένος στον αγώνα της διάσωσης του πλανήτη, αλλά και της μη απάλειψης από τον κόσμο της ομορφιάς, ζήτημα μέγιστο, βέβαιο είναι πως θα προσφέρει πολλά στην χώρα του, πέραν των όσων έχει ήδη κάμει. Είναι επίσης βαθιά συνδεδεμένος με την Ελλάδα. Ας του ευχηθούμε καλή βασιλεία!
* Δεν μπορούμε να μην ανασύρουμε από το δικό μας παρελθόν την ελληνική αντιστοιχία: όταν ο βασιλεύς Παύλος προτού υποβληθεί σε κρίσιμη εγχείριση, ανέμενε πρώτα να ορκίσει την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου, νικήτρια στις εκλογές, πράξη που κατά τον ίδιο αισίως τερμάτιζε περίοδο μακράς πολιτικής ανωμαλίας. Καθώς οι δυνάμεις του δεν επέτρεπαν την κάθοδο στο ανάκτορο των Αθηνών, η ορκωμοσία πραγματοποιήθηκε στο Τατόι στις 19 Φεβρουαρίου 1964. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις των παρόντων, ο Παύλος ήταν πεδιλνός και δια της βίας στεκόταν όρθιος. Εγχειρίστηκε δύο ημέρες αργότερα. Πέθανε στις 6 Μαρτίου. Η Ελλάδα τον πένθησε, όπως σήμερα η Μ. Βρετανία πενθεί την Ελισάβετ: σαν μια οικογένεια που έχασε τον αρχηγό της.
** Βλέπε: Κώστας Μ. Σταματόπουλος, «Η περίπλοκη σχέση με την Ελλάδα», στο αφιέρωμα της «Καθημερινής» «Ελισάβετ, 70 χρόνια βασίλισσα», σελ. 82-95.