Η Ελλάδα έχασε την ευκαιρία να απολιγνιτοποιήσει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με γερμανικές επενδύσεις στα φωτοβολταϊκά, λόγω εσωτερικών αντιστάσεων. Την άποψη αυτή, όπως επικρατεί στο Βερολίνο, διατυπώνει στην «Κ» ο πρώην υπουργός Ενέργειας και επιτελάρχης της καγκελαρίας Μέρκελ, Πέτερ Αλτμάιερ, ο οποίος αναφέρεται στο παρασκήνιο πίσω από το περιβόητο πρόγραμμα «Ηλιος». Ο Γερμανός Χριστιανοδημοκράτης μίλησε στο Athens Security Forum, προσκεκλημένος της αντιπροσωπείας του Ιδρύματος Konrad Adenauer Stiftung για την Ελλάδα και την Κύπρο.
– Ποιες είναι οι σκέψεις σας για τον πόλεμο στην Ουκρανία;
– Πρώτα απ’ όλα, αυτός ο πόλεμος είναι μια μεγάλη αποτυχία για την ιδεολογία, τον στρατό και την οικονομία της Ρωσίας. Είδαμε ότι ο ρωσικός στρατός απέχει πολύ από το να είναι επαρκής. Την ίδια στιγμή, κανείς δεν ξέρει πόσο θα διαρκέσει αυτός ο πόλεμος, ο οποίος έχει καταστροφικές συνέπειες για τους ανθρώπους της περιοχής, αλλά και για την Ευρώπη. Το γεγονός ότι δεν αγοράζουμε πλέον ρωσικό αέριο ή πετρέλαιο σημαίνει ότι υπάρχει έλλειψη φυσικού αερίου στην παγκόσμια αγορά, γεγονός που καθιστά τον ανταγωνισμό ισχυρότερο και το φυσικό αέριο πολύ πιο ακριβό. Η ευρωπαϊκή οικονομία εισέρχεται σε ένα πολύ σοβαρό στάδιο, όπου η ύφεση είναι πιθανή.
– Η Γερμανία πώς θα πρέπει να τοποθετηθεί μέσα σε αυτό το σκηνικό;
– Αυτό που χρειαζόμαστε ευρύτερα στην Ευρώπη είναι περισσότερη ενότητα, αλληλεγγύη και ηγεσία. Στο παρελθόν έχουμε δει ότι είναι ευκολότερο να ξεπεραστεί μια κρίση όταν έχουμε εκ των προτέρων συναίνεση και συμβιβασμό μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τα συμφέροντα των γειτόνων και φίλων μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Σε αντίθεση με τα τελευταία 30 χρόνια, αυτό δεν έχει συμβεί μέχρι στιγμής. Ανησυχώ ότι υπάρχει έλλειψη ηγεσίας και ελπίζω ότι αυτό θα αλλάξει σύντομα.
– Μιλώντας για ασφάλεια, στη ΝΑ Μεσόγειο η Τουρκία εκτοξεύει απειλές σε βάρος της Ελλάδας. Πώς αξιολογείτε την κατάσταση;
– Είμαι τόσο μεγάλος όσο φαίνομαι (σ.σ. χαμογελάει) και σε όλη μου τη ζωή οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν ήταν τόσο καλές όσο θα χρειαζόταν. Αυτό έχει κάνει τη ζωή πιο δύσκολη και έχει δημιουργήσει τεράστιες παράπλευρες ζημιές. Η εδαφική ακεραιότητα ενός μέλους του ΝΑΤΟ δεν μπορεί ποτέ να αμφισβητηθεί από άλλο μέλος του ΝΑΤΟ και όλες οι συγκρούσεις εντός του ΝΑΤΟ πρέπει να επιλυθούν ειρηνικά, χωρίς στρατιωτική δράση.
Είναι ευκολότερο να ξεπεραστεί μια κρίση όταν έχουμε συναίνεση και συμβιβασμό μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας – Ανησυχώ ότι στην Ε.Ε. υπάρχει έλλειψη ηγεσίας.
– Ενίοτε οι γερμανικές κυβερνήσεις έχουν δεχθεί κριτική ότι έχουν υπάρξει ιδιαίτερα επιεικείς με την Τουρκία και τον Ερντογάν.
– Δεν το πιστεύω. Πάντα προσπαθούσαμε να αποκλιμακώσουμε τις εντάσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Σε αυτό το πλαίσιο είχαμε επίσης παίξει ρόλο στον χειρισμό της προσφυγικής κρίσης το 2015, προκειμένου να φέρουμε ανακούφιση τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία. Η Γερμανία έχει φιλοξενήσει περίπου 2 εκατομμύρια πρόσφυγες.
– Εχετε διατελέσει υπουργός Ενέργειας στα χρόνια που η Γερμανία προωθούσε τον αγωγό Nord Stream 2. Σήμερα, κοιτάζοντας πίσω, ποιες είναι οι σκέψεις σας για τη στρατηγική της κυβέρνησης Μέρκελ, όπως αυτή μεταφράστηκε στην ενεργειακή σχέση με τη Ρωσία;
– Τόσο η Γερμανία όσο και η Ελλάδα εισήγαγαν μεγάλες ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου για πολλά χρόνια. Η Γερμανία ήταν πρωτοπόρος στην Ευρώπη όσον αφορά την ενεργειακή μετάβαση και την προστασία του κλίματος. Ο Nord Stream 2 ήταν αποτέλεσμα της διακομματικής απόφασης να απενεργοποιήσουμε όλους τους πυρηνικούς σταθμούς μας. Και τα εργοστάσια παραγωγής άνθρακα, γιατί διαφορετικά δεν θα μπορούσαμε να μειώσουμε τις εκπομπές CO2. Ως εκ τούτου, χρειαζόταν περισσότερο αέριο ως εφεδρεία για την αστάθεια των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αλλά αναζητούσαμε επίσης μια διαφοροποίηση από το ρωσικό αέριο κατά την περίοδο που ήμουν υπουργός. Πρότεινα στους Αμερικανούς να φτιάξουμε δύο τερματικούς σταθμούς LNG – ήταν Ιανουάριος 2019. Τους είπα ότι πρέπει να είμαστε πιο ανεξάρτητοι. Αλλά στο τέλος της ημέρας δεν κατασκευάστηκαν επειδή καμία γερμανική εταιρεία φυσικού αερίου δεν ήταν έτοιμη να αγοράσει αμερικανικό αέριο σε σημαντικά υψηλότερες τιμές. Ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε τα πάντα. Παρεμπιπτόντως, η Ελλάδα μπορεί να γίνει σημαντικός ενεργειακός κόμβος και παραγωγός για την Ευρώπη. Θυμάμαι όταν είχαμε συνομιλίες με τις ελληνικές αρχές το 2010-11-12, καθώς θέλαμε να επενδύσουμε σε μεγάλη κλίμακα σε φωτοβολταϊκά πάνελ στην Ελλάδα. Αλλά εκείνη την εποχή δεν οδήγησε ποτέ σε σημαντικά αποτελέσματα.
– Για ποιον λόγο;
– Η ιδέα μας ήταν ότι οι ιδιοκτήτες γης και οι μικροκαλλιεργητές θα κρατούσαν αυτά τα ηλιακά πάνελ και αυτό αμφισβητήθηκε από άλλες πλευρές στην Ελλάδα. Ποτέ δεν κατάλαβα ακριβώς γιατί, αλλά ποτέ δεν υλοποιήθηκε, αν και ήταν μια μεγάλη ευκαιρία και για τις δύο χώρες. Η ιδέα δεν ήταν να εξάγουμε ηλεκτρική ενέργεια στη Γερμανία, αλλά να επενδύσουμε με ευρωπαϊκά χρήματα για να απολιγνιτοποιήσουμε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα. Μπορώ να φανταστώ ότι υπήρξε κάποια αντίσταση από ορισμένους κλάδους, όπως συμβαίνει και σε άλλες χώρες.
– Η Γερμανία έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης χρέους. Εσείς πώς βιώσατε εκείνη την περίοδο; Συμφωνούσατε με την άποψη Σόιμπλε ότι ίσως θα ήταν καλύτερο η Ελλάδα να αποχωρήσει από την Ευρωζώνη;
– Οχι. Ηταν πάντα σαφές ότι ήταν προς το συμφέρον της Ε.Ε. να παραμείνει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη – και η καγκελάριος Μέρκελ ενήργησε ανάλογα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ως προσωπάρχης της στην καγκελαρία, τη στήριξα ολόψυχα. Φυσικά, η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα έπρεπε να δεχθεί και να εφαρμόσει μέτρα για να σταθεροποιήσει τα οικονομικά και στην Ελλάδα. Αυτή η στρατηγική αποδείχθηκε σωστή. Σήμερα η Ελλάδα μπορεί να είναι πολύ περήφανη για όσα έχει πετύχει μέσω των προσπαθειών της, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Και μου δίνετε μια ακόμη ευκαιρία να πω ότι ντρέπομαι για ορισμένα απρεπή λόγια που ακούστηκαν κάποιες φορές σχετικά με την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ.