Ο πληθυσμός γερνάει και πεθαίνει. Οι νέοι παραμένουν στα αστικά κέντρα και αργούν να κάνουν οικογένεια και σίγουρα, παραδοσιακά, δεν προτιμούν τα σπίτια από… δεύτερο χέρι. Ετσι, τα τελευταία χρόνια, η Ιαπωνία έχει βρεθεί με απόθεμα εγκαταλελειμμένων κατοικιών που φτάνουν, σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα έντεκα εκατομμύρια.
Στην Ιαπωνία, βέβαια, υπάρχουν και οι δεισιδαιμονίες. Οπως γράφει το Insider, αυτό είναι ένας από τους λόγους που καθιστά δύσκολη την πώληση παλαιών σπιτιών. Εάν λοιπόν ένα σπίτι σχετίζεται με αυτοκτονία, φόνο ή «μοναχικούς θανάτους» μάλλον μένει στα αζήτητα. Είναι ενδεικτικό ότι ο ιστότοπος Oshimaland περιλαμβάνει ακίνητα που πρέπει να αποφεύγονται, όπως, για παράδειγμα ένα σπίτι στα περίχωρα της Γιοκοχάμα, που ανήκε σε μια διαζευγμένη γυναίκα, η οποία στα 60 της πήδηξε από την ταράτσα του κτιρίου και σκοτώθηκε.
Μια μεγάλη πληγή για τη χώρα
Τα άδεια σπίτια στην ιαπωνική γλώσσα ονομάζονται «akiya» και αποτελούν μία μεγάλη πληγή για τη χώρα, που βλέπει τους κατοίκους της να συρρικνώνονται αριθμητικά. Σύμφωνα με στοιχεία του 2022, η χώρα χάνει συνολικά 1.600 πολίτες καθημερινά, ενώ το 29,1% των κατοίκων είναι άνω των 65 ετών και προβλέπεται ότι έως το 2050 ο πληθυσμός θα έχει μειωθεί δραματικά. Σήμερα, η Ιαπωνία έχει συνολικό πληθυσμό περίπου 125 εκατ. πολιτών.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα κυβερνητικά στοιχεία από την έρευνα Στέγασης και Γης του 2018, υπάρχουν περίπου 8,5 εκατ. akiya σε ολόκληρη τη χώρα –σχεδόν το 14% του συνολικού αποθέματος κατοικιών της χώρας–, αλλά οι παρατηρητές εκτιμούν ότι σήμερα υπάρχουν πολλά περισσότερα. Το Ερευνητικό Ινστιτούτο Nomura ανεβάζει τον αριθμό σε περισσότερα από 11 εκατομμύρια και προβλέπει ότι τα akiya θα μπορούσαν να ξεπεράσουν το 30% όλων των σπιτιών στην Ιαπωνία έως το 2033, όπως αναφέρουν οι New York Times σε πρόσφατο ρεπορτάζ τους.
Επισημαίνουν δε ότι τα σπίτια στην Ιαπωνία συνήθως χάνουν την αξία τους με την πάροδο του χρόνου έως ότου περιέλθουν σε πλήρη αχρησία, ενώ μόνο η γη –το οικόπεδο, όπως λέμε– διατηρεί την αξία της. Αυτό συμβαίνει διότι τα περί ων ο λόγος κτίσματα είναι κατά κανόνα κατασκευασμένα προ του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι νέοι οικοδομικοί κανονισμοί που εφαρμόστηκαν από το 1950 κι έπειτα δεν επιτρέπουν σε πολλά εξ αυτών σπουδαίες παρεμβάσεις.
Οι διαφωνίες μεταξύ κληρονόμων
Ενας από τους λόγους που τα σπίτια αυτά μένουν κενά είναι το ότι, μετά τον θάνατο των ιδιοκτητών τους, οι επίγονοι είτε αποποιούνται την κληρονομιά είτε απλώς δεν ενδιαφέρονται για τη συντήρηση του σπιτιού ή δεν τα βρίσκουν μεταξύ τους. Επειδή όμως η Ιαπωνία είναι η χώρα της εφευρετικής πρωτοπορίας, έχουν συσταθεί γραφεία που προσφέρουν υπηρεσίες κατευνασμού των διαφορετικών κληρονόμων.
Ενας από αυτούς, όπως λένε οι ΝΥΤ, είναι ο Τακαμίτσου Ουάντα, ο διευθύνων σύμβουλος της Akiya Katsuyo, ο οποίος ενεργεί ως «διαιτητής» μεταξύ τσακωμένων συγγενών και συχνά τους παροτρύνει να ενεργήσουν προτού τα ακίνητά τους φτάσουν στο μη περαιτέρω.
«Σε πολλές περιπτώσεις, οι γονείς πεθαίνουν χωρίς να ξεκαθαρίσουν τις επιθυμίες τους σχετικά με το σπίτι της οικογένειας ή αναπτύσσουν άνοια και δυσκολεύονται να συζητήσουν αυτά τα πράγματα», είπε ο Ουάντα. «Σε τέτοιες περιπτώσεις, τα παιδιά ίσως αισθάνονται ενοχή να απαλλαγούν από το σπίτι της οικογένειας και μπορεί συχνά να επιλέξουν να το αφήσουν στην τύχη του».
Από... 0 ευρώ
Παρ’ όλα αυτά, έχει αναδυθεί μία νέα πληθυσμιακή ομάδα που θέλει να αποφύγει τις πολυπληθείς –υπερπλήρεις, θα έλεγε κανείς– ιαπωνικές πόλεις και στρέφεται στα άδεια σπίτια, τα οποία μπορεί να αποκτήσει πολύ οικονομικά, αλλά πρέπει να έχει αποθέματα υπομονής και αγάπης για να τα κάνει πάλι λειτουργικά και ασφαλή.
Μάλιστα, μία απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο δείχνει ότι έχουν δημιουργηθεί πολλές ιστοσελίδες που προσφέρουν συγκεκριμένες υπηρεσίες ανακαίνισης, αλλά κυρίως προωθούν akiya, των οποίων η τιμή μπορεί να ξεκινά από τα... 0 ευρώ και να ξεπεράσει τις 230.000 ευρώ. Οι ιστοσελίδες αυτές είναι κυρίως δημόσιες, που τις «τρέχουν» οι τοπικές αρχές.
«Οι akiya banks (σ.σ. τράπεζες άδειων σπιτιών) στελεχώνονται με δημοτικούς υπαλλήλους, η πλειονότητα των οποίων συχνά δεν έχει καμία εμπειρία στο real estate», όπως είπε στους ΝΥΤ ο Μάθιου Κέτσουμ, Αμερικανός συνιδρυτής της Akiya & Inaka, εταιρείας συμβούλων ακινήτων με έδρα το Τόκιο.
Ενώ σε άλλη συνέντευξή του, στο εξειδικευμένο RethinkTokyo, επισήμανε ακόμα ένα πρόβλημα που δημιουργείται με τις κυβερνητικές τράπεζες άδειων σπιτιών. «Διαρκεί χρόνια η απόκτηση ενός akiya, καθώς δεν υπάρχουν βάσεις δεδομένων σε εθνικό ή νομαρχιακό επίπεδο με τέτοιες καταχωρίσεις. Δεδομένου ότι κάθε δήμος διαχειρίζεται το δικό του απόθεμα, θα πρέπει να πάμε στην τράπεζα akiya κάθε πόλης για να βρούμε τα ακατέργαστα διαμάντια. Κι όταν φτάσουμε εκεί, θα πρέπει να απευθυνθούμε στο οικείο γραφείο της πόλης αυτοπροσώπως για να προμηθευτούμε περαιτέρω έγγραφα».
Αντίδοτο η φορολόγηση;
Το Κιότο είναι η πρώτη πόλη που, ήδη από πέρυσι, έχει αρχίσει να λαμβάνει μέτρα, προσπαθώντας να ανταποκριθεί στο ζήτημα των εγκαταλελειμμένων κατοικιών. Με αυτό κατά νου, η τοπική κυβέρνηση αποφάσισε το 2022 να φορολογήσει τα akiya, σε μια προσπάθεια να πάψουν να αποτελούν πλέον κουφάρια μιας εποχής πάλαι ποτέ διαλαμψάσης και, ίσως, να ενθαρρύνει νέους ενοίκους να κατοικήσουν σε αυτά.
«Τα κακοσυντηρημένα akiya αμαυρώνουν το τοπίο, ενώ θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές και τις περιουσίες των κατοίκων λόγω πιθανής κατάρρευσης», είπε στους ΝΥΤ ο Καζουχίρο Ναγκάο, αξιωματούχος της πόλης Σακάτα, στη δυτική ακτή, όπου η έντονη χιονόπτωση απειλεί να καταστρέψει εγκαταλελειμμένα κτίσματα.
Την ίδια στιγμή, τα akiya επιφέρουν διάφορα κοινωνικά προβλήματα, καθώς τα άδεια κι έρημα σπίτια είναι ευεπίφορα, όπως παντού στον κόσμο, σε καταλήψεις, συχνά από αντικοινωνικά ή και εγκληματικά άτομα.
Ο Γιουκιχίρο Σουγκατάμι, από κεντρική συνοικία του Κιότο, είχε πει στους Financial Times ότι δεκάδες σπίτια στην περιοχή έχουν εγκαταλειφθεί εδώ και μια δεκαετία. «Οι ένοικοι πεθαίνουν και οι οικογένειές τους θέλουν να κρατήσουν το σπίτι άδειο, αφού πιστεύουν ότι τα εγγόνια θα επιστρέψουν στο μέλλον από το Τόκιο και άλλες μεγάλες πόλεις. Αλλά αυτό είναι ψευδαίσθηση. Δεν επιστρέφουν».
Η αναγέννηση ως ευκαιρία
Πάντως, αν και τα akiya προκαλούν διάφορα κοινωνικά ζητήματα, έχουν ταυτόχρονα απεριόριστες δυνατότητες. Θα μπορούσαν, όπως αναφέρουν σχετικά δημοσιεύματα, να αποτελέσουν σημείο συνάντησης για τις τοπικές κοινωνίες, καταφύγιο για ανθρώπους που έχουν ανάγκη, αλλά και έδρα για επιχειρήσεις. Σε αυτά θα μπορούσε κανείς να στεγάσει... τα όνειρά του.
Αλλωστε, η παραδοσιακή ιαπωνική αρχιτεκτονική έχει αποθεώσει τα ξύλινα αυτά σπίτια. Και όπως έχει πει στους NYT και ο Αμερικανός συγγραφέας και μελετητής της ιαπωνικής κουλτούρας, Αλεξ Κερ, «πολλοί πολιτισμοί διαθέτουν αρχιτεκτονική με ξύλο. Ωστόσο, η Ιαπωνία ηγείται συντριπτικά παγκοσμίως στην ξυλουργική και τη χρήση υλικών, καθώς και στη χρήση του χώρου και της αρχιτεκτονικής χορογραφίας».
