Η βασιλεία και η κατάργησή της, ως γνωστόν, αποτέλεσε κομβικό θέμα για το πέρασμα από τον προνεωτερικό στον νεωτερικό κόσμο. Σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία αυτό το πέρασμα έγινε χωρίς την κατάργηση αλλά την ανατοποθέτηση της βασιλείας σε ένα θρόνο χωρίς εξουσίες και μόνο συμβολική ισχύ εθνικής ενότητας και συνέχειας. Η βασίλισσα Ελισάβετ ένα τέτοιο ρόλο κληρονόμησε. Εξαιτίας της μακρόχρονης βασιλείας της, έγινε επίσης ένα σύμβολο σταθερής αναφοράς τόσο στη Μεγάλη Βρετανία, που έπαψε να είναι όσο μεγάλη ήταν όταν ανέλαβε τα καθήκοντά της, όσο και διεθνώς σε μια εποχή που σφραγίστηκε από τεράστιες αλλαγές και μεγάλη ρευστότητα όσον αφορά αξίες, πίστεις, πολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις.
Η βασίλισσα Ελισάβετ κατάφερε να ενσαρκώσει ένα σταθερό σημείο αναφοράς παρά το γεγονός ότι η ίδια και η βασιλική οικογένεια μπήκαν στην εποχή της ρευστότητας και επηρεάστηκαν από αυτή. Η τηλεοπτική σειρά «The Crown» του Netflix στηρίζει την επιτυχία της σε σημαντικό βαθμό στο ότι καταφέρνει να αφηγηθεί την ιστορία ενός απαρχαιωμένου και «διακοσμητικού» θεσμού, ο οποίος, από τη μια πλευρά, παρακολουθεί τις εθνικές και παγκόσμιες εξελίξεις του 20ού αιώνα με ελάχιστα περιθώρια επιρροής και, από την άλλη, επηρεάζεται διαρκώς και έντονα από όσα συμβαίνουν στον γύρω κόσμο, έξω από το παλάτι. Αγαπημένο θέμα της ταμπλόιντ δημοσιογραφίας και, ειδικά μετά τον θάνατο της πριγκίπισσας Νταϊάνα, πολλών ταινιών και ντοκιμαντέρ, η βασιλεία της Ελισάβετ μπαίνει στο μικροσκόπιο και αναδεικνύονται όλες οι εντάσεις εντός της βασιλικής οικογένειας που η ίδια προσπάθησε να διαχειριστεί ή να κρύψει (όπως βλέπουμε στην ταινία «The Queen»).
Οπως δείχνει και το «The Crown», η βασιλική οικογένεια και τα διάφορα μέλη της επιχειρούν να «εκσυγχρονίσουν» έναν θεσμό που δεν μπορεί να εκσυγχρονιστεί γιατί τότε θα αυτοκαταργηθεί. Η Ελισάβετ γίνεται μια τραγική ηρωίδα που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις δυνάμεις των μοντέρνων επιθυμιών και ιδεών και ενός υπερβατικού-συλλογικού καθήκοντος. Γνωρίζει ότι ο ιδιωτικός βίος της βασιλικής οικογένειας είναι αναγκαστικά δημόσιος και επιχειρεί να κάνει και τους γύρω της να το συνειδητοποιήσουν άλλοτε ήπια άλλοτε πιο δυναμικά. Η Ελισάβετ προσπαθεί να μη γίνει ο θεσμός της βασιλείας υποχείριο της μεταμοντέρνας εποχής της διασημότητας, αλλά δεν το καταφέρνει απολύτως. Αλλωστε και η ίδια γίνεται εικονικό σύμβολο ενός συντηρητικού θεσμού και μιας αποδυναμωμένης αλλά ευγενούς γυναικείας εξουσίας. Η ίδια άλλωστε δίνει το 1953 στην τηλεόραση τη δυνατότητα να αναμεταδώσει τη στέψη της και τη μεταμορφώνει στο πρώτο μεγάλο διεθνές «media event».
Προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις δυνάμεις των μοντέρνων επιθυμιών και ιδεών και ενός υπερβατικού- συλλογικού καθήκοντος.
Εντούτοις, η φυσιογνωμία της Ελισάβετ θα μείνει ταυτόσημη με την προσπάθεια να διατηρήσει την αίγλη ενός ξεχωριστού συμβόλου, ενώ το άμεσο περιβάλλον της παρασύρεται λιγότερο ή περισσότερο σε όλα τα προβλήματα και πάθη του «καθημερινού λαού», που άλλωστε είναι και ο πιο πιστός οπαδός της βασιλείας της. Ο Θεός μπορεί να έσωσε τη βασίλισσα κατά τον γνωστό στίχο του βρετανικού ύμνου, δεν είναι καθόλου σίγουρο όμως ότι θα διασώσει τον βασιλικό θεσμό από τη βασική πια απειλή του, που είναι κυρίως η απόλυτη ταύτισή του με τους φανατικούς θαυμαστές του. Ο εκπεσμός του δηλαδή σε ένα ακόμη μικροβασίλειο των celebrities.
* Ο κ. Βασίλης Βαμβακάς είναι αναπληρωτής καθηγητής της Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίαςστο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.