Σε επίδειξη ενότητας και κομματικής συσπείρωσης προχώρησε αυτή την εβδομάδα ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ επαινώντας τον εκλιπόντα προκάτοχό του Ζιανγκ Ζεμίν, λίγες ημέρες μετά το ξέσπασμα διαδηλώσεων σε όλη τη χώρα με αφορμή τα μέτρα κατά του κορωνοϊού.
Η νεκρολογία του Ζιανγκ από τον Σι διήρκεσε 90 λεπτά, με τον πρόεδρο να αποφεύγει προσεκτικά κάθε μνεία σε προσωπικές ή πολιτικές διαφορές μεταξύ των δύο ηγετών. Την τελετή στη Μεγάλη Αίθουσα του Λαού στο Πεκίνο παρακολούθησαν χιλιάδες κρατικοί αξιωματούχοι. Ακόμη και τη στιγμή που το κόμμα επιδίωκε να εμφανίσει εικόνα συσπείρωσης, οι μάσκες σε όλα τα πρόσωπα των συμμετεχόντων αποτελούσαν υπενθύμιση των αυστηρών μέτρων για την τιθάσευση της πανδημίας.
Οι διαδηλώσεις κατά των lockdowns ξέσπασαν στα τέλη Νοεμβρίου, με διαδηλωτές να φθάνουν ακόμη και να απαιτούν την παραίτηση του Σι και τη διάλυση του κομμουνιστικού κόμματος. Η κυβέρνηση του Πεκίνου υποχώρησε έκτοτε σε ορισμένα από τα αιτήματα, χαλαρώνοντας τα περιοριστικά μέτρα.
Στην πολιτικά ευαίσθητη αυτή στιγμή, οι τελετές στη μνήμη του Ζιανγκ έδωσαν την ευκαιρία στον πρόεδρο Σι να συσπειρώσει την κομματική βάση γύρω από το πρόσωπό του. Το νεκρώσιμο τελετουργικό για τους Κινέζους ηγέτες έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες στις κηδείες του Μάο, του Ντενγκ Σιαοπίνγκ και άλλων τιτάνων του κόμματος.
Επαινοι-έκπληξη
Οι έπαινοι για τον Ζιανγκ, τοπικό κομματικό στέλεχος χωρίς λαμπρές περγαμηνές, ήταν όμως ανάλογοι αυτών για τον Ντενγκ, ιδρυτικό στέλεχος του κόμματος και συντρόφου της Μεγάλης Πορείας. Η γραφειοκρατική πολιτική διαδρομή του Ζιανγκ δεν δικαιολογούσε τέτοια μεταθανάτια εύνοια. «Οι έπαινοι για τον Ζιανγκ εξέπληξαν πολλούς παρατηρητές. Υπό μία έννοια, αποτελούσαν προσπάθεια του καθεστώτος να εγγυηθεί ότι οι διαδηλωτές δεν θα είχαν την ευκαιρία να διχάσουν την κομματική ηγεσία», λέει ο Ντενγκ Γιουβέν, αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ πρώην αρχισυντάκτης της «Λαϊκής Ημερησίας» του Πεκίνου.
Το πένθος για τον Ζιανγκ σηματοδοτεί επίσης το πέρας της εποχής κατά την οποία η «παλιά φρουρά» του κόμματος απολάμβανε σημαντική επιρροή στη λήψη των αποφάσεων. Μετά την παραίτηση του Ζιανγκ από την προεδρία της κομματικής ηγεσίας του στρατού το 2004, οι προστατευόμενοί του συνέχισαν να ασκούν παρασκηνιακή επιρροή στην πολιτική σκηνή. Η αποκαλούμενη «συμμορία της Σαγκάης» –στελέχη που προέρχονταν από τον κύκλο του Ζιανγκ– υποχρέωσε τον διάδοχό του, Χου Ζιντάο, σε οδυνηρούς συμβιβασμούς και βοήθησε τον Σι να ανέλθει γρήγορα την κομματική κλίμακα.
Η επιρροή του Ζιανγκ περιορίσθηκε όμως με την πάροδο των ετών, όπως έγινε και με τον Χου Ζιντάο μετά τη συνταξιοδότησή του το 2012. Στο συνέδριο του κόμματος τον Οκτώβριο, ο Σι παραμέρισε τους εναπομείναντες προστατευόμενους του Χου, όπως τον πρωθυπουργό Λι Κετσιάνγκ, αντικαθιστώντας τους με στελέχη από τον προσωπικό του κύκλο. «Ο θάνατος του Ζιανγκ Ζεμίν σηματοδοτεί το οριστικό τέλος των πρεσβυτέρων», λέει ο Ντενγκ Γιουβέν.
Η Τιενανμέν του 1989
Οι έπαινοι του Σι για τον Ζιανγκ είχαν και ένα ακόμη κρυφό κίνητρο. Η κομματική ηγεσία θυμάται σίγουρα ότι μία από τις αφορμές της εξέγερσης στην πλατεία Τιενανμέν το 1989 ήταν η άδικη –κατά τους διαδηλωτές– απομάκρυνση του γενικού γραμματέα Χου Γιαομπάνγκ, ο οποίος είχε αποκαθηλωθεί αιφνίδια από την ηγεσία, για να πεθάνει λίγες ημέρες αργότερα.
Ο Σι είναι σήμερα αποφασισμένος να μην επιτρέψει καμία υπόνοια ότι δεν τίμησε επαρκώς την παρακαταθήκη του Ζιανγκ, εμφανίζοντας στην ομιλία του τον νεκρό ως προπομπό της δικής του πολιτικής με στόχο την ενίσχυση της χώρας απέναντι σε εξωτερικούς αλλά και εσωτερικούς εχθρούς.
