Η περασμένη εβδομάδα έφερε ανατροπή σκηνικού στον πόλεμο της Ουκρανίας, που κοντεύει να συμπληρώσει επτά μήνες. Από τις αρχές Ιουνίου, οπότε τα ρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν δύο σημαντικές πόλεις, το Σεβεροντονέτσκ και το Λισιτσάνσκ, ολοκληρώνοντας τον έλεγχο της ανατολικής επαρχίας Λουγκάνσκ, η κατάσταση σε όλα τα ενεργά μέτωπα ήταν λίγο-πολύ στάσιμη και το επικρατέστερο σενάριο των διεθνών αναλυτών ήταν ένας μακρύς και αβέβαιος πόλεμος φθοράς. Ωστόσο στο διάστημα του Σαββατοκύριακου, οι ουκρανικές δυνάμεις εκδίωξαν, σε μια αστραπιαία αντεπίθεση, τους εισβολείς από το μεγαλύτερο μέρος της βορειοανατολικής επαρχίας Χάρκοβο και συνέχισαν να προωθούνται τις επόμενες ημέρες, απειλώντας να προελάσουν σε επόμενο χρόνο στο Ντονμπάς, βιομηχανική καρδιά της χώρας, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας συνεχίζει να κατέχεται από τους Ρώσους και τους εγχώριους συμμάχους τους.
Το ρωσικό υπουργείο Aμυνας προσπάθησε να γλυκάνει το πικρό χάπι, κάνοντας λόγο για συντεταγμένη αναδιάταξη δυνάμεων, με στόχο να ενισχυθεί η εκστρατεία για τον έλεγχο ολόκληρου του Ντονμπάς, που αποτελεί τον διακηρυγμένο βασικό στόχο της εισβολής. Το πίστεψαν μόνον όσοι ήθελαν σώνει και καλά να το πιστέψουν. Ρεπορτάζ διεθνών μέσων ενημέρωσης κατέγραψαν εικόνες άτακτης φυγής, που επέφεραν καίριο πλήγμα στην εικόνα του ανίκητου ρωσικού στρατού. Η σημασία της ουκρανικής προώθησης είναι πολύ δύσκολο να υποτιμηθεί. Ακόμη κι αν οι ακριβείς αριθμοί είναι συζητήσιμοι, γεγονός παραμένει ότι οι Ουκρανοί ανακατέλαβαν μέσα σε λίγες ημέρες χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα, δεκάδες χωριά, αρκετές κωμοπόλεις και την πόλη Ιζιούμ, κόμβο ανεφοδιασμού του ρωσικού στρατού. Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνον εξασθενεί η ρωσική πίεση στις πόλεις Σλοβιάνσκ και Κραματόρσκ, στο Ντονέτσκ, αλλά και ότι το Λουγκάνσκ θα μπορούσε να γίνει στο εγγύς μέλλον το επόμενο θέατρο της ουκρανικής αντεπίθεσης.
Πώς έγινε δυνατή αυτή η θεαματική ανατροπή; Η συνισταμένη των αναλύσεων καταδεικνύει τρεις βασικούς και αλληλοσυνδεόμενους παράγοντες. Ο πρώτος εντοπίζεται στην αριθμητική υπεροχή των Ουκρανών. Σύμφωνα με την εφημερίδα Le Figaro, που επικαλείται πηγές του γαλλικού υπουργείου Aμυνας, αυτή τη στιγμή αντιπαρατίθενται σε όλη τη γραμμή επαφής, που εκτείνεται σε 1.300 χιλιόμετρα, περίπου 205.000 Ουκρανοί στρατιώτες με 170.000 Ρώσους. Στο μέτωπο του Χάρκοβο η αναλογία ήταν τουλάχιστον τρία προς ένα υπέρ των Ουκρανών – μάλιστα, ο Βιτάλι Γκάντσεφ, αξιωματούχος των Ρώσων που είχε εγκατασταθεί στην επαρχία, ανέφερε στον τηλεοπτικό σταθμό Rossiya-24 ότι η αναλογία ήταν οκτώ προς ένα.
Ο δεύτερος παράγοντας ήταν ο αιφνιδιασμός. Εδώ και κάμποσες εβδομάδες, Ουκρανοί αξιωματούχοι είχαν προαναγγείλει την ουκρανική αντεπίθεση, αλλά την εστίαζαν στο νότιο μέτωπο της Χερσώνας, της μόνης κατεχόμενης από τους Ρώσους πόλης που βρίσκεται δυτικά του Δνείπερου και πάνω στη Μαύρη Θάλασσα. Aλλωστε στο νότιο μέτωπο, από τη Χερσώνα μέχρι την Κριμαία, κατευθύνονταν τα περισσότερα πλήγματα πυροβολικού και drones για την εξασθένηση των ρωσικών γραμμών ανεφοδιασμού. Η ουκρανική αντεπίθεση στη Χερσώνα ξεκίνησε όντως, στις 29 Αυγούστου, ενώ οι Ρώσοι είχαν μεταφέρει μεγάλες και επίλεκτες δυνάμεις από τα ανατολικά στα νότια για να θωρακίσουν την άμυνά τους. Η παραπλάνηση απέδωσε καρπούς όταν εκδηλώθηκε, από τις 6 Σεπτεμβρίου, η αντεπίθεση στο Χάρκοβο, όπου κατά τα φαινόμενα συγκεντρώθηκε η κύρια δύναμη πυρός των Ουκρανών.
Σημείο καμπής μπορεί να αποδειχθεί η αιφνιδιαστική αντεπίθεση των Ουκρανών και η θεαματική ανατροπή στο ανατολικό μέτωπο.
Τελευταίος στη σειρά, αλλά όχι σε σημασία παράγοντας ήταν η δυτική και κυρίως η αμερικανική στήριξη. «Δεν θα μπορούσαμε να ανακαταλάβουμε εδάφη χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ», δήλωσε ο ευγνώμων πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι πρόσφατα, υποδεχόμενος στο Κίεβο τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν. Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, στις 24 Φεβρουαρίου, έως σήμερα, οι ΗΠΑ έχουν προσφέρει στρατιωτική βοήθεια ύψους 14,5 δισ. δολαρίων στην Ουκρανία, της οποίας ο ετήσιος αμυντικός προϋπολογισμός ήταν πέντε δισ. Τα προηγμένα οπλικά συστήματα που έφτασαν το καλοκαίρι, ιδιαίτερα οι πολλαπλοί εκτοξευτές ρουκετών HIMARS, ενίσχυσαν σοβαρά το αξιόμαχο του ουκρανικού στρατού, ενώ εξίσου σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι πληροφορίες που έδιναν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες στο Κίεβο.
Αμερικανοί σύμβουλοι
Την περασμένη Τρίτη, οι New York Times έγραψαν ότι το σχέδιο της ουκρανικής αντεπίθεσης καταστρώθηκε σε σειρά διαβουλεύσεων του Αντρέι Γέρμακ, συμβούλου του Ζελένσκι, με τον Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλο εθνικής ασφαλείας του προέδρου Μπάιντεν, τον αρχηγό του αμερικανικού επιτελείου στρατηγό Μαρκ Μίλεϊ και τον ταξίαρχο Γκάρικ Χάμον, τον νέο στρατιωτικό ακόλουθο των ΗΠΑ στην Ουκρανία.
Παρότι οι ουκρανικές επιτυχίες στο Χάρκοβο συνιστούν σημείο καμπής, με τους Ουκρανούς να έχουν αυτήν τη στιγμή πρυμναίο άνεμο, θα ήταν επισφαλές να προδικάσουμε την τελική νίκη τους. Στους επτά μήνες που προηγήθηκαν, ο πόλεμος πέρασε από κάμποσα σημεία καμπής, με τις εντυπώσεις της στιγμής να διαψεύδονται από τις μετέπειτα εξελίξεις. Οι Ουκρανοί θα χρειαστεί να σταθεροποιήσουν τις θέσεις που κατέκτησαν, αλλά παραμένουν επισφαλείς, αν δεν θέλουν να ρισκάρουν επιθέσεις με ευάλωτα μετόπισθεν. Στο μέτωπο της Χερσώνας, η πρόοδος που σημειώνουν είναι βασανιστικά αργή, ενώ οι Ρώσοι εξακολουθούν να κατέχουν πάνω από το 20% της χώρας τους. Το κυριότερο, ο πόλεμος, όπως κάθε πόλεμος, κρίνεται από το ασταθές ισοζύγιο ανάμεσα στις πραγματικότητες στα πεδία των μαχών και στις κοινωνικές και πολιτικές αντοχές των αντίπαλων στρατοπέδων στα μετόπισθεν. Επί του προκειμένου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν φαίνεται ότι ποντάρει κυρίως στην ασφυκτική ενεργειακή πίεση που δέχεται η Ευρώπη και στην προοπτική της κοινωνικής αναστάτωσης και των πολιτικών ανατροπών που θα μπορούσε να φέρει ένας εφιαλτικός χειμώνας ψύχους και ανέχειας. Εστω και αν, όπως έγραφε ο αρθρογράφος των New York Times Τόμας Φρίντμαν, το αντίτιμο θα είναι «να μετατραπεί η Ρωσία από ενεργειακό τσάρο της Ευρώπης σε ενεργειακή αποικία της Κίνας».
Στο μεταξύ, ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος βρίσκεται υπό κλιμακούμενες, αντίρροπες πιέσεις ύστερα από τις τελευταίες αποτυχίες, που πλήττουν καίρια και το προσωπικό του γόητρο. Δύο δημοτικά συμβούλια συνοικιών της Αγίας Πετρούπολης και της Μόσχας ζήτησαν την καθαίρεση ή την παραίτησή του. Από την άλλη, αρκετοί εθνικιστές πολιτικοί που τα έχουν καλά με το Κρεμλίνο, συμπεριλαμβανομένου του Γενάντι Ζουγκάνοφ, γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος, ζητούν γενική επιστράτευση, κάτι που θα ισοδυναμούσε με ανοιχτή ομολογία ότι η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία είναι ανοιχτός πόλεμος και μάλιστα πόλεμος που δεν εξελίσσεται καλά για τη Ρωσία. Σε κάθε περίπτωση, η σύγκρουση που στην αρχική φάση της συνιστούσε υπαρξιακή απειλή για την Ουκρανία, αρχίζει να παίρνει χαρακτηριστικά υπαρξιακής απειλής για τον ισχυρό, ακόμη, άνδρα του Κρεμλίνου.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr