Η ολοένα και εντεινόμενη απειλητική ρητορική των εκπροσώπων της ρωσικής ηγεσίας για χρήση τακτικών –έστω– πυρηνικών όπλων στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας έχει προκαλέσει νευρικότητα στην πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Δύσης.
Το ερώτημα είναι αν η ρωσική ηγεσία, η οποία είδε τα σχέδιά της για ένα επιτυχημένο blitzkrieg στην Ουκρανία και την ευόδωση των προσδοκιών της αυτοκρατορικής της νοσταλγίας να καταρρέουν, πιεζόμενη από την επιτυχημένη ουκρανική αντεπίθεση θα τολμήσει να κάνει το ολέθριο για την ίδια, αλλά και την ανθρωπότητα, βήμα.
Σήμερα, σε αντίθεση με την 24η Φεβρουαρίου 2022, η ρωσική ηγεσία έχει να επιλέξει ανάμεσα σε σενάρια ήττας, πράγμα που καθιστά τη θέση του Βλαντιμίρ Πούτιν ιδιαίτερα ευάλωτη – και αυτός είναι ο μεγάλος οντολογικός κίνδυνος. Η θρυλούμενη, ωστόσο, χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων σκοντάφτει σε δύο άλλα παράγωγα ερωτήματα, τα οποία επισήμανε ο Χρίστο Γκρόζεφ, επικεφαλής της ομάδας ερευνητικής δημοσιογραφίας Bellingcat για τη Ρωσία, σε πρόσφατη συνέντευξή του: α) κατά πόσον είναι λειτουργικά τα τακτικά πυρηνικά όπλα της Ρωσίας, δεδομένης της αποδιοργάνωσης και της διαφθοράς που μαστίζουν τις ένοπλες δυνάμεις της και β) σε ποιο βαθμό θα υπακούσουν οι στρατιωτικοί που θα λάβουν τις συγκεκριμένες εντολές, λαμβάνοντας υπόψη το ένστικτο αυτοσυντήρησης που διαθέτει το στρατιωτικό κατεστημένο, στο οποίο είναι ιδιαίτερα ισχυρή η σοβιετική παράδοση, αλλά και η διάθεση να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με άλλες φατρίες της ελίτ για τον καθορισμό του διαδόχου και την ομαλή μετάβαση στην επόμενη μεταπουτινική ημέρα.
Και αν οι φατρίες της ρωσικής ελίτ τον Φεβρουάριο είχαν συσπειρωθεί γύρω από τον Πούτιν και τον πολεμικό του τυχοδιωκτισμό, ευελπιστώντας στη μοιρασιά των νέων εδαφών που θα αποκτούσε η Ρωσία στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας και στη συνεργασία με το νέο καθεστώς που θα εγκαθιδρυόταν στο Κίεβο, σήμερα αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τα σενάρια της ήττας.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστούν οι διαθέσεις που υπάρχουν σήμερα στις διάφορες φατρίες της ρωσικής ελίτ. Μέχρι πρόσφατα, παρά την γκρίνια που διατυπωνόταν πολύ προσεκτικά, όλοι ήταν συσπειρωμένοι γύρω από τον Πούτιν, συζητώντας απλά το κόστος της νίκης. Σήμερα, αναμφίβολα, συζητούν πλέον το κόστος των διαφόρων σεναρίων της ήττας, η οποία δείχνει αναπόφευκτη για τα ρωσικά όπλα.
Οπως επισημαίνει η Τατιάνα Στανοβάγια –πολιτική αναλύτρια του Carnegie– σε πρόσφατο άρθρο της, από τη μια πλευρά αντιμετωπίζουν το σενάριο της νίκης με κάθε κόστος, που σημαίνει πως η Ρωσία χρησιμοποιώντας πυρηνικά όπλα μπορεί μεν να επιτύχει κάτι που θα θεωρηθεί νίκη επί της Ουκρανίας, η ίδια, όμως, θα μετατραπεί σε κράτος παρία, αποκομμένο από την υπόλοιπη ανθρωπότητα για πολλές δεκαετίες, ενώ από την άλλη, το σενάριο της ήττας, που θα οδηγήσει σε κατάρρευση του συστήματος στο οποίο συμμετέχουν και καρπώνονται τα οφέλη του και τους κινδύνους που έχουν να αντιμετωπίσουν την επόμενη ημέρα.
Ωστόσο, εντός της ρωσικής ελίτ, ο προβληματισμός και οι ανησυχίες για ένα ή πολλά πυρηνικά χτυπήματα, ενώ μέχρι στιγμής συζητιόταν ψιθυριστά, σήμερα φαίνεται πως απασχολεί πολύ τους εκπροσώπους της. Ο διευθυντής του περιοδικού Russia in Global Affairs, πρόεδρος της ΜΚΟ «Συμβούλιο εξωτερικής πολιτικής και άμυνας» και διευθυντής της ιδιαίτερα επιδραστικής Λέσχης Βαλντάι, Φιοντόρ Λουκιάνοφ, αφιέρωσε ολόκληρη εκπομπή στον τηλεοπτικό σταθμό «Russia 24» προκειμένου να αναδείξει τα προβλήματα που θα προκύψουν από τη χρήση των πυρηνικών όπλων, αλλά, κυρίως, επισήμανε τις άτυπες διαβουλεύσεις που λαμβάνουν χώρα μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας σε επίπεδο συμβουλίων ασφαλείας, για την αποτροπή ενός πυρηνικού πολέμου.
Ταυτόχρονα, με αναφορές στην κρίση της Κούβας, υπογράμμισε την ανάγκη συζήτησης μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων και τη δημιουργία διαύλων επικοινωνίας. Εκείνο, όμως, που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η παραδοχή πως είναι αδύνατον να αποφύγουμε την πυρηνική κλιμάκωση σε περίπτωση ενός χτυπήματος, πράγμα που δείχνει τον προβληματισμό που επικρατεί από την άλλη πλευρά του μετώπου.
Υπάρχουν πολλά και αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με το «τι υπάρχει στο μυαλό του Βλαντιμίρ Πούτιν». Οι πληροφορίες που έχουμε είναι ελάχιστες, αφού ο ίδιος βρίσκεται απομονωμένος τόσο από τη ρωσική ελίτ όσο και από τη ρωσική κοινωνία και επικοινωνεί με ελάχιστους, οι δε διαρροές αποσκοπούν στην παραπληροφόρηση του αντιπάλου και την ενίσχυση των «πατριωτικών διαθέσεων» εντός της Ρωσίας, η οποία συγκλονίστηκε με την είδηση της «μερικής επιστράτευσης», αφού πλέον ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι κάτι που παρακολουθεί στην τηλεόραση, αλλά αφορά κάθε οικογένεια που βλέπει τα παιδιά της να οδηγούνται στο σφαγείο, χωρίς να αντιδρά ουσιαστικά.
* Ο κ. Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης είναι δημοσιογράφος και εκδότης του περιοδικού για τον ρωσικό πολιτισμό «Στέπα».