Πόσο κακό ήταν το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών;

Πόσο κακό ήταν το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών;

4' 6" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Συνήθως οι εκλογές είναι πιο δύσκολο να προβλεφθούν παρά να εξηγηθούν. Κατόπιν εορτής όλοι μοιάζουμε να είχαμε μαντέψει από πριν τι θα γίνει και να γνωρίζουμε τους λόγους για τους οποίους έγινε. Οι ιταλικές εκλογές μοιάζουν να είναι κάπως η εξαίρεση στον κανόνα. Μολονότι το αποτέλεσμα έμοιαζε προδιαγεγραμμένο, οι αντιδράσεις που επέφερε κατέδειξαν σημαντικό βαθμό έκπληξης. Και πιο συγκεκριμένα, δυσάρεστης έκπληξης. Σχεδόν αναπόφευκτα, τα μάτια έπεσαν πάνω στη νίκη της δεξιάς συμμαχίας, και κυρίως στην πρωτοκαθεδρία εντός αυτής του κόμματος που εμφανίζεται ως το πιο ακραίο από τα τρία. Στην προσπάθεια να εξηγηθεί το αποτέλεσμα, το βάρος έπεσε στις ιδιαιτερότητες της Ιταλικής πολιτικής πραγματικότητας και τους κινδύνους που αυτή μπορεί να επιφέρει στο εγγύς μέλλον.

Σίγουρα το πολιτικό περιβάλλον μετράει. Σίγουρα οι λεπτομέρειες μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Το πρόβλημα είναι, πως αν κανείς μείνει σ’αυτές, χάνει τη δυνατότητα να δει τη συγκεκριμένη εκλογή ως μέρος ενός γενικότερου φαινομένου. Ας δούμε όμως πόσο βαθειά μπορούμε να εξηγήσουμε αυτό που έγινε, χωρίς να πρέπει να μπούμε σ’αυτές τις λεπτομέρειες.

Τι μάθαμε λοιπόν από αυτές τις εκλογές; Μάθαμε, η ξαναθυμηθήκαμε τρία πράγματα. Πρώτον, οι άνθρωποι, ακόμη και στην Ιταλία που το πολιτικό σύστημα και μαζί του οι ιδεολογικές σταθερές που δημιουργησε, διαλύθηκαν το 1994, δεν σκέφτονται με λογική «ελάχιστης χωρικής διαφοράς». Δεν ψάχνουν να δουν ποιο ακριβώς είναι το κόμμα που βρίσκεται κοντύτερα στις πολιτικές τους προτιμήσεις. Σκέφτονται με όρους πιο συμπεριληπτικούς και πιο γενικούς. Σκέφτονται αν θα πάνε δεξιά ή αριστερά και αφού αποφασίσουν αυτό διαλέγουν το κόμμα, ή τον πολιτικό, που βρίσκουν πιο έτοιμο ή ικανό να κυβερνήσει. Αυτό το είδαμε ιδιαίτερα στη δεξιά ψήφο. Οι περισσότερες ψήφοι της Μελόνι δεν ήρθαν φυσικά από την αριστερά, ήρθαν από τους ψηφοφόρους του Σαλβίνι. Αυτός που έμοιαζε «έτοιμος από καιρό» να κυβερνήσει φανέρωσε το πόσο απείχε απ’ αυτήν την εικόνα μέσα από την στάση του στην πανδημία, αλλά και στον πόλεμο μετέπειτα. Η Μελόνι και στα δυο αυτά θέματα τήρησε τη στάση που πρέσβευε και ο μέσος ψηφοφόρος. Το χαμένο πολιτικό κεφάλαιο του ενός, η πολιτική ανέλιξη της άλλης. Όλα όμως εντός του ίδιου ιδεολογικού πεδίου. Πρώτα διαλέγουμε στρατόπεδο και εντός αυτού, την ομάδα που μας εμπνέει περισσότερο. 

Το δεύτερο που μάθαμε είναι ότι η δεξιά προβληματίζεται πολύ λιγότερο για την ιδεολογική καθαρότητα σε σχέση με την αριστερά. Οι οποιεσδήποτε, και σίγουρα όχι αμελητέες, διάφορες μεταξύ των τριών κομμάτων δεν στάθηκαν στιγμή εμπόδιο στη σύναψη της εκλογικής συμμαχίας. Από την άλλη, αντίστοιχες διαφορές έκαναν από την αρχή σχεδόν απίθανο το σενάριο σύναψης αντίστοιχης συμμαχίας στην αριστερά. Και αν θα ήταν υπερβολικό να ζητήσουμε από τον Ρέντσι και τον Κόντε να κάτσουν στο ίδιο τραπέζι, η προσδοκώμενη αλλά τελικά μη ευδοκούμενη συμμαχία των δυο μεγαλύτερων κομμάτων της αριστεράς, φανερώνει αυτό που ίσως ήδη ξέραμε. Αυτοί οι συμψηφισμοί, με τους συμβιβασμούς που ενέχουν, είναι πιο δύσκολοι για έναν χώρο, στον οποίο τα κόμματα μπορεί να διαφέρουν πολλές φορές, όχι στην περιγραφή τους αλλά στο, ποια από τις λέξεις που τα περιγράφουν έρχεται πρώτη. 

Και ερχόμαστε στο τρίτο μάθημα, αυτό στο οποίο περισσότερο όλα τ’ άλλα χρειάζεται να γνωρίζουμε και κάτι για την Ιταλική πολιτική. Και εδώ το ερώτημα, όσο και να είναι άβολο είναι αναπόφευκτο. Πόσο άραγε δυσάρεστο ήταν το εκλογικό αποτέλεσμα; Πόσο καλύτερα ή πόσο χειρότερα θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα; Για να απαντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα, πρέπει να δούμε τον χάρτη και να αναρωτηθούμε: τι θα μπορούσε πιο εύκολα να αλλάξει; το κόκκινο του Δημοκρατικού Κόμματος να γίνει μπλε των φρατέλι ιτάλια, το μπλε να γίνει κόκκινο, ή  το κίτρινο, το χρώμα των πέντε αστεριών, να γίνει κάτι άλλο; Την καλύτερη απάντηση, νομίζω, σ’ αυτήν την ερώτηση τη δίνει ένας, άλλος, παλαιότερος χάρτης, αυτός που δείχνει την ψήφο στο δημοψήφισμα για το πολίτευμα— το αντίστοιχο δικό μας του 1974—που έγινε στην Ιταλία το 1946 και οριακά κατέληξε στην κατάργηση της βασιλείας. Μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο αρκεί για να τον δει κανείς. Μοιάζει αρκετά ο χάρτης με τον σημερινό, μόνο που μοιάζει από την ανάποδη. Και εδώ ερχόμαστε ίσως στο πιο παρεξηγημένο κόμμα της ιταλικής πολιτικής σκηνής, τα πέντε αστέρια. Τι θα περιμέναμε να γίνει αν ο Κόντε δεν είχε κάνει τόσο καλή εκστρατεία; Θα περιμέναμε αλήθεια, όπως στην περίπτωση της δεξιάς, που εξήγησα παραπάνω, ότι οι ψήφοι θα έμεναν εντός της αριστεράς; ‘Η, πολύ πιθανότερο σ’ αυτό που είναι ιστορικό προπύργιο της δεξιάς, το κίτρινο θα γινόταν μπλε; Γι αυτόν ακριβώς το λόγο, θα πρέπει να ξανασκεφτούμε το ρόλο που έπαιξαν τα 5 αστέρια σ’ αυτές τις εκλογές και κυρίως να ξαναθέσουμε στους εαυτούς μας το ερώτημα. Ποσό κακό ήταν άραγε το αποτέλεσμα; Σίγουρα πάντως ήταν καλύτερο από το πιο κοντινό εναλλακτικό σενάριο, την απόλυτη επικράτηση της Μελόνι σ’ όλη την επικράτεια. Ίσως να είναι ένα όχι τόσο άβολο συμπέρασμα για όσους πιστεύουν πως ό,τι αγγίζει τον λαϊκισμό δεν χαίρει περαιτέρω διάκρισης. Για εμάς τους υπόλοιπους, όμως, σίγουρα ανησυχητικό.

* Ο Ηλίας Ντίνας είναι Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης

comment-below Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή
MHT