Πολλοί έχουν ακούσει –κι αν δεν έχουν ακούσει, είναι πολύ πιθανό να έχουν διαβάσει σε λογοτεχνικά κείμενα– για περιπτώσεις τηλεπάθειας μεταξύ μονοζυγωτικών διδύμων, όπου όταν ο ένας πονάει ή αγωνιά, ο άλλος αισθάνεται ακαριαία το ίδιο, κι ας τους χωρίζουν μεγάλες αποστάσεις. Επιστημονικά επιβεβαιωμένη αλήθεια ή ρομαντικός μύθος; Για τον μακρόκοσμο στον οποίο ζούμε δεν παίρνουμε όρκο, αλλά στον μικρόκοσμο της κβαντικής φυσικής, η οποία μελετάει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των στοιχειωδών δομικών λίθων της ύλης, η «τηλεπάθεια» ισχύει μια χαρά – κι ας ακούει στην απόκοσμη ονομασία «κβαντική διεμπλοκή».
Είναι γνωστό ότι ο Αλμπερτ Αϊνστάιν δεν ένιωθε ποτέ μέχρι τον θάνατό του άνετα με τα εννοιολογικά θεμέλια της κβαντικής φυσικής, αν και είχε τιμηθεί και ο ίδιος με το βραβείο Νομπέλ για τη συμβολή του στη θεωρία. Το 1935, ο Αϊνστάιν μαζί με τον Ρώσο συνάδελφό του Μπόρις Ποντόλσκι και τον Αμερικανοϊσραηλινό Νέιθαν Ρόουζεν δημοσίευσαν ένα πείραμα σκέψης που έμεινε στα επιστημονικά χρονικά από τα αρχικά τους (Παράδοξο EPR). Με αυτή την εργασία τους προέβλεπαν ότι η κβαντική φυσική, έτσι όπως ήταν θεμελιωμένη, οδηγούσε αναπόφευκτα στην παραδοχή της «κβαντικής διεμπλοκής», κάτι που κατά τη γνώμη τους ήταν εντελώς παράλογο.
Τα πειράματα των Αλέν Ασπέ, Τζον Κλάουζερ και Αντον Τσάιλινγκερ επιβεβαίωσαν το φαινόμενο της «κβαντικής διεμπλοκής».
Περί τίνος πρόκειται, όμως; Ας πάρουμε, για παράδειγμα, δύο φωτόνια που γεννήθηκαν μαζί, από την ίδια ακτίνα λέιζερ, και ας υποθέσουμε ότι ταξιδεύουν σε αντίθετες κατευθύνσεις. Αν έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα κάνουμε μια μέτρηση που θα αλλάξει την κατάσταση του πρώτου φωτονίου (π.χ. την πόλωσή του), τότε θα αλλάξει ακαριαία, με απολύτως καθορισμένο τρόπο, και η κατάσταση του δεύτερου φωτονίου, έστω και αν βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Αυτή ήταν η «στοιχειωμένη δράση από απόσταση», που δεν έχει τίποτε το ανάλογο στην κλασική φυσική και την οποία αρνιόταν να παραδεχθεί ο Αϊνστάιν.
Οταν ξεκίνησε τα πειράματά του, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο Κλάουζερ στοιχημάτιζε ότι ο Αϊνστάιν είχε δίκιο. Γρήγορα, όμως, διαπίστωσε ότι η «κβαντική διεμπλοκή» επιβεβαιωνόταν πανηγυρικά στο εργαστήριο. Ανάλογα ήταν τα αποτελέσματα των πειραμάτων που έκαναν οι Ασπέ και Τσάιλινγκερ, δουλεύοντας ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον. Η κβαντική κρυπτογράφηση, που θεωρείται το μέλλον της κυβερνοασφάλειας, και οι πανίσχυροι, υπό κατασκευήν, κβαντικοί υπολογιστές δεν θα ήταν νοητοί χωρίς την πρωτοποριακή δουλειά των τριών ερευνητών.