Πέθανε σε ηλικία 92 ετών ο Ντάνιελ Έλσμπεργκ, ο πληροφοριοδότης που διέρρευσε απόρρητα έγγραφα της αμερικανικής κυβέρνησης σχετικά με τον πόλεμο του Βιετνάμ.
Ο Έλσμπεργκ εργαζόταν ως αναλυτής στην RAND Corporation το 1971, όταν μαζί με έναν συνάδελφό του ονόματι Άντονι Ρούσο, φωτοτύπησαν κρυφά μια μελέτη 7.000 σελίδων. Στην έκθεση που είχε ζητήσει το υπουργείο Άμυνας, αναφερόταν ότι η κυβέρνηση γνώριζε από νωρίς ότι δεν μπορούσε να κερδίσει τον πόλεμο του Βιετνάμ. Ο Έλσμπεργκ διέρρευσε τμήματά της στη New York Times και σε άλλες εφημερίδες.
Η αποκάλυψη τμημάτων της μελέτης αυτής προκάλεσε τεράστιο σκάνδαλο στις ΗΠΑ, διότι η εκτίμηση βρισκόταν σε απόλυτη αντίθεση τόσο με αυτά που ανακοίνωνε το Πεντάγωνο δημόσια, όσο και με τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις για τον πόλεμο.
Μέχρι το τέλος του πολέμου το 1975, περισσότεροι από 58.000 Αμερικανοί είχαν χάσει την ζωή τους και 304.000 είχαν τραυματιστεί. Σχεδόν 250.000 στρατιώτες του Νοτίου Βιετνάμ είχαν επίσης σκοτωθεί, όπως και περίπου 1 εκατομμύριο στρατιώτες του Βορείου Βιετνάμ, αντάρτες βιετκόνγκ και περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άμαχοι στο Βόρειο και Νότιο Βιετνάμ, το Λάος και την Καμπότζη.
Ο τότε πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον χαρακτήρισε τον Ελσμπεργκ και τον Ρούσο προδότες και προσπάθησε να σταματήσει τη δημοσίευση των Pentagon Papers, αρχικά στους New York Times και στη συνέχεια στην Washington Post. Όμως το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ τον Ιούνιο του 1971 τάχθηκε στο πλευρό των εφημερίδων με μια απόφαση-ορόσημο που απαγόρευε τον εκ των προτέρων περιορισμό της ελεύθερης έκφρασης.
Μετά τις αποκαλύψεις, το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ άσκησε ποινική δίωξη σε βάρος του Έλσμπεργκ και του Ρούσο διότι διέρρευσε το περιεχόμενο της μελέτης στα ΜΜΕ. Δυόμισι μήνες μετά, δύο άνδρες που αργότερα πρωταγωνίστησαν στο Watergate – ο Γκόρντον Λίντι και ο Χάουαρντ Χαντ – εισέβαλαν στο γραφείο του ψυχιάτρου του Ελσμπεργκ για να αναζητήσουν ενοχοποιητικά στοιχεία.
Οι πληροφοριοδότες κατηγορήθηκαν στη συνέχεια για κατασκοπεία, κλοπή και συνωμοσία για τη διαρροή. Δικάστηκαν στο Λος Άντζελες και ο Έλσμπεργκ αντιμετώπιζε μέγιστη ποινή φυλάκισης 115 ετών σε περίπτωση καταδίκης. Αλλά ένας ομοσπονδιακός δικαστής απέρριψε την υπόθεση.
Το 2021, μισό αιώνα μετά την αποκάλυψη της υπόθεσης, δήλωσε στον Guardian: «Δεν υπήρχε καμία προοπτική προόδου οποιουδήποτε είδους, οπότε ο πόλεμος δεν έπρεπε να συνεχιστεί. Και αυτή έφτασε να είναι η άποψη της πλειοψηφίας του αμερικανικού λαού πριν βγουν τα Pentagon Papers».
Το 2017, η ταινία «Τhe Post» πραγματεύτηκε την απόφαση του δημοσιογράφου της Washington Post Μπεν Μπράντλι (Τομ Χανκς) και της εκδότριάς του Κάθριν Γκράχαμ (Μέριλ Στριπ), να δημοσιεύσουν τα έγγραφα στην εφημερίδα.
Τα άλλοτε άκρως απόρρητα έγγραφα που ο Έλσμπεργκ προώθησε στο ευρύ κοινό μπορούν, πλέον, να διαβαστούν ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.archives.gov/research/pentagon-papers/.
Με πληροφορίες από BBC, Guardian, WP