Κάτω από την κατεστραμμένη στέγη ενός σπιτιού, δεκάδες εργάτες καρφώνουν με τα σφυριά τους ρυθμικά. Γύρω τους γερανοί, μπουλντόζες και φορτηγά εργάζονται μανιωδώς για να επισκευάσουν δρόμους και κτίρια που διαλύθηκαν από το ρωσικό πυροβολικό. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι αυτό το θορυβώδες εργοτάξιο βρίσκεται στην οδό Γιαμπλόνσκα, στην Μπούτσα, στα βόρεια του Κιέβου, στο σταυροδρόμι όπου πριν από έναν χρόνο σκορπίστηκαν –σε ακτίνα μεγαλύτερη του 1,5 χιλιομέτρου– τα πτώματα δεκάδων πολιτών, που σκοτώθηκαν βάναυσα από Ρώσους στρατιώτες. Μερικοί ήταν δεμένοι πισθάγκωνα.
Η Ουκρανία έχει ήδη ανοικοδομήσει πλήρως πολλές από τις περιοχές που καταστράφηκαν από τη Μόσχα, συμπεριλαμβανομένων γεφυρών, δρόμων και κυβερνητικών κτιρίων. Είναι μόνον η αρχή αυτού που το Κίεβο έχει περιγράψει ως τη μεγαλύτερη προσπάθεια ανοικοδόμησης από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κι εντεύθεν και ίσως την πιο δαπανηρή στην Ιστορία, με εκτιμώμενο κόστος μισού τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Η διαχείριση όμως αυτής της άνευ προηγουμένου εισροής χρημάτων σε μια χώρα με μακρά ιστορία διαφθοράς θα φέρει μαζί της και προκλήσεις, λένε οι ειδικοί.
«Σύμφωνα με το Σχέδιο Μάρσαλ, το πρόγραμμα των ΗΠΑ που παρείχε οικονομική βοήθεια για την αποκατάσταση των υποδομών της μεταπολεμικής Ευρώπης, η Ουάσιγκτον συνεισέφερε 13,3 δισ. δολάρια σε 16 χώρες», λέει ο Ντόναλντ Μπάουζερ, ιδρυτής της ΜΚΟ «Πρωτοβουλία Υποστήριξης για την Ουκρανική Ανάκαμψη», που εστιάζει σε έργα σε πρώην κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας. «Αυτό είναι περίπου 150 δισ. δολάρια με τις σημερινές ισοτιμίες. Η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα μπορούσε να κοστίσει στη Δύση τέσσερις ή πέντε φορές περισσότερο. Κανείς δεν επένδυσε ποτέ όλα αυτά τα χρήματα για την ανοικοδόμηση μιας και μόνο χώρας».
Οταν στις αρχές Ιουλίου του περασμένου έτους ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελέσνκι είπε ότι η ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης από τον πόλεμο χώρας θα ξεκινήσει πριν από το τέλος των εχθροπραξιών με τη Ρωσία, πολλοί Δυτικοί ηγέτες εμφανίστηκαν επιφυλακτικοί. Η ιδέα να αρχίσει η ανοικοδόμηση μιας χώρας ενώ οι πόλεις της συνέχιζαν να καταστρέφονται από τις ρωσικές βόμβες φαινόταν ανόητη όσο και επικίνδυνη. Κι όμως, ο Ζελένσκι έχει παρουσιαστεί συνεπής με τα λόγια του.
Μία από τις πιο εμβληματικές εικόνες του πολέμου χρονολογείται στις αρχές Μαρτίου 2022. Η φωτογραφία απεικονίζει εκατοντάδες πολίτες συνωστισμένους κάτω από τα ερείπια μιας βασικής γέφυρας που συνέδεε το Ιρπίν με την Μπούτσα, η οποία εκείνη τη στιγμή άφησε τους ανθρώπους μεταξύ ζωής και θανάτου: από τη μια πλευρά, το ρωσικό πυροβολικό προέλαυνε από βορράν· από την άλλη, η ασφάλεια στον δρόμο προς το Κίεβο. Εναν χρόνο μετά, δεκάδες εργάτες έχουν σχεδόν ολοκληρώσει την αποκατάστασή της.
Τον τελευταίο χρόνο, η Ουκρανία έχει καθαρίσει τα συντρίμμια από 2.100 χιλιόμετρα δρόμων, εκ των οποίων έχει επισκευάσει 120 χιλιόμετρα, έχει ξαναχτίσει 41 από τις 330 κατεστραμμένες γέφυρες, δημιούργησε 80 προσωρινά περάσματα και ανανέωσε 900 σιδηροδρομικά σημεία, όπως σιδηροδρομικούς σταθμούς και ντεπό.
«Οταν μιλάμε για μεταφορές, υπάρχουν μερικά βασικά καθήκοντα που προσπαθούμε να εκπληρώσουμε», λέει στον Guardian η αναπληρώτρια υπουργός υποδομών, Ολεξάντρα Αζάρκινα. «Πρώτον, να αποτρέψουμε μιαν ανθρωπιστική κρίση στο εσωτερικό της χώρας και, δεύτερον, να αποτρέψουμε μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση. Η αποκατάσταση των κύριων διαδρόμων μεταφοράς είναι επίσης σημαντική για να συνεχίσουμε να τροφοδοτούμε τις πρώτες γραμμές της μάχης. Εχουμε υπ’ όψιν μας ότι αυτό που ξαναχτίσαμε θα μπορούσε να καταστραφεί ξανά; Ναι, αλλά είναι ένα ρίσκο που αναγκαζόμαστε να πάρουμε. Και ειλικρινά, η ανοικοδόμηση είναι ταυτόχρονα μέρος της αντίστασής μας».
Από τον Ιανουάριο, η Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου ανέφερε συνολικά 149.300 κατεστραμμένες κατοικίες, 330 νοσοκομεία, 595 διοικητικά κτίρια και περισσότερα από 3.000 σχολεία και πανεπιστημιακά κτίρια.
Οι οικοδομικές εργασίες που έχουν ολοκληρωθεί μέχρι στιγμής έχουν πληρωθεί από τα ταμειακά αποθέματα της Ουκρανίας και από μιαν αρχική πληρωμή 600 εκατ. δολαρίων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία ενέκρινε ένα δεύτερο πακέτο 1,59 δισ. ευρώ τον Ιούλιο του 2022.
Σύμφωνα με την τελευταία αξιολόγηση, οι ανάγκες ανοικοδόμησης και ανάκαμψης της Ουκρανίας έχουν φτάσει τα 411 δισ. δολάρια, δήλωσε η Παγκόσμια Τράπεζα. Ωστόσο, η εκτίμηση αυξάνεται συνεχώς λόγω των συνεχών βομβαρδισμών και επειδή δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία στα κατεχόμενα. Ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Ντένις Σμιχάλ, δήλωσε ότι το κόστος της ανοικοδόμησης μπορεί να φτάσει τα 750 δισ. δολάρια.
«Η συνολική ζημιά είναι τρομερή και δεν θα χρειαστεί να ξαναχτιστούν όλα όσα καταστράφηκαν», λέει η Αζάρκινα στον Guardian. «Η χώρα άλλαξε, ο πληθυσμός μετακινήθηκε. Πρέπει να είμαστε συνετοί στη χρήση αυτών των χρημάτων. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι η Ουκρανία δεν κατέστρεψε τις υποδομές της, αλλά η Ρωσία· είναι οι κακοί της υπόθεσης και πρέπει να πληρώσουν γι’ αυτό».
Τα διεθνή μέσα ρωτούν πόσο ρεαλιστικές είναι οι ρωσικές αποζημιώσεις. Τον Φεβρουάριο, η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής προέτρεψαν την Ε.Ε. και τις δυτικές κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν τα παγωμένα αποθεματικά των κεντρικών τραπεζών της Ρωσίας –300 δισ. ευρώ– για να ξεκινήσουν την ανοικοδόμηση της χώρας. Ωστόσο, οι ειδικοί υποστήριξαν ότι η ανακατανομή ρωσικών περιουσιακών στοιχείων θα παραβίαζε το διεθνές δίκαιο.
Η Αζάρκινα λέει ότι η Ουκρανία έχει παγώσει αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στη χώρα, επικαλούμενη τον τρόπο με τον οποίο ο υπουργός Δικαιοσύνης εργάζεται για τη διευθέτηση νομικών ζητημάτων προκειμένου να χρησιμοποιήσει τα χρήματα για την ανοικοδόμηση ιδιωτικών κατοικιών.
Ενα ουσιαστικό μέρος της ανασυγκρότησης θα καλυφθεί επίσης από ιδιωτικές ξένες επενδύσεις. Πολλές από τις κατεστραμμένες επιχειρήσεις δεν θα «αναστηθούν» απλώς με την επισκευή των κτιρίων που τις στέγαζαν εάν η Ουκρανία κερδίσει τον πόλεμο, ενώ χιλιάδες Ουκρανοί στρατιώτες που επιστρέφουν στις πόλεις τους από τις πρώτες γραμμές θα χρειαστούν δουλειά.
«Πρέπει να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας», λέει στον Guardian ο Σέργκιι Τσίβκατς, διευθύνων σύμβουλος της UkraineInvest, του γραφείου προώθησης επενδύσεων της Ουκρανίας, «για να μετατρέψουμε τη χώρα από εξαγωγέα πρώτων υλών σε ένα ευημερούν ευρωπαϊκό κράτος με ανεπτυγμένη βιομηχανία».
Ο Τσίβκατς λέει ότι έχει ήδη λάβει πολλά αιτήματα από ξένες εταιρείες και δεκάδες έργα βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, αλλά ορισμένοι επενδυτές εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί.
Δεν υπάρχει μόνο το θέμα της επένδυσης σε μια χώρα που εξακολουθεί να βομβαρδίζεται. Ενα άλλο πρόβλημα, σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, είναι η εκτεταμένη διαφθορά που μαστίζει την Ουκρανία από την ανεξαρτησία της κι εντεύθεν. Η Transparency International κατέταξε την Ουκρανία ως τη δεύτερη πιο διεφθαρμένη χώρα στην Ευρώπη το 2021, πίσω μόνον από τη Ρωσία.
«Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να φοβάται πολύ πώς η διαφθορά μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ανοικοδόμηση και θα πρέπει να αρχίσει αμέσως να λαμβάνει μέτρα για την καταπολέμησή της», λέει ο Μπάουζερ, ο οποίος έχει εργαστεί για 25 χρόνια σε προγράμματα διακυβέρνησης και κατά της διαφθοράς. «Η διαφθορά εξακολουθεί να είναι ενδημική εκεί».
Καθώς η Ουκρανία κάνει τα πρώτα της βήματα για την ένταξη στην Ε.Ε., η κυβέρνηση δέχεται πιέσεις να δείξει ότι έχει «καθαρίσει». Τους τελευταίους μήνες, δεκάδες ανώτεροι αξιωματούχοι απολύθηκαν και ο Ζελένσκι έχει δηλώσει ότι θα ακουλουθήσει την προσέγγιση της μηδενικής ανοχής.
«Η Ουκρανία έκανε σημαντικά βήματα πρόσφατα», λέει ο Τσίβκατς στη βρετανική εφημερίδα. «Στο παρελθόν είχαμε πολλά σκάνδαλα. Τα έχουμε δει στην τηλεόραση, αλλά δεν είδαμε την κατάλληλη επιβολή του κράτους έπειτα από αυτά τα σκάνδαλα. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι πως βλέπουμε μια υπόθεση διαφθοράς και αμέσως το κράτος αντιδρά για να απαγγείλει κατηγορίες εναντίον των υπευθύνων».
Ωστόσο, απομένουν πολλά να γίνουν. «Ενα από τα μαθήματα που πήρα από την παρουσία μου στην Ουκρανία είναι ότι υπάρχουν νέες φωνές που υπηρετούν στην πρώτη γραμμή και δεν θα δεχτούν να κάθονται παθητικά, ενώ η χώρα λεηλατείται ξανά», λέει ο Μπάουζερ. «Ενα εκατομμύριο Ουκρανοί βετεράνοι που επέστρεψαν από τον πόλεμο, με χαμένα μέλη, που έχυσαν το αίμα τους γι’ αυτή τη χώρα, δεν πρόκειται να δεχτούν τα πράγματα όπως ήταν πριν από το 2014».
«Αυτοί οι άνθρωποι», προσθέτει ο Μπάουζερ μιλώντας στον Guardian, «δεν θα πετάξουν διεφθαρμένους αξιωματούχους σε κάδους σκουπιδιών όπως έκαναν στο παρελθόν, αλλά θα τους κρεμάσουν από τους φανοστάτες».
Πηγή: Guardian
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr