Στα σχολεία της Ρωσίας η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία έχει την τιμητική της. Τα παιδιά των δημοτικών σχολείων λαμβάνουν πατριωτική εκπαίδευση και πολεμική ενθάρρυνση. Στην υπόλοιπη κοινωνία, με τη θεολογική εσχατολογία με την οποία η διανοούμενη αυλή του Πούτιν έχει ντύσει την εισβολή στην Ουκρανία, οι στρατιώτες επιτελούν έργο ευλογημένο από το θεολογικό επέκεινα, με τις –κυριολεκτικές– ευλογίες της ρωσικής Εκκλησίας και των μεντόρων –όπως ο Αλεξάντερ Ντούγκιν– του Ρώσου προέδρου.
Είναι Απρίλιος 2022. Ο πόλεμος είναι στο πρώτο του δίμηνο, κατά το οποίο η Μόσχα μετέρχεται παν δυνατόν μέσον για να δικαιολογήσει την εισβολή. Ο πλανήτης είναι ανάστατος, Δύση και Ανατολή περιχαρακώνονται. Η 12χρονη, τότε, Μαρία Μοσκάλεβα, στο μάθημα της ζωγραφικής στο σχολείο της, στην πόλη Εφρέμοφ, στην επαρχία Τούλα, 300 χλμ. νότια της Μόσχας, δεν ζωγραφίζει το μεγαλείο της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», αλλά τον θρήνο μιας μητέρας και της κόρης της από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς στην Ουκρανία. Σημειώνει από κάτω: «Οχι στον πόλεμο», «Δόξα στην Ουκρανία». Η δασκάλα της αιφνιδιάζεται και αμέσως ενημερώνει τη διεύθυνση του σχολείου, η οποία, με τη σειρά της, πληροφορεί τις αρχές για το περιστατικό. Ξαφνικά, οι μυστικές υπηρεσίες εμφανίζονται στο σχολείο.
Λίγες ημέρες αργότερα –και αφού οι αρχές κάνουν φύλλο και φτερό το σπίτι και τα κοινωνικά δίκτυα του πατέρα της–, ο Αλεξέι Μοσκάλεφ λαμβάνει πρόστιμο 32.000 ρουβλίων (περίπου 350 ευρώ) επειδή στο Odnoklassniki, το ρωσικό μέσο κοινωνικής δικτύωσης, έχει προβεί σε αναρτήσεις, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, στις οποίες «δυσφημεί» τον ρωσικό στρατό. Οι αναρτήσεις, κατά πληροφορίες, περιελάμβαναν υποστήριξη στην Ουκρανία και γελοιογραφίες του Πούτιν.
Παράλληλα, όπως είπε η Σβετλάνα Νταβίντοβα, επικεφαλής της επιτροπής παιδικής πρόνοιας του δήμου του Εφρέμοφ, είπε στο Meduza ότι από τον Μάιο του 2022 η οικογένεια Μοσκάλεφ τέθηκε σε «προληπτική εγγραφή σε μητρώο οικογενειών υπό κοινωνικά επικίνδυνη κατάσταση».
Η FSB (ρωσικές μυστικές υπηρεσίες), βέβαια, δεν αφήνει σε ησυχία το κορίτσι, καθώς πηγαίνει επανειλημμένα στο σχολείο του και το ανακρίνει. Το ίδιο κάνει και με τον πατέρα. Τότε, οι δυο τους παίρνουν την απόφαση η Μαρία να λαμβάνει από εκεί και πέρα σχολική εκπαίδευση στο σπίτι. Η επιτροπή παιδικής πρόνοιας της πόλης, όμως, θεωρεί πως ο πατέρας απλώς δεν φροντίζει να πηγαίνει η μικρή στο σχολείο.
Στο μεταξύ, είχε περάσει μια περίοδος σχετικής ηρεμίας για την οικογένεια. Οι γονείς της Μαρίας ήταν από ετών διαζευγμένοι· η μητέρα της, τα τελευταία 10 χρόνια, έμενε στην επαρχία Τάμποφ, περίπου 350 χλμ. μακριά, με τη 17χρονη κόρη της από άλλο γάμο. Δεν είχαν ιδιαίτερες επαφές, παρότι, σύμφωνα με ρωσικά μέσα, η μικρή είχε αποφασίσει ότι θα ήθελε να ζήσει με τη μητέρα της.
Ερχεται, όμως, ο Δεκέμβριος του 2022 και βρίσκει τον Αλεξέι Μοσκάλεφ και πάλι ενώπιον των αρχών για «επανειλημμένη δυσφήμηση του στρατού», πάλι διά του Odnoklassniki. Τα στελέχη της FSB καταφθάνουν στο σπίτι του και τον προσάγουν για ανάκριση. Την ίδια μέρα η Μαρία οδηγείται σε ορφανοτροφείο, αναμένοντας την απελευθέρωση του πατέρα της, η οποία έγινε την επομένη. Το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να πάει να την παραλάβει από το ίδρυμα, όπου την είχαν οδηγήσει.
Η νέα χρονιά, ωστόσο, δεν επεφύλασσε καλύτερο μέλλον για τον Αλεξέι. Η επιτροπή παιδικής πρόνοιας της πόλης Εφρέμοφ υποβάλλει μήνυση, τον Ιανουάριο, για να του αφαιρέσει τα γονικά δικαιώματα επί της Μαρίας – στην ίδια μήνυση περιλαμβάνεται και η μητέρα της, Ολγκα Σιτσίκινα.
Tο «κατηγορητήριο», σύμφωνα με το Meduza, περιλαμβάνει: «Απεριποίητη εμφάνιση, χωρίς σχολική στολή» στο σχολείο· το παιδί έχει «μη ικανοποιητικές ακαδημαϊκές επιδόσεις σε ορισμένα σχολικά μαθήματα, ο πατέρας δεν ενδιαφέρεται για τις ακαδημαϊκές επιδόσεις της κόρης του, δεν παρακολουθεί τις συναντήσεις γονέων, δεν έχει επαφή με το διδακτικό προσωπικό»· ο πατέρας «επηρεάζει αρνητικά την πατριωτική διαπαιδαγώγηση της κόρης του, δεν εκπληρώνει σωστά την υποχρέωση μόρφωσης, διαπαιδαγώγησης και υποστήριξης ανήλικης κόρης»· «διαπιστώθηκε επίσης ότι η οικογένεια δεν έχει μόνιμο εισόδημα, ωστόσο, ο Μοσκάλεφ δεν ζήτησε από το τμήμα κοινωνικής προστασίας μέτρα κοινωνικής στήριξης»· «η μητέρα του κοριτσιού ζει χωριστά, έχει άλλη οικογένεια, δεν ενδιαφέρεται για την τύχη της κόρης της».
Στις αρχές Μαρτίου του 2023, ο Αλεξέι καταδικάζεται σε κατ’ οίκον περιορισμό και η Μαρία οδηγείται σε ίδρυμα για εφήβους. Σύμφωνα με ΜΚΟ, «δεν τον άφηναν να δει τη Μαρία. Σχεδόν κανείς δεν επιτρεπόταν να τη δει. Εγινε γνωστό ότι μόνον ένας μακρινός συγγενής μπόρεσε να τη συναντήσει μία φορά στις αρχές Μαρτίου».
Στα τέλη του ίδιου μήνα, ο Αλεξέι Μοσκάλεφ καταδικάζεται εκ νέου σε δύο χρόνια φυλάκιση για το γνωστό αδίκημα: «επανειλημμένη δυσφήμηση του στρατού» της Ρωσίας. Η ποινή ανακοινώθηκε ερήμην του, καθώς ο ίδιος απέδρασε από τον κατ’ οίκον περιορισμό την προηγουμένη της δίκης. Ούτε ο δικηγόρος που του είχε ορίσει μια ΜΚΟ μπορούσε να τον βρει και δήλωσε και ο ίδιος αιφνιδιασμένος με την απουσία του.
Η Μαρία, μάλιστα, του είχε γράψει ένα γράμμα από το ίδρυμα, όπου τον αποκαλούσε «ήρωα» και του ζητούσε να μην τα παρατήσει.
Δεν πραγματώθηκε η ευχή της. Σύμφωνα με λευκορωσικά δημοσιεύματα των επόμενων ημερών, ο Αλεξέι Μοσκάλεφ συνελήφθη στο Μινσκ, όπως είχε ανακοινώσει το υπουργείο Εσωτερικών της Λευκορωσίας. Οι δικηγόροι του δεν μπορούσαν, ακόμη τότε, να ενημερώσουν για το πού βρισκόταν. Μόνο η δημοσιογράφος Μαρίνα Οβσιανίκοβα, σύμφωνα με ρωσικά δημοσιεύματα, είχε δηλώσει ότι γνωρίζει ποιος τον βοηθούσε να βρει καταφύγιο.
Ολο αυτό το διάστημα και έως τις 5 Απριλίου, η Μαρία Μοσκάλεβα βρισκόταν σε ορφανοτροφείο. Οπως είχε ανακοινώσει η επίτροπος για τα Δικαιώματα του Παιδιού στη Ρωσία, Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα, που επίσης διώκεται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για απαγωγές παιδιών από την Ουκρανία, η σχέση της Μαρίας με τη μητέρα της ήταν «δύσκολη» και δεν ήταν εύκολο να τις φέρουν κοντά ώστε η μικρή να ζήσει τουλάχιστον με τον έναν από τους δύο γονείς. Η Ολγκα Σιτσίκινα, ωστόσο, απέδωσε την απόσταση από την κόρη της στην «απαγόρευση» του πρώην συζύγου της να βλέπει τη Μαρία.
Η Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα περιέγραψε στον λογαριασμό της, στο Telegram, τη συνάντηση με τη μητέρα της μικρής Μαρίας, αναφέροντας ότι η μικρή άλλαξε γνώμη για τη μητέρα της και θέλει να ζήσει μαζί της.
Στο μεταξύ, ανθρωπιστικές και δικαιωματικές οργανώσεις στη Ρωσία δήλωσαν ότι υπάρχουν πολλές οικογένειες διαθέσιμες για να τεκνοθετήσουν τη Μαρία. Η υπόσχεση, όμως, της Σιτσίκινα ότι θα «απελευθερώσει τη Μαρία από την πολιτική, την αντι-προπαγάνδα και τις ζωγραφιές» φαίνεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο, καθώς της έδωσε το δικαίωμα να πάρει την κόρη της από το ορφανοτροφείο. Μητέρα και κόρη, πάντως, βρέθηκαν, όπως αναφέρουν κανάλια στο Telegram.
Ωστόσο, αυτό, απ’ ό,τι φαίνεται, θα ισχύσει μέχρι τις 20 Απριλίου, οπότε και θα εκδικαστεί εκ νέου, σε δικαστήριο του Εφρέμοφ, η μήνυση της παιδικής πρόνοιας της πόλης για περιορισμό των γονικών δικαιωμάτων του Αλεξέι και της Ολγκα για τη Μαρία.
Σύμφωνα με το Meduza, ο περιορισμός των δικαιωμάτων των γονέων είναι προληπτικό μέτρο. Το δικαστήριο μπορεί να περιορίσει τα δικαιώματα ενός γονέα ή κηδεμόνα εάν δεν είναι ασφαλές για το παιδί να ζει μαζί του για λόγους όπως ψυχική διαταραχή, χρόνια ασθένεια κ.λπ. Επίσης, το άρθρο 73 του Οικογενειακού Κώδικα της Ρωσικής Ομοσπονδίας επιτρέπει τον περιορισμό των δικαιωμάτων ενός γονέα προς το παιδί του εάν είναι επικίνδυνο για εκείνο να παραμείνει στην οικογένεια με υπαιτιότητα ενός ενήλικα, αλλά δεν συντρέχουν επαρκείς λόγοι για την πλήρη στέρηση των γονικών δικαιωμάτων.
Η επικεφαλής της ΜΚΟ OVD-Info, Εύα Λέβενμπεργκ, έχει δηλώσει πεπεισμένη ότι η ζωγραφιά ήταν πρόσχημα. «Εάν κανείς έχει πέσει στο ραντάρ των αρχών επιβολής του νόμου για αναρτήσεις που ονομάζονται “πολιτικές”, τότε τίθεται υπό αυξημένη προσοχή. Πιστεύουμε ότι υπήρχε επίσης ενεργό ενδιαφέρον σε σχέση με τη ζωγραφιά της Μάσα και λόγω του γεγονότος ότι η ιστορία έλαβε τόση δημοσιότητα», σημείωσε η ίδια, συμπληρώνοντας: «Η αγωγή για τον περιορισμό των γονικών δικαιωμάτων θα εγκριθεί 100% και, κατά συνέπεια, είτε θα επιλεγεί κηδεμόνας για τη Μαρία είτε θα αφεθεί στο ίδρυμα εάν οι αρχές θεωρήσουν ότι κανένας από τους κηδεμόνες δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις τους».
Οπως, έγραψε, πάντως, ο Guardian, η υπόθεση επιτόνισε το εύρος της καταστολής της διαφωνίας από το Κρεμλίνο που έχει θέσει αδυσώπητα στο στόχαστρο όποιον τολμά να επικρίνει τον πόλεμο. Η Memorial, μία από τις παλαιότερες και πιο εξέχουσες ΜΚΟ της Ρωσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και νικήτρια του Νομπέλ Ειρήνης 2022, κήρυξε τον Μοσκάλεφ πολιτικό κρατούμενο.
