Ο χθεσινός σεισμός στο Γκαζιαντέπ της Τουρκίας μεγέθους 7,8 βαθμών είναι ο πιο ισχυρός στην Ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία 100 χρόνια. Περίπου εννέα ώρες αργότερα ακολούθησε δεύτερος σεισμός, μεγέθους 7,5, που ακόμη δεν έχει διευκρινιστεί αν είναι μετασεισμός ή νέος σεισμός. Και οι δύο σεισμοί είναι σε μικρό εστιακό βάθος, περίπου 11 χλμ. O μεγαλύτερος σεισμός που γνωρίζουμε στην Τουρκία, τουλάχιστον όσο μετράμε σεισμούς, έγινε το 1939. Στην Ελλάδα, ο πιο μεγάλος σεισμός τα τελευταία 100 χρόνια έγινε στην Αμοργό, με μέγεθος 7,5 βαθμούς.
Αν υπολογίσουμε ότι το κάστρο στο Γκαζιαντέπ χτίστηκε από τον Ιουστινιανό και έπεσε και ανασκευάστηκε τουλάχιστον τέσσερις φορές, τότε μπορεί κανείς να κάνει την αρχική εκτίμηση ότι τόσο μεγάλοι σεισμοί γίνονται κάθε 400 χρόνια. Το συγκεκριμένο ρήγμα που διαρρήχθηκε χθες δεν φαίνεται να έχει δώσει μεγάλο σεισμό τουλάχιστον για 120 χρόνια, δηλαδή κατά την περίοδο που μετράμε ποσοτικά τους παγκόσμιους σεισμούς.
Το 1999, ο σεισμός μεγέθους 7,6 Ρίχτε στον κόλπο της Νικομήδειας, λίγο έξω από την Κωνσταντινούπολη, σκότωσε περίπου 18.000 ανθρώπους και προξένησε τσουνάμι δύο μέτρων. Φοβούμαι ότι οι χθεσινοί σεισμοί θα έχουν πολύ περισσότερα θύματα και μπορεί να μη μάθουμε ποτέ τον ακριβή αριθμό γιατί ολόκληρες οικογένειες θα έχουν ξεκληριστεί. Ηδη γνωρίζουμε ότι έχουν καταρρεύσει περίπου 5.000 κατοικίες και πολυκατοικίες. Υπολογίστε περίπου 5 θύματα τουλάχιστον, κατά μέσον όρο, και τα νούμερα γίνονται τραγικά. Είναι προφανές ότι χιλιάδες άλλα κτίσματα δεν είναι πλέον κατοικήσιμα.
Τα περισσότερα βίντεο στο Διαδίκτυο που δείχνουν καταρρεύσεις είναι από τον δεύτερο σεισμό, ο μεγαλύτερος έγινε μέσα στη νύχτα. Και οι δύο σεισμοί «υπόσχονται» μετασεισμική ακολουθία, τηρουμένων των αναλογιών, με σεισμούς μεγαλύτερους των 6,3 βαθμών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιπλέον δεκάδες χιλιάδες πληγέντες.
Η διαχείριση της κρίσεως είναι εξαιρετικά δύσκολη, οι σεισμοί έχουν επηρεάσει άμεσα περίπου δέκα εκατομμύρια ανθρώπους, με δεκάδες χιλιάδες άστεγους και τραυματίες, και επιχειρήσεις διάσωσης που θα διαρκέσουν πολλές ημέρες, και τότε θα ξέρουμε τη δεκαχιλιατόμβη. Εχουν ήδη προστρέξει 13.000 διασώστες, 315 οχήματα και περίπου 600 γερανοί. Δύο μεγάλα τοπικά νοσοκομεία έχουν καταρρεύσει, ενώ λειτουργούν τρία νεότερα νοσοκομεία.
Οι καιρικές συνθήκες δεν είναι ευοίωνες, και οι 20.000 σκηνές που έχουν ήδη αποσταλεί δεν είναι αρκετές, χρειάζονται πολλαπλάσιες. Οι πολιτικές διαφορές Τουρκίας και Συρίας δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας για αμοιβαία βοήθεια, ενώ ακόμη φαίνεται πως δεν έχουν φτάσει διασώστες σε απομονωμένες περιοχές.
Στα βίντεο από το Γκαζιαντέπ βλέπουμε γειτονικά κτίρια με τελείως διαφορετική συμπεριφορά στον σεισμό. Ας αναλογιστούμε ότι οι επιταχύνσεις εδάφους δεν έφτασαν αυτές του καταστροφικού σεισμού στο Κράιστσερτς της Νέας Ζηλανδίας το 2011.
Στην Ελλάδα γίνεται μεγάλη συζήτηση για την ποιότητα των κατασκευών στη γειτονική μας χώρα, ή του φαινομενικά κακού σχεδιασμού ή της αστοχίας υλικών. Η Τουρκία έχει ιδιαίτερα σύγχρονο οικοδομικό κανονισμό, που, όπως και ο ελληνικός, αναβαθμίστηκε μετά τους σεισμούς του 1999. Παράδειγμα είναι τα τρία νεότερα νοσοκομεία που χτίστηκαν την τελευταία δεκαετία και λειτουργούν. Η εφαρμογή του κανονισμού, και ιδιαίτερα των αναβαθμίσεων που προβλέπονται, πολλές φορές επαφίεται στον επαγγελματισμό των μηχανικών και στην κοινή λογική των ιδιοκτητών ή των αγοραστών.
Τι θα γινόταν στη χώρα μας με έναν σεισμό των 7,5 βαθμών σε μικρό εστιακό βάθος κάτω από κατοικημένη περιοχή, ή τι θα γινόταν αν συνέβαινε ένας σεισμός περίπου 8,5 κάπου στο ελληνικό τόξο, όπως συμβαίνει περίπου κάθε 600-800 χρόνια, με τον τελευταίο να έχει γίνει το 1303 μ.Χ.;
Η διαφορετική ανταπόκριση όμορων κτιρίων στον σεισμό μάς θυμίζει τα σημεία ανατροπής σε ανθρωπογενή και φυσικά συστήματα, όπως οι κατασκευές και το κλίμα. Οταν ένα τέτοιο σύστημα οδηγηθεί πέραν του σημείου ανατροπής του (tipping point), με υπερφόρτισή του, τότε οι συνέπειες είναι σχετικά απρόβλεπτες, όπως του σεισμού που μόλις βιώσαμε.
Η κοινή λογική στην εφαρμογή κανονισμών θα είχε βοηθήσει να έχουμε λιγότερα θύματα. Ετσι, η κοινή λογική, αλλά και σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα μάς υποδεικνύουν ότι πρέπει να προσπαθήσουμε ως παγκόσμια κοινότητα, αλλά και ως άνθρωποι, με τις καθημερινές μας επιλογές, να μην υπερβούμε τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας και τη μέγιστη αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμούς μέχρι το 2050, αλλιώς θα οδηγηθούμε σε παγκόσμια κρίση χιλιάδες φορές πιο σοβαρή και δύσκολα διαχειρίσιμη από αυτήν που βλέπουμε με θλίψη να εξελίσσεται στο Γκαζιαντέπ .
* Ο Κώστας Συνολάκης είναι ακαδημαϊκός, καθηγητής Φυσικών Καταστροφών και πρόεδρος της Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr