Πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να διασφαλίσουμε ότι αυτός ο μεγαλύτερος γεωπολιτικός εφιάλτης του 21ου αιώνα επιτέλους θα τελειώσει.
Ακριβώς πριν από ένα χρόνο, στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η Ρωσία εξαπέλυσε στρατιωτική επίθεση κατά της Ουκρανίας, διαταράσσοντας την τάξη που είχε διαμορφωθεί μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Η ασφάλεια και η ευημερία που επιτεύχθηκαν με τις προσπάθειες ολόκληρων γενεών Ευρωπαίων βρέθηκαν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η Ρωσία επιδόθηκε σε επεκτατικό πόλεμο με έναν και μόνο στόχο: την ανασυγκρότηση της πρώην σοβιετικής σφαίρας επιρροής, ανεξάρτητα από το κόστος και τα θύματα. Πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να τελειώσει επιτέλους αυτός ο μεγαλύτερος γεωπολιτικός εφιάλτης του 21ου αιώνα.
Ποια είναι η σημερινή κατάσταση; Υπήρξαμε μάρτυρες της πρωτοφανούς βαναυσότητας της Ρωσίας για δώδεκα μήνες, μετρημένους με τακτικούς βομβαρδισμούς σχολείων, νοσοκομείων και κατοικιών. Οι μήνες που μετρήθηκαν όχι με τις μέρες, αλλά με τον αριθμό των θυμάτων. Οι Ρώσοι δεν λυπήθηκαν κανέναν, σκοτώνοντας άνδρες, γυναίκες, ηλικιωμένους και παιδιά. Οι πράξεις γενοκτονίας στην Μπούσα, στο Ιρπίν και σε άλλες πόλεις αποτελούν τις ανατριχιαστικές αποδείξεις ότι η Ρωσία διαπράττει τα πιο φρικτά εγκλήματα. Μαζικοί τάφοι, θάλαμοι βασανιστηρίων, βιασμοί και απαγωγές – αυτό είναι το πραγματικό πρόσωπο της ρωσικής επιθετικότητας.
Οι Ρώσοι δεν λυπήθηκαν κανέναν, σκοτώνοντας άνδρες, γυναίκες, ηλικιωμένους και παιδιά. Μαζικοί τάφοι, θάλαμοι βασανιστηρίων, βιασμοί και απαγωγές – αυτό είναι το πραγματικό πρόσωπο της ρωσικής επιθετικότητας. [REUTERS/Vitalii Hnidyi]
Αλλά ήταν επίσης ένας χρόνος του μεγάλου ηρωισμού του ουκρανικού έθνους με επικεφαλής τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που αντιστέκεται στη ρωσική αυτοκρατορία του κακού. Ενας χρόνος πίστης, επιμονής και αποφασιστικότητας. Η Ουκρανία αγωνίζεται όχι μόνο για τη δική της κυριαρχία, αλλά και για την ασφάλεια ολόκληρης της ηπείρου.
Πώς θα σταματήσουμε αυτόν τον πόλεμο; Ο τελευταίος χρόνος μάς έχει διδάξει πολλά σημαντικά μαθήματα, που οι δυτικές χώρες θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους εάν θέλουν πραγματικά να ζήσουν με ειρήνη και ασφάλεια.
1. Ο πόλεμος μας αφορά όλους. Πρέπει να ξεκινήσουμε με το να απαλλαγούμε από την ψευδή εικόνα της ρωσικής εισβολής. Δεν πρόκειται για μια τοπική σύγκρουση. Η Ρωσία προσπαθεί να βάλει φωτιά στην Ευρώπη. Στόχος της είναι να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομική τάξη.
Η επίθεση κατά της Ουκρανίας αποτελεί μέρος ενός σχεδίου που έχει επινοηθεί πριν από πολύ καιρό και το οποίο ο Πούτιν εφαρμόζει εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία. Ηδη το 2008, κατά τη διάρκεια της εισβολής της Ρωσίας στη Γεωργία, ο πρόεδρος της Πολωνίας, Λεχ Κατσίνσκι, προειδοποιούσε: «Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι σήμερα διακυβεύεται το μέλλον της Γεωργίας, αύριο μπορεί να είναι η Ουκρανία, μεθαύριο οι χώρες της Βαλτικής και στη συνέχεια ίσως η δική μου χώρα, η Πολωνία». Τα λόγια αυτά επαληθεύτηκαν νωρίτερα από ό,τι περίμενε η Ευρώπη. Εξι χρόνια αργότερα, το 2014, η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία. Σήμερα, είμαστε όλοι μάρτυρες μιας στρατιωτικής επίθεσης πλήρους κλίμακας εναντίον της Ουκρανίας. Τι επιφυλάσσει το μέλλον αν δεν σταματήσουμε σήμερα τη ρωσική πολεμική μηχανή;
Από μια απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων δεν μπορεί κανείς να ακούσει τον ήχο των εκρήξεων από τις οβίδες, τις προειδοποιητικές σειρήνες ή το κλάμα των γονιών που μόλις έχασαν το αγαπημένο τους παιδί σε βομβαρδισμό. Αλλά η απόσταση από το Κίεβο δεν πρέπει να κατευνάζει τη συνείδησή μας. Μερικές φορές φοβάμαι ότι στη Δύση υπάρχουν πραγματικά πολλοί άνθρωποι για τους οποίους το γεύμα σε ένα αγαπημένο εστιατόριο ή η παρακολούθηση μιας σειράς στο Netflix είναι πιο σημαντικά από τις ζωές και τους θανάτους χιλιάδων Ουκρανών. Είμαστε όλοι μάρτυρες αυτού του πολέμου. Κανείς από εμάς δεν θα μπορεί να ισχυριστεί: «Δεν γνώριζα για τη γενοκτονία στην Μπούσα». Ολοι παρακολουθούμε τις θηριωδίες που διαπράττονται από τον ρωσικό στρατό. Γι’ αυτό δεν πρέπει να είμαστε αδιάφοροι. Τα επεκτατικά σχέδια της Ρωσίας υπερβαίνουν την Ουκρανία. Αυτός ο πόλεμος μας αφορά όλους.
2. Η Ρωσία τροφοδοτεί την παγκόσμια οικονομική κρίση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μόνο ένα από τα μέτωπα στα οποία διεξάγεται η μάχη για το μέλλον της Ευρώπης. Η Ρωσία επιτίθεται σε ολόκληρο τον πολιτισμό μας στους τομείς του κυβερνοχώρου, της πληροφορίας και της οικονομίας. Ο Καρλ φον Κλάουζεβιτς είπε κάποτε ότι ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα. Προφανώς, ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει κατανοήσει πολύ καλά αυτή την περιβόητη άποψη. Η Μόσχα προσαρμόζει τις τεχνικές της επίθεσης ανάλογα με τον αντίπαλο που αντιμετωπίζει. Ο Πούτιν δεν θα μπορούσε να κατακτήσει στρατιωτικά την Ευρώπη, πριν καταστρέψει την οικονομία της.
Η ενεργειακή κρίση και ο παγκόσμιος πληθωρισμός που αντιμετωπίζουμε όλοι μας έχουν την αφετηρία τους στην επεκτατική επιθετικότητα της Ρωσίας. Ο προάγγελος της εισβολής στην Ουκρανία ήταν η επιθετική πολιτική του Κρεμλίνου στο φυσικό αέριο τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2021. Ο εκβιασμός του Πούτιν με το φυσικό αέριο οδήγησε τότε στις απότομες αυξήσεις των τιμών του στις ευρωπαϊκές αγορές. Και ήταν μόνον η αρχή.
Η Ρωσία ήλπιζε ότι η παράλυση του ενεργειακού τομέα θα αποδυνάμωνε τις ευρωπαϊκές χώρες και θα τις έπειθε να μείνουν μακριά από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η κλιμάκωση της κρίσης ήταν από την αρχή η στρατηγική που εφαρμόστηκε κατά των δυτικών χωρών. Η ρωσική στρατιωτική δραστηριότητα είναι ένας από τους κύριους λόγους της παγκόσμιας αύξησης των τιμών. Ολοι πληρώνουμε ακριβά τις αποφάσεις του Κρεμλίνου. Είναι καιρός να κατανοήσουμε ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση τροφοδοτείται από τη Ρωσία.
3. Η αποπουτινοποίηση συνιστά προαπαιτούμενο για την κυριαρχία της Ευρώπης. Εδώ και αρκετά χρόνια, η αδυναμία της Δύσης είναι η δύναμη της Ρωσίας. Η εξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, οι αμφίβολες συναλλαγές με τους Ρώσους ολιγάρχες και οι εντελώς ακατανόητες παραχωρήσεις που έκανε η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν την κατασκευή του αγωγού Nord Stream 2 – όλα αυτά συνθέτουν μια εικόνα παθολογικών σχέσεων μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας. Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πίστευαν ότι θα μπορούσαν να συνάψουν κανονικές εμπορικές συμβάσεις με τη Ρωσία. Στην πραγματικότητα, όμως, οι συμβάσεις αυτές αποδείχθηκαν συμφωνίες στις οποίες η Ευρώπη πούλησε την ψυχή της.
Γι’ αυτό η επιστροφή στο «business as usual» είναι αδύνατη. Δεν μπορεί κανείς να εξομαλύνει τις σχέσεις του με ένα εγκληματικό καθεστώς. Είναι καιρός η Ευρώπη να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Ρωσία, ιδίως στον τομέα της ενέργειας. Η Πολωνία έχει από καιρό τονίσει την ανάγκη διαφοροποίησης των προμηθειών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι νέες πηγές ανοίγουν νέες ευκαιρίες. Η αποπουτινοποίηση, δηλαδή η αποκοπή από τις σχέσεις με τη δικτατορική μηχανή βίας που δημιούργησε ο Πούτιν, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την κυριαρχία της Ευρώπης.
4. Η αλληλεγγύη είναι ισχυρότερη από τον φόβο. Ο πόλεμος έχει ήδη αλλάξει την Ευρώπη. Η Ρωσία, εισβάλλοντας στην Ουκρανία, ήλπιζε πως η Δύση δεν θα αφυπνιστεί από τον γεωπολιτικό λήθαργο στον οποίο έπεσε πριν από χρόνια, όταν αφελώς πίστεψε στον μύθο του «τέλους της Ιστορίας». Η Ρωσία υπολόγισε λάθος. Ηθελε να μας διχάσει, αλλά εμείς γίναμε πιο ενωμένοι από ποτέ.
Οπως και σε κάθε ολοκληρωτικό καθεστώς, το ισχυρότερο όπλο του Κρεμλίνου είναι ο φόβος. Εμείς πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις ρωσικές απειλές και τους εκβιασμούς με αλληλεγγύη. Ηδη η βοήθεια προς την Ουκρανία έρχεται από όλες τις γωνιές του κόσμου, με τη μορφή τροφίμων, προμηθειών και όπλων. Αυτό που παρέχουμε στην Ουκρανία είναι η ελπίδα και η δυνατότητα να νικήσει.
Η έγκριση της Γερμανίας να στείλει τα άρματα μάχης Leopard στην Ουκρανία –για την οποία έκανε εκκλήσεις η Πολωνία– έχει μεγάλη σημασία. Γνωρίζουμε ήδη ότι στα γερμανικά άρματα μάχης θα προστεθούν και τα αμερικανικά Abrams. Τελικά, οι ψυχροί υπολογισμοί παραμερίστηκαν υπέρ της ευρωατλαντικής λογικής. Το ΝΑΤΟ απέδειξε ότι, εκτός από την ισχυρότερη στρατιωτική συμμαχία στον κόσμο, είναι η πραγματικά ενωμένη συμμαχία. Μαζί θα νικήσουμε το κακό. Η αλληλεγγύη είναι ισχυρότερη από τον φόβο.
5. Η ανασυγκρότηση της Ουκρανίας και η ενίσχυση της Ευρώπης. Η νίκη στη μάχη με τη Ρωσία είναι πιο κοντά όχι μόνο χάρη στις επιτυχίες του ουκρανικού στρατού και της αποδυνάμωσης της «ρωσικής αρκούδας» λόγω των κυρώσεων. Οφείλεται και στη Δύση, η οποία συγκρότησε μια ισχυρή συμμαχία για την ελευθερία. Ωστόσο, η νίκη κατά της Ρωσίας στην παρούσα μάχη δεν είναι αρκετή. Για να κερδίσουμε τον πόλεμο, πρέπει να οικοδομήσουμε μια εντελώς νέα δομή ασφάλειας τόσο στην πολιτική όσο και στην οικονομική διάσταση.
Ποια θα είναι τα δομικά στοιχεία του κοινού μας ευρωπαϊκού σπιτιού; Η ασφάλεια είναι το θεμέλιο της ενότητας που βασίζεται σε κοινές αξίες και συμφέροντα και εδραιώνεται από ισχυρούς οικονομικούς και κοινωνικούς δεσμούς. Δεν θα βγούμε από την οικονομική κρίση με τη λαίλαπα του πολέμου να μαίνεται στο κατώφλι της Ευρώπης.
Μπροστά μας υπάρχουν δύο σενάρια για το μέλλον της Ευρώπης. Είτε κερδίζει η Ουκρανία και υπάρχει ειρήνη στην ήπειρο ή ο νικητής είναι η Ρωσία και ο ιμπεριαλισμός του Πούτιν είναι ελεύθερος να επεκταθεί. Αν θέλουμε η Ουκρανία να αναδειχτεί νικήτρια, πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε την αλλαγή προτύπου της ευρωπαϊκής πολιτικής ακόμη και σήμερα. Η ιδέα μιας κοινότητας ασφάλειας και ειρήνης είναι πλέον το μόνο δυνατό μοντέλο ανάπτυξης.
Ακριβώς ένα χρόνο μετά το ξέσπασμα του πολέμου, έχουμε έναν κοινό, αλληλέγγυο στόχο: την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και την ενίσχυση της Ευρώπης.
* Ο κ. Ματέους Μοραβιέτσκι είναι πρωθυπουργός της Πολωνικής Δημοκρατίας, μέλος της ομάδας διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Πολωνίας στην Ε.Ε., πτυχιούχος Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Wrocław και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πολυτεχνείου του Wrocław και του Central Connecticut State University.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε σε συνεργασία με το πολωνικό μηνιαίο περιοδικό Wszystko co Najważniejsze, στο πλαίσιο ιστορικού προγράμματος με το Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης και το Πολωνικό Εθνικό Ιδρυμα.